Từng đảm nhiệm nhiều chức vụ quan trọng như Phó chủ tịch xã, Chủ tịch xã, nên hơn ai hết, già A Blăng rất am hiểu về phong tục tập quán cũng như gần gũi, hiểu và thương đồng bào Giẻ Triêng nơi đây. Dù đã bước sang tuổi 73, đôi chân của già vẫn chẳng một ngày ngơi nghỉ, già vẫn đi từng ngõ, gõ cửa từng nhà, vận động bà con thay đổi nếp nghĩ cách làm, vươn lên thoát nghèo bền vững. 

Gần gũi, lắng nghe, thấu hiểu và giúp đỡ đồng bào

Năm 2003, mối tình xuyên quốc gia giữa chị Y Chồi (sinh năm 1983, tỉnh Attapeu, Lào) và anh A Mang (thôn Dục Lang) được nảy nở. Trùng hợp khi ấy, Chủ tịch UBND xã Đăk Long A Blăng được về nghỉ hưu theo chế độ của Nhà nước và được bầu làm người có uy tín. 

Về làm dâu mang phận người không quốc tịch, chị Y Chồi gặp vô vàn khó khăn. Nếu không có sự giúp đỡ tận tình của già A Blăng, chẳng biết cuộc sống của gia đình sẽ đi đến đâu. Nghẹn ngào chị kể lại, thứ duy nhất có thể chứng minh sự tồn tại của mình là sổ tạm trú; giấy tờ hôn thú, giấy khai sinh, chứng minh nhân dân đều không có. 

Già A Blăng, người có uy tín của đồng bào Giẻ Triêng tại xã Đăk Long. 

Nghe theo lời già A Blăng, phải an cư mới lạc nghiệp, vợ chồng chị Y Chồi nhờ thôn hỗ trợ mảnh đất để dựng nhà và phần rẫy 1ha để trồng trọt. Bằng kinh nghiệm đi trước của mình, già A Blăng đã hướng dẫn cho chị cách chăm sóc cây cà phê, nuôi thêm trâu bò, trồng cây lương thực ngắn hạn để nuôi dài. Giờ đây, chị Y Chồi đã trồng được 800 gốc cà phê, nói thành thạo tiếng Việt, cất được ngôi nhà khang trang, 3 người con cũng được học hành đàng hoàng. 

Cùng chung cảnh ngộ như chị Y Chồi nhưng chị Y Phảy (sinh năm 1973) kém may mắn hơn sống cảnh mẹ góa, con côi. Một mình nuôi con nhỏ nơi đất khách, được sự động viên và tuyên truyền của già A Blăng, chị chăm chỉ trồng khoai mì (sắn), lúa nước.. thu nhập mỗi năm đều đạt hơn 20 triệu đồng, đời sống kinh tế cũng thoát cảnh “nghèo bền vững”. 

Để làm được điều trên, già A Blăng tiên phong chuyển đổi 5ha nương rẫy bạc màu sang trồng cây cao su, cây cà phê, bời lời… Phần diện tích đất gần kênh mương thủy lợi, già ưu tiên trồng lúa nước, đáp ứng nhu cầu lương thực cho gia đình. Bằng việc làm cụ thể, thiết thực của già A Blăng đã khởi nguồn cho đồng bào Giẻ Triêng tham gia vào phong trào phát triển kinh tế hộ gia đình, đời sống cũng được cải thiện. 

Già A Blăng trao đổi kinh nghiệm chăm sóc lúa nước cùng Đại úy Brôl Minh Phong, Đội trưởng Đội vận động quần chúng, Đồn Biên phòng Đăk Long (Bộ đội Biên phòng tỉnh Kon Tum).
 
Già A Blăng cùng cán bộ Đồn Biên phòng Đăk Long đi từng ngõ, gõ từng nhà tuyên truyền chủ trương, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Năm 2013, thỏa thuận giải quyết vấn đề về di cư tự do và hôn nhân không giá thú giữa đồng bào sinh sống tại vùng biên giới Việt Nam - Lào được ký kết. Nhận thấy quyết định đầy tính nhân văn từ chủ trương, chính sách của Nhà nước, già lại tới từng gia đình như chị Y Chồi, Y Phẩy, Y Brêm tuyên truyền, giúp họ hiểu đúng ý nghĩa của thỏa thuận. 

Già A Blăng cho biết, tâm lý của đồng bào khi ấy đều sợ bị về nước, gia đình ly tán nên họ tránh tiếp xúc với cán bộ phụ trách khai thác thông tin xác minh. Sự phối hợp đi trước một bước của già đã giúp đồng bào được làm thủ tục nhanh gọn, mọi khó khăn, vướng mắc đều được tháo gỡ. 

Giữ tục đẹp, đẩy lùi tục xấu

Hưởng ứng cuộc vận động thay đổi nếp nghĩ, cách làm, già A Blăng còn có vai trò quan trọng trong việc xóa bỏ “lô cốt” hủ tục lạc hậu bám chắc như rễ cây rừng xuyên vào đá núi trong tư tưởng của đồng bào Giẻ Triêng, nhưng vẫn giữ được nét văn hóa dân tộc độc đáo.

Già A Blăng cho biết, theo tục lệ của đồng bào Giẻ Triêng, con trai khoảng 10 tuổi sẽ bắt đầu ngủ riêng lại nhà rông của bản làng, lên 13 thì cà răng; con gái sẽ chủ động trong việc hôn nhân của chính mình, sự lựa chọn ấy được cha mẹ tôn trọng. Khác với tục bắt vợ của người Mông, tục “củi hứa hôn” sẽ yêu cầu người con gái phải chặt hàng trăm bó củi lớn, trang trí thật đẹp mắt để đi bắt chồng (được hiểu theo nghĩa cưới chồng có sự đồng ý). 

Tất cả các thiếu nữ của buôn làng từ 15-16 tuổi rủ nhau đi sâu vào rừng tìm cây gỗ thẳng nhất, đẹp nhất và chặt mang về; mỗi người phải chặt từ 100-200 bó củi, thậm chí nhiều hơn. Củi càng thẳng, nét chặt gãy gọn, đẹp sẽ càng thể hiện người con gái gửi gắm nhiều tình cảm đối với chàng trai thầm thương, trộm nhớ. 

Theo già A Blăng, tục “củi hứa hôn” là phong tục lành mạnh, có ý nghĩa nhân văn, thể hiện phẩm chất chịu thương, chịu khó của người phụ nữ Giẻ Triêng; là nét văn hóa đẹp tượng trưng cho tình yêu đôi lứa. Điều già luôn lo ngại là vừa bảo tồn không để mai một phong tục trong cộng đồng nhưng cũng hạn chế lên rừng đốn cây tràn lan. Thay vì vào rừng đốn củi, già A Blăng hiến kế cho đồng bào bằng cách có củi tượng trưng, là những cây củi do mưa bão đổ, gãy. Tục “củi hứa hôn” cũng được đưa vào trong hương ước của dân làng để đồng bào cùng nhắc nhau thực hiện. 

Ghi nhận và đánh giá cao những nỗ lực, cống hiến mà già A Blăng làm cho thôn bản, ông Huỳnh Ngọc Ly, Chủ tịch UBND xã Đăk Long khẳng định, tiếng nói và uy tín của già đã góp phần làm thay đổi cách nghĩ, cách làm của bà con trong việc phát triển kinh tế, gìn giữ và phát huy những giá trị văn hóa tốt đẹp của dân tộc, tiếp tục là nhịp cầu nối quan trọng của cấp ủy trong thời gian tới.

Bên cạnh đó, già A Blăng đã tham mưu cho cấp ủy sửa chữa, nâng cấp tu sửa công trình thuỷ lợi Đăk Nha, với tổng số vốn được hỗ trợ gần 400 triệu đồng thuộc Tiểu dự án 1, Dự án 4 - Đầu tư cơ sở hạ tầng thiết yếu, phục vụ sản xuất, đời sống trong vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi, Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021-2030, giai đoạn 1 từ năm 2021-2025. Việc này đã giải quyết được nỗi lo thiếu nước tưới tiêu tại các vườn cà phê, cao su, khoai mì; nâng cao năng suất thu hoạch nông sản. Giờ đây, những “mạch máu nhỏ” đã có thể lưu thông xuyên suốt, dẫn nước đến từng vườn, từng rẫy của từng hộ gia đình. 

Bài, ảnh: HỒNG PHÚC

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Dân tộc, tôn giáo xem các tin, bài liên quan