Dòng sông lịch sử ấy không chỉ là một địa danh mà còn là nơi kết tụ khí thiêng sông núi, nơi những trang sử chói lọi được viết nên bằng máu, trí tuệ của cha ông. Gợi nhớ lời thơ Trương Hán Siêu như tiếng vọng từ ngàn xưa: “Sông Đằng một dải dài ghê/ Luồng to sóng lớn dồn về Biển Đông/ Những người bất nghĩa tiêu vong/ Nghìn thu há có anh hùng lưu danh”.

Ngay từ lối vào khu di tích, từng đoàn học sinh từ các trường THCS, THPT ở Hải Phòng, Hà Nội, Quảng Ninh, Bắc Ninh nối nhau về tham quan, trải nghiệm. Gương mặt rạng rỡ, bước chân háo hức thể hiện khát vọng tìm hiểu lịch sử, muốn được tận mắt cảm nhận dấu ấn nghìn năm.

Đông đảo học sinh tham quan Quảng trường Chiến thắng tại Khu di tích Bạch Đằng Giang.

Nếu trước đây, dấu tích chiến công trên sông Bạch Đằng chủ yếu hiện lên qua sách giáo khoa hay câu chuyện kể thì đến với Di tích Bạch Đằng Giang, những chiếc cọc gỗ nằm sâu trong lòng đất được phục dựng, bảo tồn giúp lịch sử trở nên sống động ngay trước mắt thế hệ hôm nay. Từ trận thủy chiến năm 938 của Ngô Quyền, chiến thắng năm 981 của Lê Đại Hành đến đại thắng quân Nguyên-Mông năm 1288 do Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn chỉ huy. 3 cuộc chiến lớn, một dòng sông... hun đúc nên tinh thần bất khuất của dân tộc Việt Nam.

Chị Trần Thị Mai, cán bộ Bảo tàng TP Hải Phòng đồng hành và giới thiệu với chúng tôi từng điểm tham quan trong di tích. Dừng chân bên tấm bia khắc câu thơ “Giang san vượng khí Bạch Đằng thâu”, chị nói đầy tự hào: “Bạch Đằng Giang là một trong số ít khu du lịch văn hóa thực hiện thành công nguyên tắc 3 không: Không thương mại-không thu phí-không rác thải. Nơi đây luôn giữ được sự trang nghiêm, đúng tinh thần tưởng niệm và giáo dục truyền thống”.

Không gian như trở nên linh thiêng hơn giữa quần thể danh thắng Tràng Kênh, được ví như “Hạ Long trên cạn” với núi non trùng điệp, sông nước giao hòa. Đây là vùng đất có dấu tích của người Việt cổ, nơi giao thoa văn hóa Âu Việt, Lạc Việt; đồng thời là phòng tuyến chiến lược. Cũng từ đó hiểu vì sao Bạch Đằng trở thành điểm tựa tinh thần bền vững trong lịch sử dựng nước và giữ nước.

Ở Quảng trường Chiến thắng, 3 pho tượng đồng của Đức Vương Ngô Quyền, Hoàng đế Lê Đại Hành và Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn uy nghiêm giữa trời nước mênh mang. Tuy thuộc 3 triều đại khác nhau nhưng đều hướng ánh nhìn về dòng sông lịch sử. Đức Vương Ngô Quyền với tư thế quả cảm; Hoàng đế Lê Đại Hành oai phong, áo bào phấp phới; còn Trần Quốc Tuấn đĩnh đạc, tay giữ Binh thư yếu lược, tay cầm bảo kiếm, toát lên khí phách “năm nay đánh giặc nhàn”.

Tiếng sóng Bạch Đằng vỗ vào bờ như bản anh hùng ca không lời. Dưới lớp phù sa kia từng là trận địa cọc khiến quân thù kinh hồn bạt vía. Ngày nay, những hàng cọc bê tông mô phỏng được dựng lên phục vụ tham quan, giáo dục lịch sử, giúp người xem hình dung rõ hơn mưu lược của cha ông.

Tiếp tục hành trình ngược tả ngạn sông chừng 10 cây số, chúng tôi tới Di tích bãi cọc Cao Quỳ (phường Lưu Kiếm). Cách đây 5 năm, bãi cọc gỗ thuộc trận địa Bạch Đằng năm 1288 được phát lộ, gây tiếng vang lớn trong giới khảo cổ. Cùng với bãi cọc Đầm Thượng (xã Việt Khê), phát hiện này bổ sung căn cứ khoa học quan trọng, chứng minh vai trò to lớn của quân dân Thủy Nguyên trong đại thắng Nguyên-Mông. Những chiếc cọc mộc mạc mà chứa đựng trí tuệ quân sự bậc thầy. Khi chạm tay vào phần gỗ đã sẫm màu, như nghe nhịp thở thời gian vọng lại từ trận chiến năm xưa, khi nước triều rút, sóng Bạch Đằng nổi lên, giặc giã hoảng loạn trong “thiên la địa võng” của quân dân Đại Việt.

Ngay sau khi phát hiện bãi cọc, Thành ủy, HĐND, UBND TP Hải Phòng đã chỉ đạo bảo vệ, nghiên cứu và phục dựng. Các nhà khoa học đầu ngành cùng tham gia, để nơi đây thành điểm đến lịch sử quan trọng của thành phố. Dấu tích nghìn năm được đánh thức, trở thành nguồn tư liệu quý báu bồi đắp lòng yêu nước và niềm tự hào dân tộc.

Chiều muộn, ánh nắng đầu đông trải mỏng trên mặt sông Bạch Đằng, sóng nước lấp lánh như những mũi giáo sáng ngời trong khúc khải hoàn bất tận. Đứng trước cảnh sắc ấy, cảm nhận rõ hào khí Bạch Đằng trong từng cơn gió, nhịp sống của người Hải Phòng hôm nay. Những đoàn người vẫn tiếp tục đổ về Khu di tích Bạch Đằng Giang, bãi cọc Cao Quỳ, bãi cọc Đầm Thượng. Từng lớp học sinh chăm chú nghe thuyết minh, để lịch sử được kể lại bằng trái tim và cảm xúc. Hào khí Bạch Đằng tiếp tục lan tỏa, bền bỉ bồi đắp tinh thần yêu nước, khơi dậy trách nhiệm gìn giữ giá trị thiêng liêng của dân tộc.

Theo đồng chí Vũ Đình Tiến, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch TP Hải Phòng: Hải Phòng đang tích cực bảo tồn và phát huy giá trị di tích Bạch Đằng Giang, bãi cọc Cao Quỳ và nhiều di sản khác gắn với hào khí Bạch Đằng. Đây không chỉ là niềm tự hào của người dân thành phố mà còn là điểm đến giới thiệu chiều sâu lịch sử, văn hóa Việt Nam đến bạn bè quốc tế.