Theo TASS, ngày 6-5, trong cuộc điện đàm với người đồng cấp Nga Sergei Lavrov, Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đã nhấn mạnh, Washington sẵn sàng tham gia vào các cuộc đàm phán với Moscow về vấn đề kiểm soát vũ khí. Trên trang Twitter cá nhân, ông Mike Pompeo thông báo: "Trong cuộc điện đàm với Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov, tôi xác nhận rằng Washington đã sẵn sàng tham gia các cuộc đàm phán nhằm bảo đảm an ninh cho Mỹ và các đối tác. Chúng tôi sẽ tiếp tục thúc đẩy các cơ chế có thể kiểm chứng và thực thi".

Tuyên bố trên được Ngoại trưởng Mỹ Mike Pompeo đưa ra trong bối cảnh thời gian hiệu lực của START-3 không còn dài. Bộ Ngoại giao Nga cho biết, trong cuộc điện đàm lần này, hai bên đã trao đổi quan điểm về các vấn đề an ninh toàn cầu. Ngoại trưởng Nga Sergei Lavrov một lần nữa lên tiếng ủng hộ việc gia hạn START-3 vốn sẽ hết hạn vào ngày 5-2-2021. Hai bên cũng trao đổi về cách thức tăng cường đối thoại Nga-Mỹ về hạn chế và không phổ biến các vũ khí có thể ảnh hưởng tới sự ổn định chiến lược. Dù cho hiện nay phía Mỹ chưa đưa ra câu trả lời chính thức về việc có gia hạn START-3 hay không nhưng thông điệp mà ông Mike Pompeo đưa ra cũng được cho là một tín hiệu tích cực.

Hệ thống tên lửa siêu thanh Avangard của Nga. Ảnh: Mil.ru. 

Được Nga và Mỹ ký kết vào tháng 4-2010, START-3 là hiệp ước kiểm soát vũ khí hạt nhân quy mô lớn giữa Moscow và Washington nhằm giới hạn số lượng đầu đạn hạt nhân chiến lược mà hai cường quốc hạt nhân lớn nhất thế giới này có thể triển khai. Thỏa thuận này có hiệu lực trong vòng 10 năm kể từ ngày 5-2-2011 và có khả năng được gia hạn không quá 5 năm nếu hai bên tham gia hiệp ước nhất trí. Hiệp ước quy định mỗi bên cắt giảm kho vũ khí tấn công chiến lược của mình để sau 7 năm kể từ ngày hiệp ước có hiệu lực và trong tương lai, tổng số lượng vũ khí không vượt quá 700 tên lửa đạn đạo liên lục địa (ICBM), tên lửa đạn đạo phóng từ tàu ngầm (SLBM) và máy bay ném bom hạng nặng, cũng như 1.550 đầu đạn và 800 bệ phóng tên lửa đã triển khai và chưa triển khai. Thêm vào đó, hiệp ước cũng bắt buộc Nga và Mỹ trao đổi thông tin về số lượng đầu đạn và phương tiện phóng hai lần mỗi năm.

Coi START-3 là “tiêu chuẩn vàng” trong lĩnh vực giải trừ vũ khí hạt nhân, từ lâu, Nga đã đề nghị Mỹ gia hạn hiệp ước trên và không trì hoãn vấn đề này. Hồi tháng 11-2019, Nga đã cho các thanh sát viên Mỹ “mục sở thị” hệ thống tên lửa siêu thanh Avangard. Việc làm này là lời khẳng định rằng, Moscow đang tuân thủ nghiêm các nghĩa vụ theo START-3 để bảo đảm tính khả thi và hiệu quả của việc thực hiện hiệp ước này. Tổng thống Nga Vladimir Putin nhiều lần khẳng định lập trường của Moscow là sẵn sàng gia hạn START-3. Trong một cuộc trả lời phỏng vấn với TASS, nhà lãnh đạo Nga cho biết, ông sẵn sàng thảo luận với Tổng thống Mỹ Donald Trump về số phận của START-3, đồng thời lưu ý rằng việc từ chối gia hạn hiệp ước này sẽ là một sai lầm. “Nếu START-3 không tồn tại thì sẽ không còn công cụ nào trên thế giới có thể kiềm chế cuộc chạy đua vũ trang”, ông chủ Điện Kremlin nêu rõ trong một cuộc trả lời phỏng vấn với Financial Times. Hồi đầu tháng 4 vừa qua, Phó chủ tịch Hội đồng An ninh Liên bang Nga Dmitry Medvedev nhấn mạnh  rằng, nếu START-3 bị “khai tử” thì điều đó sẽ gây ra hậu quả cực kỳ nghiêm trọng đối với an ninh quốc tế. Bộ Ngoại giao Nga cho rằng, việc gia hạn START-3 sẽ đáp ứng lợi ích không chỉ của Nga và Mỹ mà còn của toàn bộ cộng đồng quốc tế, góp phần duy trì sự ổn định chiến lược.

Sau khi Hiệp ước các lực lượng hạt nhân tầm trung (INF) chính thức sụp đổ vào tháng 8-2019, thế giới đang dõi theo số phận của START-3. Trong bối cảnh tình hình thế giới tiếp tục diễn biến phức tạp và khó lường, vai trò và tầm quan trọng của START-3 ngày càng gia tăng. Vì vậy, Nga và Mỹ cần nhanh chóng tìm ra tiếng nói chung thông qua các cuộc đàm phán về kiểm soát vũ khí để không mất đi “hòn đá tảng” đối với an ninh thế giới.

LÂM ANH