Tạm biệt chúng tôi sau giờ làm việc buổi chiều, Trung tá Antonio (Dâu) và Thượng úy Claudya (Hồng) nở nụ cười thật tươi, dặn:

- Ngày mai chúng ta cùng đi dâng hoa tưởng nhớ Bác Hồ. Chiều nay mưa rồi, sáng mai trời đẹp lắm đấy!

Nếu những người xung quanh không nhìn trang phục và màu da, chỉ nghe những mẩu đối thoại, sẽ khó biết được những người đang nói chuyện đến từ hai quốc gia cách xa nhau nửa vòng trái đất. Hồng nói tiếng Việt chuẩn, bởi cô là cựu sinh viên Học viện Khoa học Quân sự của Quân đội nhân dân Việt Nam. Còn anh Dâu, dù chưa rành tiếng Việt nhưng am hiểu văn hóa Việt. Chính vì thế, khi nhắc đến Bác Hồ, các bạn Cuba luôn bày tỏ thái độ thành kính, tri ân!

Nữ sinh Trường Tiểu học Võ Thị Thắng với trang phục áo dài, nón lá tập văn nghệ trước sân trường. Ảnh: TRỌNG HẢI

Chúng tôi đến Công viên Chủ tịch Hồ Chí Minh khi mặt trời đã vượt lên khỏi rặng dừa ven biển. Nắng sớm vàng tươi màu hổ phách, càng tôn lên vẻ đẹp uy nghi, trang trọng, trang nghiêm của tượng đài Bác Hồ giữa không gian xanh mát bóng cây. Trong thời khắc xúc động, chúng tôi có cảm giác trên bệ cao, Bác của chúng ta ở đó, gương mặt nhân từ, ánh mắt bao dung đón những đứa cháu từ đất Việt đến đây. Các chiến sĩ thuộc Đội Danh dự của Quân khu La Habana thực hiện nghi thức dâng hoa. Thiếu tướng Đoàn Xuân Bộ rưng rưng xúc động, nhẹ nhàng chỉnh lại dải băng đỏ in dòng chữ màu vàng “Đời đời nhớ ơn Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại” trên vòng hoa tươi thắm, kính cẩn báo cáo với Bác về chuyến công tác của đoàn. Được đứng bên Người ngay giữa trái tim của đất nước Cuba anh em, nguồn động lực và hơi ấm của Bác càng trở nên thiêng liêng. “Góc Việt Nam” ở La Habana đúng là rất Việt Nam. Phía sau tượng đài Bác Hồ, rặng tre tỏa bóng xanh um, rì rào tiếng gió, ríu ran tiếng chim như khúc hát đồng quê thân thuộc. Phía trước công viên, các cháu học sinh xếp hàng ngay ngắn, gõ trống theo nhịp quân hành, hô vang tên Người-Hồ Chí Minh!

Bà Noris, thành viên Hội Hữu nghị Việt Nam-Cuba tâm sự rằng, khi biết tin đoàn công tác của Báo Quân đội nhân dân đến dâng hoa tưởng nhớ Chủ tịch Hồ Chí Minh, bà và một số thành viên trong Hội đã đến đây từ rất sớm. Bà nói:

- Chúng tôi luôn yêu mến Việt Nam và kính yêu Chủ tịch Hồ Chí Minh. Mỗi khi có đoàn từ Việt Nam sang, chúng tôi đều có mặt gặp gỡ, giao lưu với các bạn. Ngày thường, chúng tôi luân phiên đến đây chăm sóc cảnh quan để công viên luôn xanh, sạch, đẹp...

Thượng úy Hồng giới thiệu với mọi người về giá trị văn hóa đặc sắc của “Góc Việt Nam”. Công trình do kiến trúc sư Joel Díaz Gutiérrez thiết kế và giám sát thi công. Riêng hạng mục tượng bán thân Chủ tịch Hồ Chí Minh đúc bằng đồng, do các nghệ nhân Việt Nam thực hiện. Trong chuyến thăm chính thức Cuba vào tháng 10-2002, Thủ tướng Phan Văn Khải thay mặt Đảng, Nhà nước và nhân dân Việt Nam trao tặng tượng Bác cho Cuba. Công trình được xây dựng và hoàn thành vào dịp kỷ niệm 113 năm Ngày sinh Chủ tịch Hồ Chí Minh (19-5-2003). Trong khuôn viên rộng 5.600m2, mỗi hạng mục công trình đều mang một thông điệp, ý nghĩa văn hóa. Trung tâm là khu vực tượng đài. Tượng Bác được đặt trên trụ đá cẩm thạch trắng, sắc màu mang ý nghĩa tượng trưng, tôn vinh cuộc đời thanh cao, giản dị của Người. Tượng đài đặt trên nền đá cẩm thạch màu đỏ, rộng 54m2, tượng trưng cho 54 dân tộc anh em của Việt Nam. Giữa nền đá cẩm thạch là ngôi sao 5 cánh, tượng trưng cho Tổ quốc Việt Nam. Khung bảo vệ phía trên kết nối thành hình chóp tượng trưng cho chiếc nón lá, mang đậm bản sắc văn hóa Việt Nam... Hơn 22 năm qua kể từ khi công trình khánh thành, nơi đây trở thành điểm đến quen thuộc của nhân dân Cuba và những người yêu mến Việt Nam khi đặt chân đến La Habana...

Trong thời khắc thiêng liêng và ấm áp, chúng tôi cùng quây quần bên Người, hát vang bài “Như có Bác trong ngày đại thắng”. Các bạn Cuba nắm tay chúng tôi rảo bộ trong khuôn viên xanh mát, cảm nhận hồn quê hương dâng trào trong tim! Từ “Góc Việt Nam”, tinh thần Việt, khí phách Việt, văn hóa Việt... lan tỏa, hòa quyện trong tình đồng chí, tình anh em Việt Nam-Cuba, kết thành những giá trị di sản bền vững, trường tồn theo thời gian, kéo khoảng cách xa xôi về địa lý như xích gần lại...

Cách Công viên Chủ tịch Hồ Chí Minh chừng 15 phút di chuyển bằng ô tô là ngôi trường mang đậm hồn Việt-Trường Tiểu học Võ Thị Thắng. Chúng tôi đến thăm trường khi cô trò chuẩn bị bắt đầu buổi học mới. Màn hát múa với trang phục áo dài, nón lá Việt Nam do các nữ sinh nhà trường thực hiện chào đón đoàn mang đến bầu không khí thân tình, gần gũi. Hình ảnh nữ chiến sĩ Võ Thị Thắng với nụ cười chiến thắng dưới lá Quốc kỳ Việt Nam được trưng bày trang trọng, thể hiện rõ thông điệp của môi trường giáo dục mang đậm hồn Việt. Cô Maria Elena de la Rosa Vidal, Hiệu trưởng Trường Tiểu học Võ Thị Thắng cho biết: Ngôi trường được lãnh tụ Fidel Castro chỉ đạo thành lập vào năm 1968, khi cuộc kháng chiến chống đế quốc Mỹ, cứu nước của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Chủ tịch Hồ Chí Minh và Đảng Cộng sản Việt Nam bước vào giai đoạn khốc liệt. Bức ảnh “Nụ cười chiến thắng” ghi lại khoảnh khắc lịch sử của người nữ anh hùng, khi đồng chí Võ Thị Thắng bị địch bắt, tòa án ngụy quyền Sài Gòn kết án 20 năm tù. Sau khi nghe tòa tuyên án, nữ chiến sĩ đã nở nụ cười kiêu hãnh và nói: “Liệu chính quyền của các ông có tồn tại đến 20 năm để bỏ tù tôi không?”. Hình ảnh “nụ cười chiến thắng” và câu nói đanh thép của nữ chiến sĩ cộng sản đã xuất hiện trên truyền thông quốc tế và nhanh chóng gây sốt dư luận, trở thành một biểu tượng của khí phách, tinh thần bất khuất và niềm tin tất thắng trong cuộc đấu tranh giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước của Việt Nam.

Những giá trị lịch sử-văn hóa mang đậm hồn Việt là nguồn động lực tinh thần to lớn trong công tác dạy học của các thế hệ thầy trò Trường Tiểu học Võ Thị Thắng. 57 năm qua, từ ngôi trường này, lớp lớp thế hệ học sinh đã trưởng thành. Nhiều người giữ trọng trách trong bộ máy nhà nước và LLVT cách mạng Cuba. Nhiều người đã đến Việt Nam học tập, công tác. Lịch sử và đời sống xã hội, hoàn cảnh quốc tế biến đổi không ngừng, nhưng trong dòng chảy của thời gian, sự trao truyền, kết nối giữa các thế hệ công dân Cuba trưởng thành từ ngôi trường này đã trở thành một mạch nguồn di sản, làm cho hồn Việt ở Cuba ngày càng đậm đà bản sắc. Hiện, Trường Tiểu học Võ Thị Thắng dạy học sinh từ bậc mầm non đến lớp 6. Trường có 610 học sinh, chia thành 18 lớp. Vào tham quan tiết học của học sinh lớp 6, chúng tôi rất ấn tượng khi thấy các em đều quàng khăn đỏ. Màu khăn quàng đỏ dưới sắc phượng hồng tươi thắm ở sân trường gợi nhắc vẻ đẹp rất Việt Nam. Chúng tôi hỏi chuyện nam sinh tên là Harold, cậu bé đứng dậy, khoanh tay, lễ phép trả lời:

- Chúng em được biết, các bạn học sinh Việt Nam quàng khăn đỏ là Cháu ngoan Bác Hồ. Được học tập dưới mái trường mang tên người nữ anh hùng của Việt Nam, chúng em luôn noi theo tấm gương cô Võ Thị Thắng, phấn đấu học tập, rèn luyện thật tốt để góp sức mình cho đất nước.

Cô KatiusKa Clsa Reyes Candia, cán bộ văn phòng của trường bày tỏ niềm xúc động và tự hào khi nhắc đến những lần đồng chí Võ Thị Thắng từ Việt Nam sang thăm trường. “Mỗi lần đồng chí Võ Thị Thắng sang thăm trường, thầy trò ở đây đều đề nghị đồng chí tái hiện nụ cười chiến thắng. Những hình ảnh vô giá ấy được nhà trường đưa vào chương trình giảng dạy và lưu giữ cho muôn đời sau”, cô KatiusKa Clsa Reyes Candia nói và cho chúng tôi xem các hình ảnh, tư liệu đã được số hóa. Trong hàng trăm bức ảnh ở những thời điểm, không gian và góc chụp khác nhau, “nụ cười chiến thắng” vẫn rạng rỡ trên gương mặt người nữ anh hùng như nguồn sáng không bao giờ tắt...

Cùng với những nơi chúng tôi có dịp đến thăm, ở La Habana còn có nhiều trường học, công trình mang tên Việt Nam. Sự ra đời và phát triển của những công trình mang hồn Việt giữa lòng thủ đô La Habana đã trở thành biểu tượng của tinh thần đoàn kết quốc tế vì mục tiêu hòa bình, hữu nghị, hợp tác, phát triển giữa Việt Nam-Cuba và cộng đồng quốc tế yêu chuộng hòa bình. Hồn Việt in đậm trong lịch sử và đời sống nhân dân Cuba, cả trên bề rộng các giá trị văn hóa vật thể và cả trong chiều sâu văn hóa phi vật thể. Đó chính là những chiếc mỏ neo vững chắc, giữ cho con tàu của tình hữu nghị thủy chung giữa hai nước vững vàng trước mọi sóng gió trùng khơi...

(còn nữa)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Phóng sự Điều tra xem các tin, bài liên quan.