Tự chủ, lưỡng dụng - con đường vững chắc cho hiện đại hóa

Thực tiễn những năm qua cho thấy, CNQP không chỉ là một bộ phận hữu cơ cấu thành sức mạnh quân sự của quốc gia mà còn là nền tảng bảo đảm cho lực lượng vũ trang giữ được tính độc lập, tự chủ, chủ động tác chiến và phát triển theo yêu cầu của chiến lược bảo vệ Tổ quốc. Phát triển CNQP tự chủ và hiện đại cũng đồng nghĩa với nâng cao năng lực sản xuất, sửa chữa, cải tiến và đổi mới vũ khí, trang bị kỹ thuật; từ đó tạo thế chủ động về hậu cần, kỹ thuật trong chiến tranh hiện đại, giảm dần phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài, đồng thời bảo đảm tính độc lập trong hoạch định quốc phòng của đất nước.

Với vai trò vừa là động lực, vừa là điểm tựa cho chiến lược bảo vệ Tổ quốc trong tình hình mới, phát triển CNQP đã và đang trở thành hướng đi tất yếu không chỉ đối với Việt Nam mà còn đối với mọi quốc gia trên thế giới. Quá trình xây dựng và phát triển lĩnh vực này không chỉ nhằm mục tiêu đáp ứng yêu cầu trang bị cho Quân đội, mà còn đóng vai trò quan trọng trong chiến lược phát triển khoa học-công nghệ quốc gia, gắn với công nghiệp dân dụng, thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghệ cao, từ đó góp phần nâng cao tiềm lực quốc phòng và vị thế đất nước trên trường quốc tế.

Từ khi Luật CNQP, an ninh và động viên công nghiệp có hiệu lực, hệ thống chính sách, cơ chế phát triển ngành này đã có bước hoàn thiện đáng kể. Theo đó, mô hình CNQP Việt Nam được xác định theo hướng tự chủ, lưỡng dụng, hiện đại, phù hợp với bối cảnh mới và xu thế quốc tế. Cụm từ tự chủ thể hiện yêu cầu sống còn: Không bị chi phối bởi bên ngoài, không bị ràng buộc bởi nguồn cung quốc tế trong điều kiện tiềm ẩn rủi ro xung đột vũ trang hoặc cấm vận kỹ thuật. Lưỡng dụng chính là sự linh hoạt trong quản trị chiến lược: Mỗi sản phẩm quốc phòng phải đồng thời có thể phục vụ nhu cầu dân sinh, tạo sinh lợi và việc làm cho xã hội. Hiện đại là mục tiêu tối thượng, bởi chỉ có công nghệ cao mới tạo được sức mạnh răn đe và phòng thủ hữu hiệu trước chiến tranh công nghệ cao.

Lực lượng vũ trang diễu binh, diễu hành tại Lễ kỷ niệm 80 năm Cách mạng Tháng Tám thành công và Quốc khánh 2-9. Ảnh: qdnd.vn

Nhìn lại nhiệm kỳ vừa qua, ngành CNQP nước ta đã có những bước tiến đột phá cả về tư duy, thiết kế chính sách và kết quả thực tiễn. Nhiều sản phẩm vũ khí, khí tài, trang thiết bị được nghiên cứu, chế tạo thành công bởi đội ngũ cán bộ, kỹ sư, công nhân trong nước, góp phần tiết kiệm ngoại tệ, làm chủ công nghệ và quan trọng nhất là nâng cao độ tin cậy của lực lượng vũ trang vào nguồn lực nội địa. Những bước về đích sớm trong một số nội dung CNQP thể hiện rõ ở các lĩnh vực như: Thiết kế, sản xuất vũ khí bộ binh hiện đại; cải tiến, nội địa hóa khí tài điện tử, cơ khí; sản xuất đạn, thiết bị quan sát ban đêm, máy bay không người lái, tàu tuần tra, pháo tự hành, thiết bị mô phỏng huấn luyện... Đặc biệt, việc xây dựng, phát triển CNQP trọng điểm theo hướng tập trung, chuyên sâu đã và đang hình thành nên một nền tảng hạ tầng kỹ thuật quan trọng cho tiến trình hiện đại hóa quốc phòng. Những đơn vị như Tổng cục CNQP, Tập đoàn Công nghiệp-Viễn thông Quân đội (Viettel), các tổng công ty ứng dụng công nghệ cao... đã và đang trở thành nòng cốt cho hệ sinh thái CNQP đa lĩnh vực, đa chức năng.

Một điểm sáng đáng kể khác là sự chủ động đẩy mạnh nghiên cứu khoa học-công nghệ quân sự và quân sự hóa các thành tựu khoa học dân dụng. Quá trình này không chỉ thu hẹp khoảng cách công nghệ với các nước tiên tiến mà còn tạo ra cú hích quan trọng để phát triển CNQP lưỡng dụng. Những sản phẩm như thiết bị bay không người lái phục vụ cả mục tiêu quân sự và dân sự; công nghệ mô phỏng cho huấn luyện quân sự và giảng dạy kỹ thuật công nghiệp; hoặc hệ thống chỉ huy thông tin phục vụ cả an ninh và quản lý đô thị thông minh... là minh chứng cụ thể cho tính hiệu quả và tầm nhìn xa của chủ trương này.

Tư duy chiến lược - tổ chức thực tiễn - đầu tư có trọng điểm

Phát triển CNQP là một quá trình đòi hỏi kết hợp chặt chẽ giữa tư duy chiến lược, tổ chức thực tiễn và đầu tư có chọn lọc. Trước hết, cần tiếp tục quán triệt sâu sắc hơn nữa quan điểm của Đảng về kết hợp kinh tế với quốc phòng, quốc phòng với kinh tế. Trong đó, CNQP phải là một ngành mũi nhọn, được định hướng như một trụ cột bảo đảm quốc phòng, an ninh gắn với phát triển kinh tế quốc gia. Từ đó, cần hoàn thiện hơn nữa cơ chế phối hợp giữa các cơ quan quản lý nhà nước, doanh nghiệp quốc phòng và doanh nghiệp tư nhân trong việc nghiên cứu, sản xuất, chuyển giao công nghệ, bảo đảm nguyên tắc một trung tâm, nhiều đối tác trong tổ chức sản xuất quốc phòng, dân dụng lưỡng dụng.

Về tổ chức thực tiễn, cần đẩy mạnh liên kết giữa các viện nghiên cứu, trường đại học quốc phòng và doanh nghiệp, hình thành chuỗi giá trị hoàn chỉnh từ nghiên cứu cơ bản, thiết kế chế tạo, thử nghiệm, sản xuất đến ứng dụng. Điều này không chỉ thúc đẩy sáng tạo trong nội bộ các đơn vị quốc phòng mà còn khuyến khích xã hội hóa CNQP theo hướng đồng bộ và bài bản.

Về chính sách đầu tư, cần xác định trọng điểm và ưu tiên vào những lĩnh vực công nghệ lõi, mang tính lưỡng dụng cao và có khả năng sinh lời lâu dài. Những lĩnh vực như công nghệ vật liệu mới, trí tuệ nhân tạo, hệ thống không người lái, điều khiển số hóa, mô phỏng thực tế ảo, vệ tinh cỡ nhỏ, công nghệ bán dẫn... cần được định hướng trở thành trụ cột công nghệ trong giai đoạn tới. Chính sách tín dụng ưu đãi, miễn giảm thuế, bảo đảm đầu ra cho sản phẩm, ưu tiên dự án chiến lược cần được hoàn thiện để tạo đòn bẩy mạnh cho doanh nghiệp quốc phòng, an ninh.

Ngoài ra, trong điều kiện quốc tế đang hình thành những chuỗi cung ứng vũ khí mới theo hướng phi truyền thống, Việt Nam có thể chủ động tìm kiếm cơ hội hợp tác quốc tế mang tính đối tác kỹ thuật và đồng phát triển, thay vì chỉ nhập khẩu đơn thuần. Mô hình hợp tác này giúp chúng ta không những sở hữu được công nghệ cốt lõi mà còn tham gia vào chuỗi giá trị toàn cầu, hướng tới xuất khẩu một số sản phẩm quốc phòng có lợi thế cạnh tranh.
Bên cạnh những đóng góp trực tiếp vào nâng cao sức mạnh chiến đấu và khả năng sẵn sàng chiến đấu của Quân đội, CNQP còn có vai trò quan trọng trong phát triển kinh tế-xã hội và gắn kết quân-dân. Không ít nhà máy, xí nghiệp quốc phòng hiện nay đóng vai trò là trụ cột sản xuất công nghiệp ở các địa phương, vừa thực hiện nhiệm vụ quốc phòng, vừa giải quyết việc làm, góp phần phát triển hạ tầng, chuyển giao công nghệ và thúc đẩy chuyển đổi cơ cấu kinh tế địa phương.

Những mô hình kết hợp sản xuất quốc phòng với sản xuất dân dụng đã chứng minh hiệu quả thực tiễn rõ rệt. Không chỉ tạo ra nguồn thu ổn định cho doanh nghiệp quốc phòng, những sản phẩm dân dụng chất lượng cao, ứng dụng công nghệ quốc phòng như máy móc nông nghiệp thông minh, thiết bị y tế chuyên dụng, thiết bị viễn thông bảo mật... còn góp phần nâng cao chất lượng cuộc sống cho nhân dân, khẳng định vai trò phục vụ nhân dân của Quân đội trong thời bình.

Thực tế đó cho thấy, phát triển CNQP không chỉ là vấn đề chiến lược quân sự mà còn là vấn đề phát triển quốc gia. Việc đầu tư cho CNQP đồng nghĩa với đầu tư cho quốc phòng, an ninh bền vững, cho đổi mới công nghệ và sáng tạo, cho hội nhập quốc tế chủ động và có bản sắc. Đó là hướng đi đúng đắn để xây dựng một nền quốc phòng hiện đại, toàn dân, toàn diện và vững chắc, đúng như tư tưởng chỉ đạo của Đảng: Giữ nước từ sớm, từ xa bằng sức mạnh tổng hợp, trong đó CNQP là một trụ cột không thể thay thế.
Trong bối cảnh thế giới bước vào kỷ nguyên chiến tranh phi truyền thống, chiến tranh không gian mạng và chiến tranh công nghệ cao, một nền CNQP tự chủ và hiện đại chính là lá chắn vững chắc bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa. Tự chủ quốc phòng không chỉ là điều kiện bảo đảm chiến thắng trong chiến tranh mà còn là một yếu tố sống còn trong việc bảo vệ độc lập, chủ quyền, bảo vệ thể chế và bảo vệ hòa bình cho nhân dân.
Hơn lúc nào hết, cần có một tầm nhìn dài hạn, một chiến lược phát triển CNQP đến năm 2045-tương ứng với mốc 100 năm thành lập nước. Chiến lược đó phải đặt CNQP vào vị trí trung tâm của hệ sinh thái công nghiệp công nghệ cao, nơi các tài năng kỹ thuật quân sự được phát huy tối đa, các doanh nghiệp quốc phòng, dân dụng được kết nối hiệu quả và các sản phẩm quốc phòng vừa bảo đảm yêu cầu chiến đấu, vừa phục vụ đời sống nhân dân.

Phát triển CNQP là hành trình xây dựng nền tảng vật chất cho nền quốc phòng toàn dân vững mạnh, hiện đại trong kỷ nguyên số. Đó là con đường dài cần sự chung sức của toàn hệ thống chính trị và xã hội. Trên con đường ấy, Quân đội nhân dân Việt Nam tiếp tục giữ vai trò nòng cốt, tiên phong trong đổi mới tư duy, chủ động hội nhập, làm chủ công nghệ và khẳng định năng lực bảo vệ Tổ quốc bằng chính trí tuệ và bàn tay của người Việt Nam.

LÊ NGỌC LONG

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Tiến tới Đại hội XIV của Đảng xem các tin, bài liên quan.