Trong xu thế đó, việc xây dựng Quân đội nhân dân Việt Nam cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại không chỉ dựa vào quá trình hiện đại hóa vũ khí, trang bị kỹ thuật, mà còn phụ thuộc lớn vào chất lượng nguồn nhân lực, đặc biệt là nguồn nhân lực khoa học xã hội và nhân văn (KHXH&NV) quân sự.

KHXH&NV quân sự ra đời từ thực tiễn, là một bộ phận hữu cơ của KHXH&NV, có vai trò rất quan trọng trong xây dựng Quân đội vững mạnh về chính trị, làm nền tảng để nâng cao chất lượng tổng hợp, sức mạnh chiến đấu, tăng cường quốc phòng, bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Trước sự phát triển của CMCN 4.0, vai trò này của KHXH&NV quân sự không hề suy giảm mà càng trở nên quan trọng hơn bao giờ hết. Công nghệ càng phát triển, chiến tranh thông tin trở thành mối nguy thường trực, “diễn biến hòa bình” trên không gian mạng ngày càng tinh vi, phức tạp hơn. Không gian mạng trở thành “mặt trận” trọng yếu trong bảo vệ vững chắc Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Bối cảnh đó đòi hỏi nhân lực KHXH&NV quân sự, nhất là bộ phận làm công tác nghiên cứu lý luận, công tác chính trị, tư tưởng, báo chí, văn hóa, văn nghệ… phải luôn xung kích, đi đầu trong đấu tranh phê phán những quan điểm sai trái của các thế lực thù địch, góp phần tăng cường sự lãnh đạo tuyệt đối, trực tiếp về mọi mặt của Đảng đối với Quân đội, bồi dưỡng thế giới quan, nhân sinh quan cộng sản cho cán bộ, chiến sĩ toàn quân, giữ vững trận địa chính trị, tư tưởng trong quân đội.

Cuộc cách mạng 4.0 và câu hỏi con người sẽ được hưởng lợi gì từ công nghệ. Ảnh minh họa 

Có nhiều ý kiến tỏ ra lo ngại rằng, trước những bước tiến vượt bậc về công nghệ trong CMCN 4.0, nhất là trí tuệ nhân tạo (AI), vị trí, vai trò của nhân lực KHXH&NV quân sự có thể bị thay thế bởi máy móc thông minh. Tuy nhiên, sự thật không phải như vậy. AI có thể là công cụ hữu hiệu, tiên tiến, hỗ trợ đắc lực người làm khoa học trong thu thập, xử lý, tổng hợp thông tin; thậm chí có thể mô phỏng hành vi, dự đoán diễn biến tâm lý… trên cơ sở dữ liệu có sẵn. Nhưng, AI không thể đảm đương được sứ mệnh lan tỏa, bảo tồn, phát huy giá trị nhân văn, lý tưởng cách mạng, truyền thống dân tộc, quân đội, nét đẹp của Bộ đội Cụ Hồ đến cán bộ, chiến sĩ quân đội. AI cũng không  thể thay thế nhân lực KHXH&NV quân sự trong các hoạt động truyền cảm hứng, giáo dục, bồi đắp lòng trung thành tuyệt đối với Tổ quốc, với Đảng và nhân dân cho mọi quân nhân; không thể tự tranh luận, phản bác luận điệu sai trái, thù địch chống phá Đảng, Nhà nước, Quân đội một cách chủ động, linh hoạt, sắc bén và hiệu quả. Thực tiễn đã cho thấy, công nghệ mới càng phát triển, ảnh hưởng càng sâu sắc, toàn diện đến mọi mặt hoạt động của Quân đội, thì vị trí, vai trò của đội ngũ cán bộ KHXH&NV quân sự càng được khẳng định và không thể thay thế.

Để tiếp tục phát triển nhân lực KHXH&NV quân sự toàn diện, cả số lượng, chất lượng và cơ cấu trong kỷ nguyên số, cần có sự chuyển biến căn bản về nhận thức, cơ chế đào tạo và chính sách phát triển. Cần chú trọng đổi mới chương trình, nội dung, phương pháp đào tạo cán bộ KHXH&NV trong các học viện, nhà trường quân đội theo hướng tích hợp đa ngành, gắn lý luận với thực tiễn, phát triển tư duy phản biện, kỹ năng mềm. Tăng cường đào tạo, bồi dưỡng kỹ năng công nghệ số, sử dụng AI, khai thác dữ liệu lớn cho cán bộ giảng dạy và nghiên cứu KHXH&NV quân sự. Việc làm chủ công nghệ sẽ giúp họ không chỉ tiếp cận tri thức mới mà còn tạo ra các phương thức giáo dục, nghiên cứu sáng tạo, hiệu quả. Xây dựng, phát triển các nhóm nghiên cứu chuyên sâu về đấu tranh tư tưởng, lý luận trên không gian mạng, đủ năng lực phát hiện, phản bác, định hướng dư luận trước các thông tin sai lệch, độc hại và thù địch. Tiếp tục xây dựng, hoàn thiện chính sách đãi ngộ hợp lý, khuyến khích cán bộ KHXH&NV quân sự học tập nâng cao trình độ, nghiên cứu khoa học, viết bài, tham gia các hội thảo, diễn đàn khoa học cả trong và ngoài quân đội. Tăng cường hợp tác học thuật với các cơ sở đào tạo, viện nghiên cứu trong và ngoài nước để trao đổi kinh nghiệm, cập nhật các xu hướng phát triển khoa học xã hội và nhân văn mới. Xây dựng môi trường văn hóa quân sự hiện đại, lành mạnh, kỷ luật, nghĩa tình, nhân văn, tạo điều kiện cho cán bộ KHXH&NV quân sự cống hiến trí tuệ, tài năng cho sự nghiệp xây dựng Quân đội cách mạng, chính quy, tinh, gọn, mạnh trong kỷ nguyên mới.

Trong thời đại của dữ liệu lớn (big data) và trí tuệ nhân tạo, yếu tố con người - đặc biệt là con người có phẩm chất chính trị, năng lực tư duy khoa học, bản lĩnh tư tưởng và đạo lý nhân văn vẫn luôn ở vị trí trung tâm, giữ vai trò quyết định. Phát triển đội ngũ cán bộ KHXH&NV quân sự chính là góp phần xây nền cho sự vững chắc về chính trị, chiều sâu văn hóa và tính nhân văn trong sức mạnh chiến đấu của Quân đội nhân dân Việt Nam. Đây là yêu cầu vừa mang tính cấp bách, vừa có ý nghĩa chiến lược của sự nghiệp xây dựng và bảo vệ Tổ quốc Việt Nam xã hội chủ nghĩa trong kỷ nguyên mới.

VŨ CHÍ THẮNG (Phòng Chính trị, Học viện Chính trị)

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc phòng an ninh xem các tin, bài liên quan.