QĐND - Mùa khô năm nay, mực nước trên hệ thống sông, suối, nước tích trong hồ đập thủy lợi và nước ngầm thấp hơn trung bình nhiều năm, trong khi nắng nóng lại gia tăng, dự báo hạn hán ở khu vực Tây Nguyên diễn ra gay gắt. Hiện toàn vùng Tây Nguyên có hàng nghìn héc-ta lúa nước, cà phê bị thiếu nước tưới, hàng trăm héc-ta mía bị khô cháy, nhiều hồ thủy lợi không còn khả năng tưới. Riêng tỉnh Đắc Lắc, hơn 1.200ha cây trồng đã bị khô hạn, trong đó 50ha lúa nước bị mất trắng.

Tháng 3 này, sông Sê-rê-pốk, đoạn qua xã E Wel, huyện Buôn Đôn (Đắc Lắc) cạn trơ đáy.

 

Nguyên nhân hạn hán, ngoài những yếu tố do thiên tai, thời tiết diễn biến bất lợi, còn bởi cho đến nay vùng Tây Nguyên chưa định hình được cơ cấu cây trồng theo hướng sản xuất bền vững. Việc mở rộng hay thu hẹp diện tích cây trồng thường chạy theo giá cả nông sản, nên đã dẫn tới hiện có hơn 100 nghìn héc-ta cà phê trồng vượt quy hoạch. Bên cạnh đó, việc gieo trồng vụ đông - xuân hằng năm cũng không tuân thủ đúng kế hoạch, tùy tiện mở rộng diện tích lúa nước ở chân ruộng không bảo đảm được nguồn nước tưới. Đơn cử như vụ đông - xuân vừa qua, riêng tỉnh Đắc Lắc đã gieo trồng vượt kế hoạch gần 1000ha lúa nước. Trong khi đó, cà phê và lúa nước là những cây trồng không chịu hạn, dễ bị tổn thất khi xảy ra hạn hán. Trong mùa khô năm 2012-2013, toàn vùng Tây Nguyên có gần 50.000ha cây trồng bị khô hạn, trong đó mất trắng hơn 5000ha, cũng chủ yếu là cà phê, lúa nước. Trong khi cơ cấu cây trồng không phù hợp, thì hệ thống thủy lợi ở Tây Nguyên còn nhiều bất cập: Toàn vùng hiện có hơn 2.200 công trình thủy lợi, nhưng do nhiều công trình đã xuống cấp nên chỉ bảo đảm nước tưới cho khoảng 202.000ha cây trồng các loại; còn lại gần 200.000ha cây trồng ở khu vực này bấp bênh về nguồn nước. Bên cạnh đó, một số công trình thủy điện, nhất là công trình không có hồ chứa, tiến hành nắn dòng chảy tự nhiên, nhận và xả nước không tuân thủ theo quy trình, cũng làm khô cạn nguồn nước trên sông, gây hạn hán cục bộ tại một số địa phương tại Tây Nguyên.

Nhằm giảm thiệt hại do hạn hán gây ra, các tỉnh Tây Nguyên cần tính toán chuyển đổi hơn 100.000ha cà phê vượt quy hoạch sang những cây trồng ít nhu cầu nước tưới trong mùa khô; không mở rộng diện tích lúa nước vụ đông - xuân trên những chân ruộng không chủ động được nguồn nước tưới. Về lâu dài, cần huy động các nguồn đầu tư xây dựng và nâng cấp hệ thống thủy lợi, bảo đảm nước tưới cho gần 200.000ha cây trồng hiện còn bấp bênh về nguồn nước trong mùa khô hạn. Trong trường hợp xảy ra hạn hán khốc liệt, cần huy động nguồn nước của các hồ thủy điện phục vụ chống hạn.

Bài và ảnh: BÌNH ĐỊNH - H’I AYUN