QĐND -  Chùa Ba Vàng (Bảo Quang Tự - nghĩa là “ánh sáng quý”) thuộc phường Quang Trung, TP Uông Bí (Quảng Ninh). Ngôi chùa có nhiều tích cổ và di vật quý báu đã được xếp hạng di tích lịch sử. Nằm trong quần thể dãy núi Yên Tử và là truyền thừa của Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử, Chùa Ba Vàng là điểm đến tu học và du lịch văn hóa tâm linh, chứa đựng những giá trị lịch sử, văn hóa…

Theo kết quả khảo cổ khai quật được từ nền chùa cho thấy, chùa Ba Vàng đã từng tồn tại từ đời Trần. Vào Triều Trần (thế kỷ 13), vua Trần Nhân Tông rời bỏ ngai vàng về Yên Tử tu hành, sáng lập ra Thiền phái Trúc Lâm Yên Tử - một dòng thiền Việt Nam. Chùa Ba Vàng là sơn môn thuộc Trúc Lâm Yên Tử. Hơn 800 năm qua, do thời gian và các cuộc chiến tranh tàn phá, chỉ còn lại rừng cây bao phủ lên những phế tích cổ năm xưa.

Năm 1987, một lão nông địa phương bị mất một đàn bò. Khắc khoải nhiều đêm không ngủ, lão thấy như có người bảo cứ lên núi Ba Vàng mà tìm. Dù bán tín, bán nghi nhưng do tiếc của, lão vẫn quyết lên núi. Lão đã vô tình phát hiện ra những bậc thềm xây tam cấp bằng gạch và thấy đàn bò của mình đang ung dung ăn cỏ trên núi. Do sự ngẫu nhiên linh ứng, nên dân làng kéo lên đây phát hiện ra nhiều hiện vật quý, trong đó có Cây Hương đá (thiên đài trụ) có đỉnh hình bát sen với kích thước cao 1m45, rộng 0,29m, dày 0,25m được tạc bằng đá nguyên khối. Tiếp nữa là Bia đá từ thời Lê Dụ Tông (1706) có  kích thước 0,70m, rộng 0,45m, dày 0,14m dựng trên đế rùa cao 0,40m, dày 0,94m, rộng 0,70m.

Thể theo nguyện vọng của nhân dân, chính quyền thị xã Uông Bí (lúc đó) đã cho phép trùng tu lại vào năm 1988 và 1993. Với diện tích gồm ba gian tiền đường, cửa vòm, một gian tự điện; hai bên cửa giữa đắp nổi câu đối bằng chữ Hán:

“Thành Đẳng Sơn thắng cảnh vạn đại lưu danh

Bảo Quang Tự thiền môn thiên thu hương hỏa”

Năm 2007, chính quyền và nhân dân địa phương đã thỉnh Đại đức Thích Trúc Thái Minh - Trưởng ban Tri khách Thiền viện Trúc Lâm Yên Tử - về trụ trì chùa Ba Vàng, một lòng xây dựng ngôi chùa trở thành di tích văn hóa-lịch sử và là điểm du lịch, điểm đến của tăng ni, phật tử, khách thập phương trong và ngoài nước. Chùa Ba Vàng có nơi thờ Tam bảo và trống độc mộc được công nhận là lớn nhất Việt Nam. Trong chùa còn có một giếng cổ nước không bao giờ cạn, sâu 2,50m, đường kính 1,78m, tương truyền uống nước sẽ khỏe mạnh và khỏi bách bệnh, nên được cho là giếng thần.

Quang cảnh Chùa Ba Vàng trong ngày khánh thành trùng tu xây dựng giai đoạn 1. Ảnh do chùa Ba Vàng cung cấp.

Tuy đang trong quá trình trùng tu, xây dựng, song chùa Ba Vàng đã và đang đẩy mạnh nhiều hoạt động thiết thực cho cộng đồng và xã hội mang đậm tính nhân văn và văn hóa truyền thống dân tộc. Một trong những hoạt động đó phải kể đến việc nỗ lực truyền bá chính đạo, bài trừ mê tín dị đoan, tổ chức các công tác thiện nguyện, đào tạo tu dưỡng đức – trí cho tăng ni, phật tử cả nước.

Từ năm 2010, các khóa tu bát quan trai được tổ chức thường kỳ mỗi tháng một lần vào ngày mùng 8 âm lịch, số lượng các phật tử về tham dự khóa tu mỗi tháng đều tăng lên. Cùng với các hoạt động bên trong khu vực nội tự, chùa Ba Vàng còn tổ chức cho các tăng ni, phật tử đi làm từ thiện, đến các nhà dưỡng lão, trung tâm bảo trợ trẻ em có hoàn cảnh đặc biệt, trại tù lán 14, một số huyện nghèo trong tỉnh Quảng Ninh; thăm hỏi và tặng quà cho các bệnh nhân ở trại phong Chí Linh (Hải Dương), cầu siêu và phát quà cho xóm tâm thần ở huyện Phú Lộc (Thừa Thiên-Huế)... Tháng 12 năm 2012, Ban văn hóa chùa Ba Vàng phối hợp với các phật tử ở Hà Nội, Quảng Ninh tổ chức lễ ra mắt câu lạc bộ Thiện Nguyện Hương Từ Tâm với mục đích kêu gọi lòng trắc ẩn, khơi dậy tâm từ ái, đánh thức lòng yêu thương của cộng đồng đến với những mảnh đời thiếu may mắn, là cầu nối giữa những nhà hảo tâm với những người có hoàn cảnh đặc biệt. Vào các khóa an cư kết hạ, nhà chùa tổ chức đi cúng dường tùy hỷ các trường hạ ở Thái Bình, Phú Thọ...

Đại đức Thích Trúc Thái Minh cho biết, đại đức, tăng ni, phật tử chùa Ba Vàng rất có “duyên” với người lính. Để tri ân các anh hùng, liệt sĩ, các CCB, TNXP… trong dịp kỷ niệm 60 năm Chiến thắng lịch sử Điện Biên Phủ của dân tộc, thông qua Ban tổ chức Cuộc đua xe đạp toàn quốc mở rộng “Về Điện Biên Phủ 2014-Cúp Báo Quân đội nhân dân”, tăng ni, phật tử chùa Ba Vàng sẽ tặng nhiều suất quà với trị giá  hàng trăm triệu đồng cho các địa phương mà đoàn đua đi qua.

THU HIỀN – QUÝ HOÀNG