Công nhân làm việc tại Công ty Cổ phần Dệt may Huế, Khu công nghiệp Phú Bài (tỉnh Thừa Thiên-Huế). Ảnh: TTXVN
Ước mơ có “5 nhà”
KCN Nomura là một trong năm KCN lớn của TP Hải Phòng. Dù là KCN lớn nhưng lao động từ tỉnh xa về đây làm việc đều phải tự thuê nhà trọ. Tại xã Tân Tiến, huyện An Dương, có khá nhiều công nhân của KCN đến thuê nhà trọ với mức giá từ 500.000 đồng đến 1 triệu đồng/tháng. Anh Trịnh Nam Thanh, 25 tuổi (quê Thanh Hóa), cùng vợ là chị Lê Thị Vân thuê một căn phòng rộng hơn 10m2 tại thôn Do Nha, xã Tân Tiến, huyện An Dương để ở. Với mức thu nhập khoảng 5 triệu đồng/tháng/người (chưa kể tăng ca), sau khi chi trả tiền nhà, điện, nước và mọi chi phí khác, vợ chồng anh luôn phải tiết kiệm để có thể gửi tiền về quê cho ông bà nuôi con. Anh Thanh chia sẻ: “Phòng trọ của vợ chồng tôi thuê là tốt nhất khu này, vì an ninh tốt, diện tích khá thoải mái, lại có công trình phụ khép kín. Có nhiều khu nhà trọ ở đây luôn trong tình trạng mất nước, bụi bẩn, mùa hè thì nóng bức, ngột ngạt. Ở một số khu còn có hiện tượng trộm cắp”.
Kế bên phòng trọ của vợ chồng anh Thanh là nơi ở của anh Hoàng Văn Tám và chị Lê Thu Thảo (quê Ninh Bình). Anh chị có cuộc sống khó khăn hơn khi phải gửi con gái đi trường mầm non tư thục với học phí khoảng 1,5 triệu đồng/tháng. Chị Thảo chia sẻ: “Mỗi tháng hai vợ chồng tôi đều cố gắng làm thêm giờ để tăng thu nhập nhưng vẫn không đủ chi tiêu vì còn lo cho con nhỏ. Nhiều khi con ốm đi viện, vợ chồng phải vay mượn bạn bè. Giá mà công ty nơi tôi làm việc có trường mẫu giáo, có trạm y tế thì sẽ đỡ vất vả hơn”.
Trước đây, khi sống ở tỉnh Nghệ An, anh Phan Văn Sơn làm khai thác đá quá vất vả nên đưa cả vợ con ra Hải Phòng làm công nhân. Vợ chồng anh vào công ty làm với thời gian 11 giờ/ngày, thu nhập của hai vợ chồng khoảng 10 triệu đồng/tháng. Số tiền ấy phải khéo lo mới đủ trang trải tiền thuê nhà, ăn uống và tiền thuê người trông con. Chính vì vậy, hai vợ chồng chẳng có điều kiện để tham gia vui chơi, giải trí, hưởng thụ văn hóa tinh thần, thay vào đó là thời gian lo toan cho cuộc sống và công việc.
Theo Tổng Liên đoàn Lao động (LĐLĐ) Việt Nam, hiện cả nước có khoảng 15 triệu công nhân, viên chức lao động. Tại các KCN, KCX có khoảng 2,7 triệu lao động, trong đó có hơn 1,6 triệu đoàn viên công đoàn. Hàng vạn công nhân vẫn phải tự thuê chỗ ở, sinh hoạt trong những khu nhà trọ tạm bợ, thiếu thốn, không bảo đảm các điều kiện tối thiểu, không an toàn; người lao động phải làm việc với các máy móc, thiết bị cũ, lạc hậu, môi trường không bảo đảm điều kiện vệ sinh, bữa ăn ca đạm bạc...
Một thực trạng khá phổ biến ở các KCN, KCX là đời sống tinh thần của công nhân còn nghèo nàn, trình độ học vấn phổ thông còn thấp, hiểu biết pháp luật hạn chế, chưa tạo được tác phong lao động công nghiệp, một số công nhân mắc tệ nạn xã hội, một bộ phận công nhân có lối sống không phù hợp với văn hóa người Việt Nam... Qua khảo sát, chúng tôi thấy rằng, có những nơi 4-5 nữ công nhân thuê trọ một gian từ 10m2 đến 15m2, không có nhà vệ sinh khép kín; có trường hợp 2 cặp vợ chồng thuê chung một phòng trọ; con nhỏ không có chỗ gửi trẻ, phải gửi ở những nơi trông trẻ tự phát, không có chuyên môn nên tiềm ẩn nguy cơ ngược đãi trẻ em, đời sống công nhân khó khăn dẫn tới mâu thuẫn, bạo hành trong gia đình. Mơ ước có “5 nhà” (nhà trọ, nhà mẫu giáo, nhà văn hóa, nhà thi đấu thể thao và trạm y tế) còn rất xa vời đối với công nhân lao động ở các KCN, KCX...
Cần xây dựng một thiết chế công đoàn tại các KCN, KCX
Trong quy hoạch tại các KCN, KCX trước đây, đa số các địa phương chưa quan tâm đúng mức đến quy hoạch nhà ở cho công nhân lao động. Thời gian gần đây, trong các KCN, KCX, nhà ở của công nhân mới được quy hoạch và xây dựng. Một số tỉnh, thành phố đã đưa công trình nhà ở này vào hoạt động như: TP Hà Nội, TP Hồ Chí Minh, Bình Dương, Vĩnh Phúc... Tuy nhiên, số công nhân, người lao động được hưởng lợi vẫn còn rất khiêm tốn. Ông Vũ Ngọc Thức, Phó trưởng ban Chính sách Pháp luật LĐLĐ TP Hải Phòng, chia sẻ: “Thời trước, các nhà máy, xí nghiệp của TP Hải Phòng đều giữ lại một phần kinh phí từ hiệu quả lao động của công nhân để xây nhà ở cho họ như các khu tập thể của Nhà máy Xi măng, Nhà máy đóng tàu... Hiện nay, với các chính sách đổi mới về tiền công, tiền lương thì tiền lương của công nhân là bao gồm cả nhu cầu về lương thực, thực phẩm và phi lương thực, thực phẩm như đi lại, thuê nhà, xây nhà... Với mức tiền lương của công nhân thấp như hiện nay, nếu không có sự xoay xở của chính bản thân công nhân như làm thêm hay nhận được sự hỗ trợ nào đó thì việc mua nhà, xây nhà, nuôi con là vô cùng khó khăn".
Trước thực trạng trên, nhằm đáp ứng nhu cầu bức xúc, cấp thiết của công nhân, người lao động, nhất là tại các KCN, KCX, Tổng LĐLĐ Việt Nam đang nghiên cứu đề án đầu tư xây dựng các thiết chế của công đoàn tại những KCN, KCX. Đề án này nhằm hoàn thiện các thiết chế của công đoàn phục vụ đoàn viên, người lao động tại những khu này, chăm lo tốt hơn quyền lợi thiết thực của người lao động, tạo sự khác biệt giữa đoàn viên trong và ngoài công đoàn.
Được biết, đề án đặt mục tiêu từ năm 2016 đến năm 2017 sẽ hoàn thành 10 thiết chế của công đoàn tại các KCN, KCX; từ năm 2017 đến năm 2020 sẽ hoàn thành và đưa vào sử dụng 40 thiết chế của công đoàn tại các KCN, KCX. Đến năm 2030, phấn đấu tất cả các KCN, KCX trên cả nước đều có thiết chế của công đoàn để nâng cao đời sống văn hóa, tinh thần cho đoàn viên và công nhân lao động bằng những việc làm cụ thể và thiết thực, như: Nhà ở, nhà trẻ, trường học, siêu thị công đoàn...
Ông Bùi Văn Cường, Chủ tịch Tổng LĐLĐ Việt Nam khẳng định: “Hệ thống tổ chức công đoàn quyết tâm xây dựng đề án này. Tổng LĐLĐ Việt Nam đã nghiên cứu những mô hình tốt nhất, chủ động phối hợp với các địa phương, doanh nghiệp triển khai thực hiện và xây dựng cơ chế xã hội hóa. Mục tiêu là bảo đảm công nhân được mua, thuê nhà giá rẻ; được sử dụng các dịch vụ tiện lợi, qua đó tập hợp được công nhân lao động, chủ động trong tuyên truyền chính sách, vận động công nhân... Hiện, Tổng LĐLĐ Việt Nam đang triển khai kế hoạch đàm phán, ký kết thỏa thuận hợp tác với một số đối tác để xây dựng cơ chế chính sách ưu tiên, ưu đãi cho đoàn viên công đoàn Việt Nam".
TRỊNH DŨNG