Ngày 10-10, Tổng thống Donald Trump tuyên bố trên mạng xã hội Truth Social rằng Mỹ sẽ áp thuế bổ sung 100% đối với hàng hóa nhập khẩu từ Trung Quốc, ngoài các mức thuế hiện nay. Động thái này được cho là nhằm đáp trả việc Bắc Kinh áp đặt kiểm soát xuất khẩu đối với các nguyên liệu đất hiếm-nguồn nguyên liệu thiết yếu cho nhiều công nghệ của Mỹ, từ sản xuất chip đến pin xe điện...

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Tổng thống Mỹ Donald Trump (ảnh minh họa). Ảnh: Reuters 

Tính tổng cộng với các mức thuế đã được áp dụng trước đó, thuế quan thực tế có thể lên tới 130%, đưa quan hệ thương mại song phương Trung-Mỹ trở lại tình trạng “chiến tranh thuế quan toàn diện” như thời kỳ 2018-2019. Khi đó, hàng trăm tỷ USD hàng hóa hai bên đã bị đánh thuế, làm giảm tốc độ tăng trưởng toàn cầu và khiến thị trường tài chính hỗn loạn.

Theo giới quan sát, việc ông Trump chọn thời điểm giữa lúc kinh tế Mỹ đối mặt với nguy cơ suy thoái kỹ thuật, đồng thời Trung Quốc kiểm soát xuất khẩu đất hiếm, cho thấy những toan tính chiến lược của Washington. Hành động này không chỉ là bước leo thang trong chính sách thương mại mà còn phản ánh sâu sắc những toan tính của Washington trong nỗ lực tái định hình chuỗi cung ứng toàn cầu, củng cố vị thế của Mỹ trong cạnh tranh công nghệ và chuỗi cung ứng.

Trung Quốc hiện kiểm soát hơn 70% thị phần đất hiếm toàn cầu, nguyên liệu thiết yếu cho sản xuất chip, vũ khí hiện đại, thiết bị năng lượng tái tạo và công nghệ quốc phòng. Việc Bắc Kinh áp dụng kiểm soát xuất khẩu đối với nguồn nguyên liệu thiết yếu cho nhiều công nghệ của Mỹ, theo các chuyên gia phương Tây, đã chạm đến “gót chân Achilles” của Washington và kéo theo nhiều hệ lụy. Giáo sư Jeffrey Sachs (Đại học Columbia) cho rằng, chính quyền Tổng thống Donald Trump đang đặt cược vào khả năng đẩy nhanh quá trình tách rời chuỗi cung ứng khỏi Trung Quốc. Nhưng cái giá phải trả sẽ là sự bất ổn lan tỏa khắp nền kinh tế toàn cầu, từ sản xuất linh kiện điện tử đến nông sản và năng lượng.

Thực tế, Mỹ từ lâu đã thúc đẩy việc chuyển chuỗi sản xuất sang các quốc gia đồng minh và việc áp thuế bổ sung lần này có thể thúc đẩy tiến trình đó, song đồng thời cũng khiến giá hàng nhập khẩu tăng cao, đẩy lạm phát Mỹ lên mức khó kiểm soát. Chỉ số S&P 500 giảm 2,7% ngay sau tuyên bố của ông Trump, phản ánh tâm lý bất an của giới đầu tư.

Về phía Trung Quốc, cơ quan thương mại Trung Quốc cho biết các biện pháp này nhằm “bảo vệ an ninh quốc gia và lợi ích quốc gia”, đồng thời ngăn chặn việc “lạm dụng vật liệu đất hiếm trong lĩnh vực quân sự và các ngành nhạy cảm khác”. 

Tuy không phản ứng tức thì với mức thuế 100% của Mỹ, song giới phân tích dự đoán khả năng Bắc Kinh sẽ lựa chọn “đòn đáp trả mềm” nhằm vừa đủ để duy trì thế đối trọng, vừa tránh gây đổ vỡ hoàn toàn quan hệ thương mại song phương.

Rõ ràng, tác động của các biện pháp trả đũa lẫn nhau giữa Mỹ và Trung Quốc sẽ khiến cả hai cùng gánh chịu. Với quy mô thương mại song phương hơn 700 tỷ USD mỗi năm, bất kỳ cú sốc nào cũng sẽ kéo theo hiệu ứng dây chuyền. Các ngành sản xuất của Trung Quốc hiện đang chật vật vì giảm đơn hàng và áp lực tỷ giá, sẽ đối mặt thêm rào cản xuất khẩu, trong khi Mỹ phải hứng chịu giá tiêu dùng tăng và chuỗi cung ứng gián đoạn.

Các doanh nghiệp công nghệ Mỹ, vốn có sự hiện diện sâu tại Trung Quốc, sẽ chịu tác động lớn nhất. Sản xuất chip, linh kiện điện tử, pin xe điện của các doanh nghiệp này đều phụ thuộc phần nào vào chuỗi cung ứng Trung Quốc. Thuế 100% có thể khiến chi phí sản xuất tăng gấp đôi.

Ngoài ra, giá hàng tiêu dùng tại Mỹ như điện thoại, đồ gia dụng, quần áo và linh kiện ô tô, phần lớn nhập từ Trung Quốc, dự báo sẽ tăng mạnh, gây áp lực lên lạm phát. Người tiêu dùng Mỹ, trên thực tế sẽ là bên đầu tiên gánh chịu hệ quả của chính sách này.

Lịch sử xung đột thương mại Mỹ-Trung cho thấy, cả hai bên đều phải chịu những tổn thất cũng như kéo theo những tác động toàn cầu. Cuộc đối đầu Mỹ-Trung năm 2018 từng khiến tổng sản phẩm trong nước (GDP) của cả hai nước đều giảm, thị trường toàn cầu lao đao và chuỗi cung ứng đứt gãy. Lần này, với quy mô thuế 100%, tác động sẽ nghiêm trọng hơn nhiều, bởi kinh tế thế giới hiện đã mỏng manh hơn sau đại dịch, xung đột Nga-Ukraine và căng thẳng Trung Đông.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển kinh tế (OECD) cảnh báo, nếu hai nền kinh tế lớn nhất thế giới tiếp tục áp đặt thuế quan, dòng thương mại quốc tế có thể giảm 6% trong vòng 12 tháng, mức sụt giảm tương đương giai đoạn khủng hoảng tài chính năm 2008.

XUÂN PHONG

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.