Từ lâu nay, thu nhập, đời sống của bà con chủ yếu dựa vào sản xuất nông nghiệp và nghề thủ công truyền thống là làm ghế mây. Bởi vậy, ghế mây như một người bạn đồng hành, trở thành sản phẩm không thể thiếu trong sinh hoạt hằng ngày của người dân. Tuy nhiên, những năm gần đây, dưới tác động của mặt trái nền kinh tế thị trường, nguồn nguyên liệu cũng dần khan hiếm nên nhiều người đã bỏ nghề hoặc chỉ làm ghế để dùng trong gia đình. Chị Tẩu Thị Nhân là một trong những người ít ỏi ở bản còn giữ nghề làm ghế mây. Chị Nhân chia sẻ: “Số hộ làm nghề tại bản hiện chỉ đếm trên đầu ngón tay. Nghề làm ghế mây đòi hỏi sự khéo léo, chuẩn xác và tỉ mỉ trong từng công đoạn. Phải là người có kinh nghiệm lâu năm mới có thể làm ra được thành phẩm ghế mây chắc, đẹp”.

 Chị Tẩu Thị Nhân vót mây để làm mặt ghế.

Tìm hiểu chúng tôi được biết, cách tạo khung ghế mây của đồng bào Dao đầu bằng khá đặc biệt. Thân cây mây được hơ qua lửa để uốn thành hình tròn có đường kính 25-30cm, sau đó lại tiếp tục được hơ trên lửa để tạo khuôn. Sau 3-4 ngày, khung ghế sẽ được hoàn thiện. Những thanh gỗ dài 20-30cm chắc thịt vót nhẵn được dùng để gắn kết cố định 2 khung mây với nhau, chiều cao tùy theo yêu cầu của người mua. Nan đan ghế được chẻ dọc theo chiều dài cây mây rồi buộc thành từng bó, treo trên bếp để tạo màu vàng óng và độ bền của ghế khi sử dụng. Mây dùng làm khung và mây đan là hai loại có độ dẻo khác nhau. Nếu chọn sai loại mây, ghế sẽ không chắc chắn và bền.

Công đoạn đan mặt ghế cũng khá phức tạp, tùy vào độ cứng của nan mây để đan theo nong 3 hoặc nong 4 phụ thuộc vào khả năng, thẩm mỹ của người làm, miễn sao mặt ghế khít, bền, tạo cảm giác êm và thoải mái. Mỗi chiếc ghế mây hiện được bán trên thị trường với giá 100.000-150.000 đồng/chiếc. Trung bình mỗi tuần, một người như chị Tẩu Thị Nhân có thể làm được khoảng 10 chiếc ghế mây. Với người Dao đầu bằng, chiếc ghế mây có ý nghĩa như một ngôi nhà, các chân đỡ đại diện cho từng người trong gia đình, mặt ghế là mái che, ý nói có sự đoàn kết của các thành viên mới đem lại hạnh phúc, êm ấm.

Ghế mây không chỉ mang lại giá trị kinh tế mà còn là nét đẹp văn hóa, minh chứng cho đôi bàn tay khéo léo của đồng bào Dao đầu bằng. Đồng chí Trần Mạnh Hùng, Phó giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Lai Châu cho biết: “Công tác bảo tồn những giá trị văn hóa của người Dao đầu bằng ngày càng được quan tâm, chú trọng. Thời gian qua, thực hiện Chương trình mục tiêu quốc gia phát triển kinh tế - xã hội vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi giai đoạn 2021 - 2030, giai đoạn I: từ năm 2021 đến năm 2025, tỉnh Lai Châu đã có những giải pháp để hỗ trợ, bảo tồn nghề đan ghế mây thông qua các lớp truyền dạy nghề thủ công truyền thống. Mong rằng qua những lớp học này, nghề làm ghế mây sẽ được trao truyền tới thế hệ trẻ”.

Bài và ảnh: NGUYỄN HIỀN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Dân tộc, tôn giáo xem các tin, bài liên quan.