Bảo vệ giới trẻ trước sự nguy hiểm của thuốc lá điện tử, thuốc lá mới

Không để một “thế hệ nghiện nicotine mới” hình thành

Với chủ đề "20 năm thay đổi-gắn kết các thế hệ vì một tương lai không thuốc lá", Kỳ họp lần thứ 11 của Hội nghị các Bên (COP11) tham gia Công ước khung của WHO về kiểm soát thuốc lá (WHO FCTC) nhấn mạnh nhiệm vụ hàng đầu: Bảo vệ giới trẻ trước sự xâm nhập ngày càng mạnh của thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm nicotine mới.

Nhìn lại chặng đường hai thập kỷ thực thi Công ước WHO FCTC-hiệp ước y tế công cộng được thông qua năm 2003 và trở thành một trong những điều ước quốc tế được phê chuẩn nhanh nhất trong lịch sử Liên hợp quốc. Nhiều quốc gia đã đạt tiến bộ rõ rệt trong giảm tỷ lệ hút thuốc, mở rộng khu vực cấm hút thuốc, tăng thuế và siết chặt quảng cáo. Tuy nhiên, “đại dịch thuốc lá” vẫn cướp đi hơn 7 triệu sinh mạng mỗi năm, trong khi thị trường thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm nicotine mới tiếp tục bùng nổ, đặc biệt trong giới trẻ.

Một tiểu phẩm dự thi trong Cuộc thi "Tìm hiểu tác hại thuốc lá và thuốc lá điện tử trong thanh thiếu niên tỉnh Cà Mau". Ảnh: LÊ HẢO

Tại phiên bàn tròn cấp bộ trưởng do Chính phủ Bỉ chủ trì, vấn đề được thảo luận sâu là tình trạng gia tăng sử dụng thuốc lá điện tử và sản phẩm nicotine mới ở thanh, thiếu niên, nhóm đặc biệt dễ bị tác động bởi quảng cáo trên mạng xã hội và các sản phẩm có hương vị hấp dẫn. Nhiều quốc gia cảnh báo: Nếu không hành động quyết liệt, một “thế hệ nghiện nicotine mới” có thể sẽ hình thành. WHO chỉ rõ, ngành công nghiệp thuốc lá tiếp tục lặp lại “kịch bản gây hiểu lầm” từng áp dụng với thuốc lá truyền thống như gắn mác “nhẹ”, “êm”, ngụy tạo hình ảnh an toàn hơn thông qua thiết kế hoặc quy trình kiểm nghiệm. Chiến lược này nay được tái hiện dưới lớp vỏ “ít độc hại”, “giảm rủi ro”, tạo cảm giác an toàn giả tạo cho người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ. Không chỉ vậy, các tập đoàn thuốc lá đang mở rộng danh mục sang thuốc lá điện tử, thuốc lá làm nóng, túi nicotine và các sản phẩm không khói để thu hút người dùng.

Tại Việt Nam, thực trạng này cũng gây nhiều hệ lụy. Theo bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên, Giám đốc Trung tâm Chống độc, Bệnh viện Bạch Mai, quan điểm thuốc lá mới ít độc hơn thuốc lá truyền thống hoàn toàn là sai lầm và đã bị lợi dụng để tiếp thị, đánh lừa người tiêu dùng. Là một người trực tiếp điều trị cho nhiều bệnh nhân, chủ yếu là thanh, thiếu niên phải cấp cứu vì ngộ độc thuốc lá điện tử, bác sĩ Nguyễn Trung Nguyên khuyến cáo, dung dịch trong thuốc lá điện tử có nicotine, một chất rất dễ gây nghiện, nếu kết hợp cùng một số hoạt chất khác sẽ có thể gây tổn thương phổi, tim mạch và hệ thần kinh. Không chỉ vậy, việc tiếp xúc lâu dài với nicotine từ thuốc lá điện tử có thể làm tổn thương não bộ ở thanh, thiếu niên, dẫn đến nghiện mạnh hơn và khó bỏ hơn.

Cần một khuôn khổ pháp lý mạnh hơn cho sản phẩm thuốc lá thế hệ mới

Tiến sĩ Ulysses Dorotheo, Giám đốc điều hành Tổ chức Liên minh phòng, chống thuốc lá Đông Nam Á (SEATCA) cho biết, Việt Nam giống như các nước ASEAN khác, đang phải đối mặt với vấn đề gia tăng sử dụng các loại thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng, đặc biệt trong giới trẻ. Ông cho rằng Chính phủ Việt Nam đã thể hiện cam kết mạnh mẽ và thống nhất trong việc ngăn chặn các sản phẩm có hại như thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. "Tuy nhiên, chúng tôi quan ngại rằng dự thảo Luật Đầu tư (sửa đổi) hiện nay mới chỉ đưa thuốc lá truyền thống vào danh mục ngành nghề kinh doanh có điều kiện, mà chưa quy định cấm hoàn toàn đối với thuốc lá điện tử và thuốc lá nung nóng. Sự thiếu sót này tiềm ẩn rủi ro nghiêm trọng đối với sức khỏe cộng đồng, đặc biệt là giới trẻ-thế hệ tương lai của Việt Nam. Do đó, việc đưa các sản phẩm thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng vào danh mục ngành nghề cấm đầu tư kinh doanh là hết sức cần thiết để bảo đảm tính thống nhất của hệ thống pháp luật", Tiến sĩ Ulysses Dorotheo nhấn mạnh.

Theo Tiến sĩ Ulysses Dorotheo, về bản chất, đây không chỉ là một "lệnh cấm", mà là cam kết đối với phát triển bền vững, thể hiện quan điểm: Sức khỏe là tài sản quý giá nhất của quốc gia và con người là trung tâm của mọi chính sách. Cách tiếp cận này không chỉ giúp Việt Nam hòa nhịp với xu hướng chính sách y tế công cộng toàn cầu, mà còn khẳng định vai trò của Việt Nam như một quốc gia tiên phong, có trách nhiệm trong bảo vệ sức khỏe cộng đồng, điều đã và đang được WHO cũng như cộng đồng quốc tế đánh giá cao”.

Đồng quan điểm, bác sĩ Hà Anh Đức, Cục trưởng Cục Quản lý Khám, chữa bệnh (Bộ Y tế), Giám đốc Quỹ Phòng, chống tác hại của thuốc lá, Trưởng đoàn Việt Nam tham dự COP11, nhấn mạnh: “Việt Nam hoàn toàn đồng thuận với quan điểm của WHO: mọi sản phẩm thuốc lá, thuốc lá điện tử, thuốc lá nung nóng và các sản phẩm thuốc lá mới khác đều gây hại và gây nghiện. Trong bối cảnh các sản phẩm thuốc lá mới đang lan nhanh trong giới trẻ, nhiệm vụ của chúng ta là phải bảo vệ thế hệ tương lai bằng những chính sách mạnh mẽ, quyết liệt và dựa trên bằng chứng khoa học”.