QĐND - Đó là đề xuất trong Dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (sửa đổi) được Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) cho ý kiến tại phiên họp thứ 27 chiều 18-4, dưới sự chủ trì của Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, Phó chủ tịch Quốc hội Tòng Thị Phóng điều khiển nội dung.

Ưu tiên bảo hiểm xã hội với bộ đội xuất ngũ

Theo tờ trình của Chính phủ, hiện số người tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) còn thấp, mới chiếm khoảng 20% lực lượng lao động. Tình trạng nợ đóng, chậm đóng BHXH khá phổ biến, đặc biệt ở các doanh nghiệp ngoài quốc doanh, chiếm hơn 70% tổng số nợ. Số người đóng BHXH cho một người hưởng lương hưu ngày càng giảm, nếu như năm 1996 có 217 người đóng BHXH cho một người hưởng lương hưu, nay  chỉ có 9,3 người đóng BHXH cho một người hưởng lương hưu.

Dự thảo Luật BHXH (sửa đổi) gồm có 9 chương và 125 điều. Dự thảo Luật đề xuất từ năm 2016 trở đi, điều kiện về tuổi đời hưởng lương hưu của cán bộ, công chức, viên chức cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam. Từ năm 2020 trở đi, điều kiện về tuổi đời hưởng lương hưu của các nhóm đối tượng còn lại cứ mỗi năm tăng thêm 4 tháng tuổi cho đến khi đạt 60 tuổi đối với nữ và 62 tuổi đối với nam. Riêng tuổi nghỉ hưu đối với lực lượng vũ trang thực hiện theo quy định của Luật Sĩ quan Quân đội nhân dân Việt Nam và Luật Công an nhân dân.

Thẩm tra Dự thảo Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Về Các vấn đề xã hội của Quốc hội Trương Thị Mai tán thành với việc mở rộng đối tượng áp dụng chế độ BHXH bắt buộc đối với học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí như dự thảo. Việc mở rộng BHXH bắt buộc với đối tượng này vừa góp phần vào mục tiêu tăng diện bao phủ của BHXH bắt buộc, vừa bảo đảm an sinh cho người lao động có quá trình làm việc lâu dài. Bên cạnh đó, cần nghiên cứu và thể chế hóa quan điểm của Đảng về việc tách BHXH đối với lực lượng vũ trang và khu vực hành chính nhà nước ra khỏi khu vực doanh nghiệp, đơn vị sự nghiệp vào thời điểm thích hợp để thúc đẩy quá trình cải cách chính sách BHXH.

Về việc giải quyết chế độ BHXH một lần cho các đối tượng thuộc lực lượng vũ trang khi phục viên, xuất ngũ, thôi việc, do đặc thù thời gian thực hiện nghĩa vụ quân sự là từ 18 đến 24 tháng, tỷ lệ có điều kiện để tiếp tục tham gia BHXH khi xuất ngũ rất hạn chế, chủ yếu là lao động tự do và sản xuất nông nghiệp nên phần lớn đề nghị nhận trợ cấp BHXH một lần ngay khi xuất ngũ. Vì thế, nên quy định theo hướng cho nhóm này được lựa chọn tiếp tục tham gia BHXH hoặc nhận chế độ BHXH một lần.

Nâng tuổi nghỉ hưu: Nên có lộ trình hợp lý

Theo Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, tuổi nghỉ hưu của Việt Nam hiện đang thấp so với nhiều nước trên thế giới. Đến nay, khoảng 80% các nước quy định tuổi nghỉ hưu của phụ nữ và nam giới như nhau. Tại Đông Á, chỉ còn 2 nước là Trung Quốc, Việt Nam quy định tuổi nghỉ hưu của nữ thấp hơn (Nhật Bản, Hàn Quốc: 65 tuổi cho cả nam và nữ; Lào và Phi-líp-pin: 60 cho cả nam, nữ; Trung Quốc: 60 cho nam giới và 50 tới 60 cho nữ giới...). Tuổi nghỉ hưu thấp dẫn tới thời gian đóng BHXH ngắn nhưng thời gian hưởng lương hưu dài. Bên cạnh đó, mặc dù Việt Nam đang trong thời kỳ “dân số vàng” với lực lượng lao động đã đạt tới 52,3 triệu người nhưng đồng thời cũng đã bước vào giai đoạn già hóa dân số và tốc độ già hóa dân số diễn ra nhanh hơn so với các nước trong khu vực và thế giới. Do vậy, việc quy định lộ trình tăng thời gian đóng BHXH, nâng tuổi nghỉ hưu là cần thiết. Tuy nhiên, cần có báo cáo số liệu chính xác về số người hưởng hưu trí tăng dần, sự thay đổi tỷ lệ lao động với số người phụ thuộc, dự báo về thị trường việc làm, việc bảo toàn và tăng trưởng của Quỹ BHXH trong 10-20 năm tới để làm cơ sở cho việc xem xét, điều chỉnh tuổi nghỉ hưu.

Thảo luận về dự án Luật, Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính-Ngân sách của Quốc hội Phùng Quốc Hiển nêu nghịch lý “trốn thuế thì có cơ chế xử phạt còn trốn BHXH thì cứ nợ thoải mái” và đề nghị phải có một công cụ để thanh tra, kiểm tra, xử lý nghiêm. Ông Mai Đức Chính, Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nêu thêm nhiều con số về thực trạng này như doanh nghiệp lách luật, ghi mức lương trong hợp đồng thấp để đóng BHXH ít, dẫn đến 20 năm sau, người lao động nghỉ hưu chỉ được hưởng bằng 70% mức lương tối thiểu, thì họ sẽ sống dưới mức nghèo khổ. Ông Chính kiến nghị, phải có cơ chế xử lý ông chủ lao động trốn đóng BHXH. Bà Nguyễn Thị Minh, Tổng giám đốc BHXH Việt Nam cho biết thêm, số người thuộc diện đóng BHXH hơn 16 triệu người nhưng còn hơn 5 triệu chưa đóng và trong số hơn 300.000 doanh nghiệp thì có tới 150.000 doanh nghiệp, chiếm 50% trốn đóng BHXH. Bà Minh lo lắng nếu không có biện pháp kiểm tra, xử phạt thì ngành khó mà hoàn thành nhiệm vụ.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng cho rằng, vấn đề nâng tuổi nghỉ hưu chỉ là một con đường để giải quyết khó khăn về quỹ, cần được nghiên cứu thấu đáo hơn. “Bây giờ nước mình lao động trẻ nên ùn tắc xã hội về lao động nhưng 5-10 năm nữa lao động sẽ già đi. Đến lúc ấy người ta mới nâng tuổi hưu lên. Như nước Anh, nước Pháp kéo dài độ tuổi lao động lên 65-70 tuổi vì đẻ ít, dân số giảm. Nhưng ở nước ta cứ giữ được độ tuổi kéo dài thì việc làm cho các cháu ở đâu?” - Chủ tịch Quốc hội đặt câu hỏi.

NGUYÊN MINH