Cách đây hơn 10 năm, Nghị quyết số 88/2014/QH13 của Quốc hội về đổi mới chương trình, SGK giáo dục phổ thông đã mở ra một sự thay đổi lớn khi quyết định chủ trương “một chương trình, nhiều bộ SGK”. Điều này được kỳ vọng sẽ huy động được trí tuệ tập thể, khuyến khích sự tham gia của các nhà xuất bản, chuyên gia, giáo viên... góp phần thúc đẩy sáng tạo, phá bỏ cơ chế độc quyền trong xuất bản SGK, làm phong phú nguồn học liệu cho học sinh. 

Phụ huynh cùng con mua sách giáo khoa chuẩn bị cho năm học mới. Ảnh: VÂN HÀ

Tuy vậy, sau một thời gian áp dụng, mô hình “một chương trình, nhiều bộ SGK” bộc lộ một số bất cập. TS Nguyễn Tùng Lâm, Phó chủ tịch Hội Khoa học tâm lý giáo dục Việt Nam, Chủ tịch Hội đồng giáo dục Trường THPT Đinh Tiên Hoàng-Ba Đình (Hà Nội) cho biết: “Hiện nay, các trường được phép lựa chọn một trong 3 bộ SGK được Bộ Giáo dục và Đào tạo phê duyệt để giảng dạy. Tuy nhiên, điều này dẫn đến việc khi các học sinh phải di chuyển theo bố mẹ đến các địa phương khác để sinh sống và học tập, mỗi trường chọn một bộ sách khác nhau sẽ gây khó khăn cho các em trong việc làm quen, thậm chí cả cách tiếp cận kiến thức của bộ sách mới”. Chị Nguyễn Thị Thu Phương, trú tại chung cư CT5-ĐN3 phường Từ Liêm, TP Hà Nội chia sẻ: “Tôi có hai con đang học hai bộ sách của các nhà xuất bản khác nhau. Cùng một tác phẩm văn học, bộ này đưa vào giảng dạy ở lớp 10, bộ kia lại để đến lớp 12. Khi chúng tôi chuyển nhà, các con vào trường mới lại phải làm quen với bộ sách khác, điều này dẫn đến tình trạng có phần kiến thức các con đã học thì nhà trường chưa dạy đến, đồng thời một số kiến thức con chưa được học thì các bạn đã học hết rồi”. Ngoài ra, theo tìm hiểu của chúng tôi, việc lựa chọn SGK thời gian qua cũng còn biểu hiện "lợi ích nhóm". Việc sử dụng bộ SGK nào nhiều khi phụ thuộc vào ý chí của một vài cá nhân, dẫn đến tình trạng SGK hay thay đổi, gây lãng phí và khó khăn trong triển khai dạy-học của giáo viên, học sinh...

Trước thực trạng đó, TS Nguyễn Tùng Lâm cho rằng, chủ trương thống nhất một bộ SGK theo Nghị quyết 71 của Bộ Chính trị là bước điều chỉnh hợp lý, nhằm bảo đảm tính công bằng và đồng bộ trong tiếp cận tri thức. “Tuy nhiên, xã hội hiện nay vẫn có xu hướng đặt nặng vai trò của SGK, trong khi lẽ ra sách chỉ nên xem như tài liệu tham khảo để tổ chức dạy và học. Chương trình học mới là cốt lõi. Trọng tâm không nằm ở việc có một hay nhiều bộ sách, điều quyết định nằm ở cách giảng dạy của giáo viên và phương pháp học tập của học sinh. Trong quá trình học, thầy cô phải biết kết hợp SGK với nhiều nguồn tài liệu khác, gắn bài học với thực tiễn, với công nghệ trí tuệ nhân tạo và yêu cầu của thời đại số. Đồng thời, bản thân học sinh cũng cần chủ động tìm tòi, tham khảo thêm các nguồn tư liệu để mở rộng hiểu biết, thay vì chỉ lệ thuộc vào một cuốn sách duy nhất”, TS Nguyễn Tùng Lâm đánh giá.

Việc thống nhất một bộ SGK không đồng nghĩa với triệt tiêu sáng tạo. Ngược lại, nó thiết lập một nền tảng chung, vững chắc để bảo đảm tính công bằng, thống nhất trong tiếp cận tri thức. Nghị quyết 71 đưa ra giải pháp “một bộ SGK thống nhất toàn quốc” là nhằm khắc phục tình trạng phân tán, thiếu đồng bộ của mô hình trước đây, nhưng vẫn giữ được sự linh hoạt thông qua những phần mở, để các địa phương và nhà trường có thể bổ sung nội dung phù hợp với điều kiện thực tế. Nói cách khác, đây không phải phủ nhận những giá trị của mô hình “một chương trình, nhiều bộ SGK” mà là bước kế thừa, chọn lọc và điều chỉnh cần thiết để phù hợp hơn với yêu cầu thực tiễn.

VÂN HÀ

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Giáo dục Khoa học xem các tin, bài liên quan.