Tiền dịch vụ môi trường rừng: Ở đâu tạo ra dịch vụ, ở đó được hưởng

QĐND - Chi trả tiền dịch vụ môi trường rừng (DVMTR) đã được triển khai trên phạm vi cả nước từ năm 2010. Đây là chính sách đúng đắn của Nhà nước, góp phần hỗ trợ cho công tác bảo vệ, phát triển rừng và xóa đói giảm nghèo. Phóng viên Báo Quân đội nhân dân đã có cuộc đối thoại với ông Nguyễn Bá Ngãi, Phó tổng cục trưởng Tổng cục Lâm nghiệp xung quanh vấn đề sử dụng tiền DVMTR.

Ông Nguyễn Bá Ngãi.

Phóng viên (PV): Ông đánh giá như thế nào về kết quả 3 năm thực hiện chính sách chi trả tiền DVMTR?

Ông Nguyễn Bá Ngãi: Trong hơn 3 năm thực hiện, chính sách chi trả DVMTR đã tạo ra nguồn tài chính bền vững cho công tác bảo vệ và phát triển rừng, góp phần cải thiện sinh kế, ổn định đời sống của người làm nghề rừng, đặc biệt là đồng bào các dân tộc thiểu số ở vùng núi. Hiện nay, toàn quốc đã có 34 tỉnh, thành phố lập Quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng cấp tỉnh; nguồn thu phí DVMTR giai đoạn 2009-2013 đạt gần 2.850 tỷ đồng.  Riêng năm 2013 tổng số tiền thu DVMTR là 1.068 tỷ đồng.

PV: Xin ông cho biết việc chi trả tiền DVMTR hiện nay ra sao?

Ông Nguyễn Bá Ngãi: Chúng tôi cũng chưa hài lòng với con số nêu trên vì tỷ lệ giải ngân có thể còn thấp so với kế hoạch do có mấy nguyên nhân: Thứ nhất, muốn  chi trả cho người dân thì chúng ta phải biết rừng của người dân ở đâu, diện tích bao nhiêu. Hiện việc rà soát diện tích của người dân ở địa phương còn rất chậm.

Thứ hai, trong việc thiết lập hệ thống chi trả từ huyện xuống xã còn rất khó khăn. Với hàng nghìn hộ gia đình nông dân có rừng, chúng ta cần rà soát kỹ, mà để làm được điều này cần có thời gian. Trong khi đó, nguồn lực cũng như hệ thống tổ chức từ Trung ương, từ tỉnh xuống huyện, xã cũng đang thiết lập. Chúng tôi hy vọng trong năm 2014 sẽ giải quyết được vấn đề này và từ năm 2015, tỷ lệ chi trả sẽ ở mức độ cao hơn. Điều quan trọng cuối cùng là phải bảo đảm 100% số tiền đó phải đến tận tay người dân và các chủ rừng.

PV: Vậy thưa ông, có giải pháp gì để "nhận diện" đúng đối tượng đó, để trả đúng, trả đủ cho các chủ rừng?

Ông Nguyễn Bá Ngãi: Thứ nhất, chúng ta phải rà soát về chủ rừng. Thứ hai, phải xây dựng hệ thống tổ chức. Thứ ba, phải rà soát hệ thống giám sát, đưa chức năng giám sát chuyên môn của địa phương (như kiểm lâm các huyện, xã thường xuyên kiểm tra giám sát, đánh giá chất lượng rừng) để có thể chi đúng, chi đủ cho chủ rừng

Hiện chúng ta có hơn 5000 kiểm lâm địa bàn hoạt động trên các xã, họ nắm rất vững diện tích rừng của người dân ở địa phương. Vì vậy, chúng tôi cho rằng quỹ Bảo vệ và Phát triển rừng các tỉnh và bộ phận chi trả tiền DVMTR ở các huyện, các xã phải phối hợp chặt chẽ với lực lượng này.

PV: Có ý kiến cho rằng, hiện nay chúng ta mới thu tiền DVMTR ở 190 nhà máy thủy điện-là con số rất nhỏ, thời gian tới làm gì để tăng tỷ lệ thu, thưa ông?

Ông Nguyễn Bá Ngãi: Thực tế chúng ta đã thu của 190 nhà máy thủy điện lớn, chỉ còn lại các nhà máy thủy điện nhỏ, quy mô nhỏ hiện đang trong giai đoạn xây dựng hoặc đang vận hành ban đầu. Những nhà máy đó chưa xác định được rõ diện tích, lưu vực để thực hiện chính sách chi trả DVMTR. Chúng tôi sẽ cố gắng trong một thời gian ngắn nhất để rà soát lại và ký kết hợp đồng với các nhà máy đó để họ thực hiện trách nhiệm của mình.

PV: Số tiền thu được từ DVMTR không phải là nguồn ngân sách Nhà nước và không thể tính chi bình quân cho các địa phương được? Vậy sẽ được chi như thế nào?

Ông Nguyễn Bá Ngãi: DVMTR được hình thành trên nguyên tắc thỏa thuận giữa người cung ứng DVMTR và bên sử dụng DVMTR. Ví dụ nhà máy thủy điện dùng nước để phát điện phải trả tiền DVMTR.

Ở đâu tạo ra được dịch vụ thì ở đó được hưởng, chứ không phải xã, huyện tạo ra dịch vụ và tạo ra tiền rồi mang đi chia cho các địa phương khác là không đúng. Nơi nào tạo được DVMTR, nơi đó sẽ hưởng tiền DVMTR. Tuy nhiên, trên thực tế lại không diễn ra như vậy, có tỉnh thu trên 4 triệu đồng/ha/năm nhưng có nơi chỉ thu được 15.000 đồng/ha/năm. Sự chênh lệch đó là do chất lượng cung ứng DVMTR. Chắc chắn chúng ta phải có hệ số điều chỉnh, ví dụ đưa con số được hưởng lên mức cao nhất bao nhiêu, còn số dư có thể đưa vào quỹ chung để phục vụ cho những dịch vụ công như làm chòi canh cản lửa hoặc những dịch vụ công cho phát triển lâm nghiệp...

PV: Trân trọng cảm ơn ông!