Hà Lệ Diễm sinh năm 1992, quê Bắc Kạn, tốt nghiệp Khoa Báo chí và Truyền thông (nay là Viện đào tạo Báo chí Truyền thông), Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn (Đại học Quốc gia Hà Nội). Vì thế, có thời gian Diễm đã làm báo. Nhưng có lẽ môi trường báo chí chưa thỏa mãn tâm hồn nhạy cảm và trái tim luôn muốn thu hết những thanh âm của đời sống nên cô gái Tày đã rẽ sang hướng làm phim tài liệu-một dòng phim vốn rất kén người xem. Bước ngoặt sự nghiệp đến với Diễm khi cô có cơ hội tham dự khóa học làm phim tại Trung tâm Hỗ trợ Phát triển tài năng điện ảnh (TPD) và trúng tuyển vào Trại sáng tác phim tài liệu Varan Vietnam 2016. Từ đây, Diễm quyết định làm phim tài liệu độc lập dù biết chắc đây không phải là con đường dễ dàng và bản thân phải vững vàng từ việc tìm đề tài, tài chính và cộng tác viên.

leftcenterrightdel
Poster quảng bá giới thiệu phim tại giải Oscar 2023. 

Chia sẻ về niềm yêu thích của mình, Diễm cho biết, khi làm phim tài liệu, cô có cơ hội để bước chân vào thế giới của những người hoặc cộng đồng mà cô quan tâm. 10 năm theo đuổi điện ảnh, Diễm có những thành tựu đáng kể, đầu tiên là “Con đường đi học”, kể về một phụ nữ người Dao đơn thân bị HIV, một mình nuôi con ở Bắc Kạn. Người mẹ trong "Con đường đi học" dồn toàn bộ niềm tin yêu và hy vọng sống vào đứa con trai duy nhất. Để có những thước phim chân thật nhất, Hà Lệ Diễm khi ấy cứ rảnh là đón xe khách từ Hà Nội về Bắc Kạn, trèo đèo lội suối tới căn nhà cheo leo giữa rừng núi, ăn ngủ cùng nhân vật. Phim đoạt giải Cánh diều Bạc năm 2013 (năm đó không có giải Vàng). Từ thành công bước đầu này, Diễm tiếp tục tìm kiếm những khóa học, dự án phim quốc tế để tham gia và đi thực tế tới nhiều quốc gia, như: Hàn Quốc, Canada, Hà Lan, Ấn Độ... Đây cũng là cơ hội để Diễm chạm vào giấc mơ làm những bộ phim lớn hơn.

“Những đứa trẻ trong sương” là phim dài gần 100 phút kể về cô bé người dân tộc Mông có tên là Di, 12 tuổi, sống trong bản cách trung tâm thị xã Sa Pa (Lào Cai) khoảng 12km. Nhiều cô bé xinh xắn, trong sáng, hồn nhiên như Di phải đối diện với tục kéo vợ-điều có thể làm thay đổi tương lai của các em theo hướng ít tích cực. Bộ phim có sự hỗ trợ sản xuất, dựng phim của vợ chồng đạo diễn Trần Phương Thảo và Swann Dubus, hậu kỳ bởi Purin Pictures và White Light Studio (Thái Lan), đã giúp Diễm giành giải thưởng tuyệt đối cho vai trò đạo diễn tại Liên hoan phim tài liệu quốc tế Amsterdam năm 2021. Hình ảnh khiến mọi người ấn tượng tại liên hoan là cô gái nhỏ bé đến từ Việt Nam chia sẻ về hành trình lặng lẽ, âm thầm làm bộ phim “Những đứa trẻ trong sương” trong suốt 4 năm.

“Tôi đã quay Di từ năm 2017, trong 3 năm rưỡi, từ lúc cô bé hơn 12 tuổi đến khi hơn 15 tuổi, và phải tìm cách làm việc với những tình huống khó khăn. Khi việc kéo vợ xảy ra, cô bé phải lựa chọn theo truyền thống hoặc trở lại trường học. Sau khi phim hoàn thành, Di không đồng ý lấy người kéo mình và quyết định trở lại học ở trường nội trú tại Sa Pa. Di nhận được học bổng của một tổ chức phi chính phủ ở Australia. Nhưng do Covid-19 nên trường học đóng cửa. Hiện Di đã hơn 18 tuổi, cô gặp, yêu và cưới một bạn trai vừa học xong đại học”, nữ đạo diễn kể.

Tại Liên hoan phim quốc tế Hà Nội 2022, phim lần đầu công chiếu đã thu hút đông đảo công chúng và giới làm nghề. Đạo diễn Wakai Makiko, điều phối viên hạng mục Phim trào lưu mới châu Á nhận xét: “Phim của Diễm như là hơi thở của đời sống. Những phận người cũng tự nhiên đi vào phim. Những khung trời trong trẻo, tiếng cười và cả những giá trị đè nặng lên mỗi phận người, tất cả đã hòa quyện nhuần nhuyễn trong những thước phim tài liệu khiến công chúng vừa xúc động vừa day dứt”.

VIỆT LAM