QĐND Online - Đà Nẵng đã vươn lên trở lại vị trí thứ nhất trong bảng xếp hạng chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI 2013, do Phòng Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) công bố ngày 20-3, tại Hà Nội. Các tỉnh xếp các vị trí tiếp theo trong tốp 7 tỉnh có năng lực cạnh tranh được đánh giá ở mức cao nhất – mức “rất tốt” lần lượt là: Thừa Thiên Huế, Kiên Giang, Quảng Ninh, Đồng Tháp, Bến Tre, Quảng Ngãi. Năm nay, có thể thấy các địa phương là trung tâm kinh tế lớn đều nỗ lực cải thiện vị trí.

Cuộc đua quyết liệt của các tỉnh

Báo cáo PCI năm 2013 được thực hiện trên cơ sở khảo sát tại hơn 8.093 doanh nghiệp dân doanh trên 63 tỉnh, thành cả nước và 1609 doanh nghiệp đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI) đến từ 49 quốc gia đang hoạt động tại Việt Nam.

Ông Đậu Anh Tuấn – Trưởng ban Pháp chế VCCI cũng nhận xét, điểm tích cực năm nay là các thành phố lớn đã tăng hạng, điều này sẽ tạo ra những hiệu ứng tích cực cho nền kinh tế đất nước. Thừa Thiên Huế, thành phố Hồ Chí Minh và Cần Thơ nằm trong tốp 10 các tỉnh có năng lực cạnh tranh cao. Hải Phòng xếp thứ 15. Đáng chú ý là sau “năm kỷ cương hành chính”, Hà Nội đã thăng 18 hạng từ vị trí 51 năm ngoái lên 33 năm nay, với sự cải thiện mạnh mẽ ở chi phí tiếp cận đất đai.

Lãnh đạo các tỉnh dẫn đầu trong bản xếp hạng PCI nhận kỷ niệm chương.

Tuy nhiên, các vị trí nói trên nhìn chung vẫn chưa tương xứng với tiềm năng của các trung tâm kinh tế - chính trị lớn, đặc biệt là thủ đô Hà Nội. Theo ông Đậu Anh Tuấn, chính quyền thành phố Hà Nội chưa hài lòng với vị trí xếp hạng này và sẽ có ngay cuộc họp để để bàn biện pháp tiếp tục cải thiện chỉ số PCI vào ngày 21-3. GS.TS kinh tế Edmund Malesky đến từ Đại học Duke của Mỹ - Trưởng nhóm nghiên cứu PCI – cho biết nhìn chung các nhà đầu tư, đặc biệt là nhà đầu tư FDI vẫn rất ức chế về cơ hội tiếp cận đất đai và chi phí bôi trơn tại thủ đô Hà Nội. Theo nghiên cứu của nhóm thì sau khi mở rộng địa giới hành chính thủ đô với việc sáp nhập thêm diện tích thuộc các tỉnh Hà Tây, Vĩnh Phúc, Hòa Bình thì việc tiếp cận đất đai đối với nhà đầu tư lại còn trở nên khó khăn hơn do thành phố dừng thực hiện các quy hoạch trước đó, cùng với đó, chi phí bôi trơn cho cán bộ chính quyền cần nhiều hơn.

Kết quả PCI năm nay cho thấy sự phân hóa mạnh giữa các vùng. Trong số 6 tỉnh bị xếp vào nhóm có năng lực cạnh tranh thấp thì có 5 tỉnh thuộc khu vực miền núi phía Bắc. Nguyên nhân là do cơ sở hạ tầng kém, chất lượng điều hành bị cộng đồng đánh giá ở mức thấp. Trong lúc đó, khu vực Đồng bằng Sông Cửu Long, nơi cũng có hạ tầng chưa phát triển lại có nhiều tỉnh nằm trong nhóm thứ hạng cao, đó là Kiên Giang, Đồng Tháp, Bến Tre, Cần Thơ. Trong đó, Kiên Giang và Đồng Tháp đã có nhiều năm liền trong tốp 10.

Chia sẻ về nguyên nhân trở lại ngoạn mục, đồng chí Văn Hữu Chiến - Chủ tịch UBND thành phố Đà Nẵng cho rằng, chính quyền thành phố đã rà soát tất cả những chỉ số PCI còn hạn chế trong những năm trước, quyết tâm cải thiện mạnh mẽ. Theo đồng chí thì PCI không phải là cuộc chơi thắng thua mà là cơ hội giúp các nhà hoạch định chính sách tự hoàn thiện mình, tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi hơn, giúp phát triển kinh tế. Đồng chí cũng cam kết sẽ tiếp tục tạo mọi điều kiện cho doanh nghiệp đến đầu tư tại Đà Nẵng, gây dựng hình ảnh thành phố năng động, sáng tạo. Trên bảng xếp hạng được công bố năm nay, Đà Nẵng trở lại dẫn đầu, từ vị trí 12 năm ngoái. Trước đó, địa phương này từng có 3 năm liên tiếp (2008–2010) giữ vị trí quán quân.

Quảng Ninh năm nay lần đầu tiên vươn lên nhóm 4 tỉnh xếp hạng PCI cao nhất. Đồng chí Nguyễn Văn Đọc - Chủ tịch UBND tỉnh Quảng Ninh chia sẻ có được kết quả này là do tỉnh đã chú trọng tới công tác quy hoạch, xây dựng cơ sở hạ tầng và theo dõi sát những khó khăn của doanh nghiệp. Quảng Ninh đã thuê tư vấn từ Nhật Bản, Mỹ để lập quy hoạch. "Có quy hoạch tốt thì mới có dự án tốt, có dự án tốt thì mới có nhà đầu tư tốt", đồng chí Nguyễn Văn Đọc phát biểu.

Cần sự công bằng và nhất quán trong chính sách thuế

Các chỉ số đều cho thấy kinh tế Việt Nam có dấu hiệu phục hồi, song doanh nghiệp tư nhân vẫn gặp khó khăn và rất vất vả để duy trì hoạt động. Năm 2013, chỉ vỏn vẹn 6,4% doanh nghiệp trong nước tăng quy mô đầu tư và 6,2% tăng quy mô lao động. Các doanh nghiệp cũng chưa thực sự lạc quan khi chỉ có 32,5% cho biết có ý định tăng quy mô kinh doanh trong 2 năm tới.

Năm nay, VCCI lần đầu tiên tiến hành khảo sát về chỉ số môi trường cạnh tranh bình đẳng với mong muốn doanh nghiệp dân doanh được đối xử sòng phẳng so với các khu vực khác. Ông Đậu Anh Tuấn cho biết, theo phản ánh của doanh nghiệp, hiện nay còn xảy ra tình trạng một số tỉnh đang ưu tiên các doanh nghiệp Nhà nước trong tiếp cận đất đai, một số nơi lại ưu tiên doanh nghiệp nước ngoài hoặc doanh nghiệp tư nhân thân quen với lãnh đạo tỉnh. GS.TS Edmund Malesky cho rằng chính quyền từ cấp Trung ương đến các địa phương nên tạo ra một môi trường cạnh tranh công bằng, cơ hội là ngang nhau cho các doanh nghiệp thì mới xây dựng được niềm tin, khuyến khích đầu tư.

Khảo sát về doanh nghiệp có vốn đầu tư trực tiếp nước ngoài (FDI), ông Malesky cũng cho biết, mặc dù Việt Nam vẫn là môi trường kinh doanh tốt cho doanh nghiệp FDI khi có tới 64% doanh nghiệp FDI báo lãi - đây là con số rất cao so với chuẩn quốc tế - nhưng Việt Nam đang thụt lùi so với chính bản thân mình, trong khi sự cạnh tranh với các quốc gia khác ngày càng gay gắt.

Theo số liệu khảo sát, hơn một nửa doanh nghiệp FDI đã bắt đầu nghĩ đến các quốc gia khác như Trung Quốc, Thái Lan, Cam-pu-chia. Trong khi trong giai đoạn 2011–2012, mới chỉ có một phần ba doanh nghiệp FDI cân nhắc địa điểm đầu tư khác bên cạnh Việt Nam. Báo cáo cho rằng, con số này là một chỉ báo quan trọng về thứ hạng môi trường kinh doanh của Việt Nam trong mắt nhà đầu tư quốc tế. Việt Nam có thể không còn là điểm đến ưu ái nhất với các nhà đầu tư quốc tế như giai đoạn 2007–2010. Hiện giờ, Việt Nam đang phải cạnh tranh với các đối thủ truyền thống trong khu vực và các quốc gia mới nổi như Mi-an-ma.

Ông Malesky chia sẻ các doanh nghiệp FDI đều có chung cảm nhận là môi trường kinh doanh Việt Nam dần trở nên kém hấp dẫn hơn các đối thủ cạnh tranh do gánh nặng các quy định pháp luật, tính minh bạch, chất lượng dịch vụ hành chính công và đặc biệt là cơ sở hạ tầng.

Việc “chuyển giá”, chuyển lợi nhuận ra thị trường khác của các doanh nghiệp FDI đang là mối quan ngại của Việt Nam thời gian qua. Nhóm nguyên cứu cho biết, khoảng 20% doanh nghiệp FDI đang thực hiện chuyển lợi nhuận nhằm giảm gánh nặng thuế. Tuy nhiên, ông Malesky nhận định tình trạng này không chỉ riêng ở Việt Nam mà còn ở nhiều quốc gia khác. Để chống việc chuyển giá không hề dễ bởi có nhiều mặt hàng, dịch vụ mang tính độc quyền, không có sản phẩm tương tự để so sánh. Theo ông Malesky, các doanh nghiệp FDI đều có tâm lý lo ngại chính sách thuế hay thay đổi, tạo ra nhiều rủi ro của Việt Nam. Chính vì vậy, doanh nghiệp FDI tiến hành chuyển giá để cân bằng lợi nhuận, giảm rủi ro từ thuế. Ông Malesky chia sẻ rằng, nếu Việt Nam có chính sách thuế phù hợp hơn với thông lệ quốc tế và đưa ra một lộ trình tăng thuế có thể dự đoán được, giúp doanh nghiệp ước lượng đầy đủ gánh nặng thuế trong tương lai thì động cơ chuyển giá có thể giảm bớt.    

Bài và ảnh: QUANG PHƯƠNG