Tuy nhiên, nước này lại đang tụt hậu so với các quốc gia phát triển khác trong việc số hóa nền kinh tế. Trong bảng xếp hạng năng lực cạnh tranh kỹ thuật số thế giới do Viện Phát triển quản lý quốc tế công bố, Nhật Bản chỉ xếp thứ 27 trên toàn cầu và đứng ở vị trí thứ 7 tại châu Á, xếp sau các quốc gia như Singapore, Trung Quốc hay Hàn Quốc.

Nhật Bản cũng bị đánh giá là đi sau các quốc gia khác trong việc nuôi dưỡng những chuyên gia công nghệ thông tin, vốn là một phần không thể thiếu trong quá trình chuyển đổi số. Rất ít sinh viên tốt nghiệp tại Nhật Bản có bằng STEM (viết tắt của ngành Khoa học, Công nghệ, Kỹ thuật và Toán học). Nhật Bản cũng thiếu hụt nghiêm trọng các nhà phát triển phần mềm. Theo số liệu nghiên cứu do Phòng Thương mại Mỹ tại Nhật Bản (ACCJ) phối hợp với công ty tư vấn quản lý McKinsey & Company thực hiện và công bố hồi tháng 2 vừa qua, Nhật Bản chỉ xếp thứ 38 trên toàn cầu về khả năng phát triển, thu hút và giữ chân nhân tài kỹ thuật số.

Ảnh minh họa / Vietnam+ 

Những năm gần đây, cùng với các khoản đầu tư khổng lồ vào lĩnh vực công nghệ thông tin và mối quan ngại ngày càng lớn về an ninh mạng, nhu cầu kỹ sư công nghệ ở Nhật Bản đã gia tăng chóng mặt trong khi nguồn cung lao động trong lĩnh vực này có xu hướng giảm dần. Điều đó đã dẫn tới tình trạng thiếu hụt nhân lực công nghệ thông tin ở đất nước Mặt Trời mọc.

Theo Nikkei Asia, Nhật Bản dự kiến sẽ trống 270.000 vị trí làm việc trong ngành trí tuệ nhân tạo (AI) và Internet vạn vận (Internet of Things-IoT) vào năm 2030 mà không có lao động bù lấp. Đặc biệt tình trạng thiếu nhân lực có chuyên môn về công nghệ thông tin được dự đoán sẽ trầm trọng hơn gấp 13 lần so với năm 2018-năm mà tỷ lệ "thừa việc, thiếu người” tại nước này ở mức cao nhất trong gần nửa thế kỷ qua.

Dân số già hóa, tỷ lệ sinh rất thấp là một trong những nguyên nhân khiến thị trường lao động Nhật Bản bị thu hẹp suốt nhiều năm qua. Để đối phó với tình trạng thiếu hụt lao động trong các lĩnh vực công nghệ tiên tiến, Nhật Bản gần đây đặc biệt chú trọng tới việc ươm mầm tài năng từ lứa tuổi học sinh với hy vọng có thể đào tạo ra những thế hệ trẻ sở hữu kỹ năng công nghệ thông tin thành thạo, phù hợp với thực tiễn phát triển của đất nước.

Một trong những kế hoạch đã được thực hiện là đưa lập trình máy tính trở thành môn học bắt buộc từ bậc tiểu học. Chương trình lập trình máy tính ở cấp tiểu học không chú trọng vào việc sử dụng thành thạo các ngôn ngữ lập trình mà hướng đến hình thành và rèn luyện tư duy lập trình. Cho trẻ tiếp cận sớm với môn học này cũng giúp khơi gợi niềm yêu thích đối với lập trình, giúp phát hiện những bạn trẻ có năng khiếu, từ đó tập trung bồi dưỡng để những “mầm non” này có thể vươn xa trong tương lai.

Không dừng lại ở đó, Nhật Bản còn lên kế hoạch lập quỹ trị giá hàng tỷ USD để nuôi dưỡng các nhân tài trẻ trong lĩnh vực công nghệ kỹ thuật số, phi carbon hóa và các lĩnh vực kỹ thuật khác có tiềm năng phát triển. Số tiền này sẽ được sử dụng để tài trợ cho các trường đại học và trường cao đẳng kỹ thuật chuyên về khoa học và cơ khí, nếu những cơ sở này tái cơ cấu các khoa, phòng nhằm tập trung nhiều hơn vào các lĩnh vực có tiềm năng tăng trưởng trong tương lai.

Có thể thấy, Nhật Bản đang có những bước đi đúng đắn nhằm tháo gỡ khó khăn về nguồn cung lao động đáp ứng nhu cầu khôi phục sản xuất, kinh doanh thời hậu Covid-19. Hồi tháng 6 vừa qua, Chính phủ Nhật Bản đã thông qua Đề cương chính sách tài chính và kinh tế năm tài khóa 2022 và một trong những trọng tâm là “đầu tư vào con người” với khoản ngân sách 400 tỷ yen. Chính phủ Nhật Bản cam kết sẽ tập trung vào mục tiêu nâng cao năng suất lao động và hỗ trợ người lao động chuyển đổi việc làm sang các lĩnh vực tăng trưởng cao, thúc đẩy các doanh nghiệp tăng gấp đôi khoản đầu tư đào tạo nguồn nhân lực.

Bên cạnh đó, Chính phủ Nhật Bản cũng liên tiếp đưa ra các chính sách ưu đãi mới với mục tiêu là biến đất nước Mặt Trời mọc trở thành điểm đến lý tưởng cho lao động nước ngoài, đặc biệt là những lao động tay nghề cao. Một số doanh nghiệp Nhật Bản còn bắt tay với những trường đại học ở các nước láng giềng trong việc đào tạo nguồn nhân lực công nghệ thông tin chất lượng cao cung cấp cho thị trường Nhật Bản, nhằm giảm bớt “cơn khát” nhân lực trong nước.

HÙNG HÀ