Thay vì chỉ tập trung vào tốc độ hay khả năng cơ động, Gripen E, một sản phẩm của Công ty hàng không vũ trụ Saab (Thụy Điển), được phát triển như một trung tâm tác chiến trên không, kết hợp giữa công nghệ điện tử tiên tiến, khả năng tác chiến điện tử vượt trội và khả năng thích ứng nhanh với mọi môi trường chiến đấu hiện đại.
Khi tác chiến theo đội hình, Gripen E có thể linh hoạt đảm nhiệm nhiều vai trò khác nhau, từ hỗ trợ điện tử, gây nhiễu tầm xa, đến chia sẻ dữ liệu dẫn bắn hoặc phối hợp tấn công hiệp đồng.
Còn ở cấu hình ISTAR (Tình báo - Giám sát - Xác định mục tiêu - Trinh sát), mỗi chiếc Gripen E có thể hoạt động như một trạm chỉ huy di động, đóng vai trò cầu nối thông tin giữa các lực lượng trong toàn bộ không gian tác chiến.
 |
| Tiêm kích Gripen E của Không quân Brazil được trang bị tên lửa IRIS-T và Meteor. Ảnh: Saab |
Thiết kế cơ động
Gripen E được phát triển dựa trên ý tưởng về việc mỗi chiếc máy bay không chỉ là một nền tảng chiến đấu độc lập, mà còn là một phần của mạng lưới cảm biến - vũ khí tích hợp.
Về mặt kỹ thuật, Gripen E thể hiện sự cân bằng tối ưu giữa hiệu suất và tính linh hoạt. Máy bay dài 15,2m, sải cánh 8,6m, trọng lượng cất cánh tối đa 16.500kg và được trang bị động cơ GE F414G cho lực đẩy cực đại 98kN. Nhờ thiết kế tối ưu, Gripen E có thể tái trang bị chỉ trong 10-20 phút, đồng thời mang theo tải trọng lớn mà vẫn duy trì khả năng cơ động cao.
Về hỏa lực, Gripen E được trang bị 10 giá treo vũ khí có thể mang theo tên lửa không đối không tầm xa Meteor, tên lửa tầm ngắn IRIS-T, pháo BK-27 cỡ 27mm cùng nhiều loại vũ khí dẫn đường chính xác. Nhờ lớp “lá chắn điện tử”, máy bay có thể tấn công, yểm trợ hoặc chia sẻ dữ liệu mục tiêu mà vẫn duy trì khả năng phòng thủ vững chắc.
Điểm nổi bật của Gripen E nằm ở kiến trúc điện tử hàng không dạng mô-đun, trong đó hệ thống điều khiển bay an toàn được tách biệt hoàn toàn với phần mềm nhiệm vụ. Thiết kế này cho phép nâng cấp năng lực tác chiến linh hoạt thông qua cập nhật phần mềm thay vì phải thay đổi phần cứng, giúp máy bay dễ dàng thích ứng trước những mối đe dọa và công nghệ mới.
Năng lực tác chiến điện tử
Năng lực tác chiến điện tử (EW) là một trong những điểm nổi bật của Gripen E. Khác với nhiều dòng tiêm kích chỉ trang bị EW như tính năng bổ trợ, Gripen E được phát triển với năng lực này ngay từ khâu thiết kế, mang lại khả năng tác chiến điện tử tương đương các hệ thống chuyên dụng.
Tổ hợp EW mang lại khả năng bảo vệ 360 độ nhờ mạng lưới cảm biến bố trí khắp thân máy bay, có thể phát hiện, gây nhiễu và vô hiệu hóa các mối đe dọa từ mọi hướng.
Ba thành phần chính, gồm bảo vệ điện tử (EP), tấn công điện tử (EA) và hỗ trợ điện tử (ES), hoạt động đồng thời, giúp máy bay vừa chủ động phòng thủ, vừa tích cực thu thập tín hiệu đối phương để định vị và ra đòn phản công chính xác.
Nhờ khả năng gây nhiễu đa tần và phản ứng theo thời gian thực, Gripen E có thể hoạt động hiệu quả trước những hệ thống phòng không hiện đại.
Đặc biệt, các thuật toán tác chiến điện tử có thể được cập nhật chỉ trong vòng 24 giờ, bảo đảm Gripen E luôn sẵn sàng ứng phó với mọi kịch bản chiến đấu hiện đại.
Hệ thống Fusion Grip
Bên cạnh đó, hệ thống hợp nhất dữ liệu Fusion Grip tích hợp còn hỗ trợ tổng hợp dữ liệu từ mọi cảm biến, như radar AESA, IRST, RWR, MAWS và ELINT, thành một bức tranh chiến trường toàn diện. Nhờ vậy, phi công có thể nắm rõ toàn cảnh chiến trường theo thời gian thực, từ đó chia sẻ thông tin với các lực lượng đồng minh.
Ở cấp độ đội hình, một hay vài máy bay có thể hoạt động chủ động để dò tìm, phát tín hiệu và gây nhiễu, trong khi các máy khác giữ trạng thái thụ động để tiếp nhận dữ liệu và tiến hành tấn công khi có mục tiêu xác định. Cách phối hợp này vừa tối ưu hóa trinh sát, vừa giúp bảo toàn lực lượng.
Hệ thống hợp tác người - máy (HMC)
Bổ trợ cho toàn bộ hệ thống là hệ thống hợp tác người - máy (HMC) cùng giao diện hiển thị toàn cảnh. HMC ứng dụng trí tuệ nhân tạo để hỗ trợ phi công trong việc phân tích tình huống, lựa chọn mục tiêu ưu tiên và đề xuất phương án hành động chỉ trong tích tắc.
Trong môi trường chiến đấu phức tạp, nơi thời gian phản ứng chỉ tính bằng giây, HMC giúp phi công tăng tốc thời gian xử lý thông tin, rút ngắn chu kỳ “nhận biết - quyết định - hành động”, từ đó đem lại lợi thế sống còn trong không chiến hiện đại.
Thực chiến
Trên chiến trường, Gripen E phát huy tối đa sức mạnh từ hệ thống cảm biến hợp nhất. Máy bay có thể phát hiện, định vị và khóa các nguồn phát sóng của đối phương, sau đó tiến hành định vị chéo bằng nhiều cảm biến khác nhau để tạo ra dữ liệu dẫn bắn có độ chính xác cao.
Gripen E còn đảm nhiệm vai trò “lá chắn điện tử” cho đội hình đồng minh, hộ tống trên diện rộng và xuyên qua vùng trời tranh chấp bằng các đợt gây nhiễu phối hợp. Đồng thời, máy bay có thể chia sẻ dữ liệu mục tiêu cho các lực lượng khác, hỗ trợ các chiến dịch tấn công tiếp theo với độ chính xác cao.
Sức mạnh này tiếp tục được mở rộng trong biến thể hải quân Gripen Maritime. Phiên bản hoạt động trên tàu sân bay được gia cố khung thân chống ăn mòn, trang bị móc hãm, tương thích với máy phóng hoặc cầu nhảy khi cất và hạ cánh. Động cơ GE F414G được tinh chỉnh cho môi trường biển, trong khi khả năng mang tên lửa chống hạm RBS-15 giúp mở rộng đáng kể phạm vi và uy lực tấn công trên biển.
|
| Cận cảnh hệ thống tác chiến điện tử của Gripen E (Nguồn: Saab) |
TỐ UYÊN (theo Saab)