Nếu Nghị quyết 29 đặt nền tư tưởng, nguyên tắc và định hướng cải cách giáo dục thì Nghị quyết 71 nâng cấp bằng mục tiêu định lượng và “điểm đến” rõ ràng; kỷ luật ngân sách, xác định trần-sàn kinh phí chi cho các cấp học, bậc học; chỉnh sửa chương trình và sách giáo khoa (SGK); tự chủ đi kèm trách nhiệm giải trình. Cách tiếp cận này chuyển trọng tâm từ “nói đúng” sang “làm đúng và đủ”, từ tầm khu vực sang tầm quốc tế. Đặc biệt là chủ trương “Bảo đảm cung cấp một bộ SGK thống nhất toàn quốc, phấn đấu tới năm 2030 cung cấp miễn phí SGK cho tất cả học sinh” được dư luận đồng tình.

Một tiết học của học sinh Trường Tiểu học Cẩm Sơn, xã Anh Sơn, tỉnh Nghệ An. Ảnh: HÀ THU

Tới đây sẽ có một bộ SGK dùng chung trong cả nước. Đây là thực tế vừa khách quan vừa chủ quan và phù hợp cách làm của các nước có nền giáo dục phát triển. Năm 2018, chúng ta đã hợp tác với Ngân hàng Thế giới tại Việt Nam xây dựng một bộ SGK do Bộ GD-ĐT chủ sở hữu, với kinh phí gần 20 triệu USD. Tuy nhiên, sự hợp tác này không thành công vì nhiều lý do. Thực tế, 5 năm triển khai một chương trình nhiều bộ SGK cho thấy, việc có quá nhiều lựa chọn lại dẫn đến một thực tế là các trường ở khu vực đô thị và miền núi có thể chọn cùng một bộ sách, trong khi nhu cầu học tập của học sinh ở hai vùng này rất khác nhau. Điều này cho thấy tính đa dạng của SGK hiện nay chưa thực sự đáp ứng được đặc thù vùng miền. Mặt khác, năng lực giáo viên nhiều nơi còn hạn chế, gây khó khăn cho cả giáo viên và học sinh. Do công tác xã hội hóa làm SGK chưa đúng khiến giá sách cao, cơ quan chức năng khó quản lý và ảnh hưởng tới an sinh và ổn định xã hội. Ngoài ra, Chương trình giáo dục phổ thông 2018 được đánh giá còn những bất cập, cần tiếp tục rà soát và chỉnh sửa. Cùng với đó, qua 5 năm, giáo dục thế giới và trong nước có nhiều thay đổi, do đó nội dung dạy phải cập nhật. Có một bộ SGK dùng chung là đòi hỏi cấp thiết. Nhiều nước phát triển không dùng SGK mà dùng tài liệu học tập. Tuy nhiên, điều đó chỉ có thể thực hiện được khi giáo viên có năng lực, trình độ chuyên môn cao, cùng với tính chủ động của các trường để thiết kế bài giảng cho riêng mình và phù hợp với từng đối tượng học sinh.  

Để có một bộ SGK thống nhất dùng chung, cần có sự chỉ đạo để không “độc quyền” lặp lại; thẩm định mở và cạnh tranh nội dung (đấu thầu nhóm tác giả, phản biện độc lập, rà soát định kỳ); ngân hàng học liệu số miễn phí đi kèm (bài giảng, câu hỏi, thí nghiệm ảo), giấy chỉ là bản in của hạt nhân số; giám sát giá, chất lượng in bằng dữ liệu mở, cho phép in phân tán đạt chuẩn để tránh độc quyền.

Tiến tới năm 2030, cấp SGK miễn phí cho học sinh, niềm vui quá lớn với toàn dân. Trước đó là học sinh phổ thông và mầm non không phải đóng học phí, được học cả ngày ở trường, ngân sách chi trả từ Nhà nước; tiến tới học sinh học bán trú được hỗ trợ tiền ăn trưa tại trường; giáo viên được xếp lương ở hàng bậc cao nhất trong khối hành chính sự nghiệp. Điều đó thể hiện trình độ phát triển của quốc gia.

TS ĐẶNG TỰ ÂN (Giám đốc Quỹ Hỗ trợ đổi mới giáo dục phổ thông Việt Nam)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Giáo dục Khoa học xem các tin, bài liên quan.