Trong bối cảnh tình hình thế giới diễn biến phức tạp, việc Nga và NATO gạt bỏ bất đồng ngồi lại với nhau cho thấy tầm quan trọng của hợp tác song phương trong việc duy trì hòa bình, ổn định trong khu vực và thế giới...

Thiện chí “kịp thời”

Hội đồng Nga - NATO được thành lập hồi tháng 5-2002 nhằm thúc đẩy trao đổi quan điểm và hợp tác giữa Nga với các quốc gia thành viên NATO. Tại hội nghị ngày 1-4-2014, Bộ trưởng Ngoại giao các nước thành viên NATO đã quyết định hủy bỏ hợp tác quân sự và dân sự với Nga sau khi bán đảo Crưm sáp nhập trở lại vào Nga, tuy nhiên có thể duy trì đối thoại chính trị tại Hội đồng Nga - NATO, ở cấp đại sứ hoặc cấp cao hơn theo mức độ cần thiết. Cuộc họp gần đây nhất của hội đồng này là vào tháng 6-2014.

Hội đồng Nga-NATO nhóm họp trước khi bị gián đoạn năm 2014. Ảnh: NATO 

Song cũng kể từ thời điểm đó, tình hình thế giới trở nên bất ổn hơn bao giờ hết với sự trở lại của chủ nghĩa khủng bố, đứng đầu là Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng ở I-rắc và Xy-ri. Tháng 9-2014, một số nước thành viên của NATO như Mỹ, Ca-na-đa, Pháp… đã tham gia vào liên minh chống khủng bố, tiến hành các cuộc không kích chống IS ở Xy-ri. Theo yêu cầu của Mỹ, NATO đã nhất trí cung cấp các máy bay kiểm soát và cảnh báo sớm trên không (AWACS) cho cuộc chiến này. Thế nhưng, đổ bao nhiêu tiền của và nhân lực, Mỹ và đồng minh vẫn chưa thu được kết quả như mong muốn.

Quyết định tham gia vào cuộc chiến chống IS ở Xy-ri chậm hơn một năm và hoạt động khá độc lập, song không quân Nga đã khiến mạng lưới IS ở Xy-ri phải thu hẹp phạm vi hoạt động. Chỉ trong 4 tháng kể từ khi phát động chiến dịch không kích chống IS (tháng 9-2015), Nga tuyên bố cơ bản hoàn thành kế hoạch của mình.

Trong khi đó, U-crai-na lại đang rơi vào tan vỡ sau khi miền Tây nước này đòi tự chủ, miền Đông khẳng định độc lập và tiến trình gia nhập EU bị từ chối khi Tổng thống U-crai-na, P.Pô-rô-sen-cô (P.Poroshenko) mất mặt với những cáo buộc trốn thuế trong vụ rò rỉ “Tư liệu Pa-na-ma”.

Rõ ràng, bất luận mâu thuẫn đến đâu thì NATO cũng phải thừa nhận rằng, Nga đã có lý và đủ sức mạnh để cùng NATO giải quyết các vấn đề “nóng” trên thế giới, trong đó có vấn đề U-crai-na, IS ở Xy-ri… Ngay cả Tổng thư ký NATO Gien Xtôn-ten-bớc (Jens Stoltenberg) cũng phải thừa nhận trong bài phỏng vấn tờ báo Đức Bild hồi tháng 2 rằng: "Thế giới quá phức tạp để phân chia thành bạn và thù. Không có Nga, chúng tôi sẽ không thể giải quyết các cuộc xung đột lớn trên khắp thế giới". Đáp lại thiện chí từ Brúc-xen, Đại sứ Nga tại NATO A-lếch-xan-đơ Gru-sơ-cô (Alexander Grushko) cũng khẳng định Mát-xcơ-va sẵn sàng hợp tác với NATO trong đối phó với các thách thức toàn cầu. Đây có thể xem là thiện chí “kịp thời” nhằm “phá băng” mối quan hệ Nga - NATO hiện nay.

Còn lắm bất đồng

Giới phân tích nhận định, việc Hội đồng Nga - NATO hoạt động trở lại là một tín hiệu vui, cho thấy hai bên đã sẵn sàng “gạt bỏ bất đồng” để cùng giải quyết các vấn đề “nóng” trên thế giới. Theo đó tại cuộc gặp sắp tới, các đại diện NATO và Nga sẽ thảo luận về cuộc khủng hoảng ở U-crai-na và các vấn đề xung quanh quốc gia Đông Âu này, cũng như việc cần thiết thực thi đầy đủ thỏa thuận hòa bình Min-xcơ. Hai bên cũng dự kiến trao đổi về các hoạt động quân sự, đặc biệt là tập trung vào tính minh bạch và giảm thiểu rủi ro. Ngoài ra, Áp-ga-ni-xtan và các mối đe dọa trong khu vực cũng nằm trong chương trình nghị sự của cuộc đối thoại này. 

Tổng thư ký NATO Gien Xtôn-ten-bớc nhấn mạnh, việc Hội đồng Nga - NATO nhất trí tiến hành cuộc gặp trên là tín hiệu "tan băng" trong mối quan hệ vốn rơi vào căng thẳng sâu sắc trong hai năm trở lại đây. Tuy nhiên, ông Gien Xtôn-ten-bớc cũng cảnh báo, “mọi việc sẽ không trở về như bình thường cho đến khi Nga tôn trọng luật pháp quốc tế".

Việc Nga và NATO ngồi lại với nhau là tín hiệu tốt song chưa thể gạt bỏ hết bất đồng tồn tại từ nhiều năm nay giữa hai bên. Trong những năm gần đây, NATO vẫn tiếp tục đẩy mạnh sự hiện diện quân sự của mình tại các quốc gia nằm sát biên giới với Nga như Ba Lan, một số quốc gia vùng Ban-tích thuộc Liên Xô (trước đây) như Lát-vi-a, Lít-va và E-xtô-ni-a. NATO còn tăng cường tiến hành các cuộc tập trận quân sự và đang đối phó với Nga bằng cách tăng cường phòng thủ ở sườn phía đông của châu Âu với một đội quân mũi nhọn gồm 5.000 binh lính và các trung tâm chỉ huy được lập nên ở các nước Ban-tích, Bun-ga-ri, Ba Lan và Ru-ma-ni.

Những động thái trên của NATO khiến Nga không thể ngồi yên. Mát-xcơ-va cũng đang nỗ lực tăng cường sức mạnh quân sự để đối phó với kế hoạch thúc đẩy sự hiện diện quân sự của NATO ở châu Âu. Nga bắt đầu thực hiện kế hoạch triển khai vũ khí tối tân ở nhiều khu vực sát biên giới với các nước thành viên NATO. Cùng đó, Nga liên tục tổ chức các cuộc tập trận rầm rộ, quy mô lớn nhằm răn đe, cảnh báo các nước NATO cũng như tăng cường khả năng sẵn sàng chiến đấu của quân đội Nga.

Với những mâu thuẫn sâu sắc như vậy, việc nối lại đàm phán giữa Nga và NATO có thể là bước khởi đầu tốt đẹp, song được nhận định cũng không mấy dễ dàng.

BÌNH NGUYÊN