Quan điểm về vai trò và định hướng phát triển AI

Nhận thức rõ rằng ai nắm giữ dữ liệu sẽ nắm giữ chìa khóa huấn luyện các mô hình AI, các quốc gia đang ráo riết xây dựng hàng rào pháp lý để giữ dữ liệu trong biên giới, nhằm phục vụ quản trị và phát triển đất nước. Hơn nữa, việc tự chủ không chỉ dừng lại ở hạ tầng kỹ thuật, mà còn phải làm chủ thuật toán và các mô hình ngôn ngữ lớn (LLMs). Sự phụ thuộc vào các mô hình nước ngoài tiềm ẩn rủi ro lớn về an ninh, khi các hệ tư tưởng và giá trị ngoại lai có thể bị cài cắm tinh vi trong thuật toán.

Đảng và Nhà nước ta xác định AI là động lực quan trọng của lực lượng sản xuất mới, đóng vai trò then chốt trong công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước. Dự thảo Báo cáo Chính trị trình Đại hội XIV của Đảng đã nhấn mạnh sự phát triển đột phá của công nghệ cao và AI, xem đây là công cụ đắc lực để xác lập mô hình tăng trưởng mới.

Trong kỷ nguyên số, độc lập về chính trị không thể tách rời độc lập về công nghệ, do đó tự chủ chiến lược về khoa học công nghệ, đặc biệt là việc làm chủ các công nghệ nguồn và công nghệ lõi như AI, là yếu tố sống còn. Việt Nam cần tránh nguy cơ tụt hậu và phụ thuộc, bằng cách từng bước làm chủ công nghệ sản xuất trong các lĩnh vực mới nổi.

Định hướng ứng dụng và quản trị AI là hướng tới sự phồn vinh và hạnh phúc của nhân dân. Để đảm bảo AI phục vụ đúng định hướng xã hội chủ nghĩa, Việt Nam cần làm chủ các mô hình ngôn ngữ lớn tiếng Việt, đảm bảo hệ thống hiểu đúng văn hóa, lịch sử và tình hình chính trị của đất nước. Quan trọng hơn, trong cơ chế "Đảng lãnh đạo, Nhà nước quản lý, Nhân dân làm chủ" như hiện nay, khi AI được định vị là công cụ phục vụ, con người phải luôn là chủ thể ra quyết định cuối cùng, và mọi sự phát triển của AI đi ngược lại lợi ích quốc gia đều không được chấp nhận.

Tự chủ chiến lược về chủ quyền AI trong kỷ nguyên mới là yêu cầu cấp thiết. Ảnh minh họa: mst.gov.vn

Những "lằn ranh đỏ" trong quản lý và sử dụng AI

Để bảo vệ lợi ích quốc gia và bảo vệ Tổ quốc từ sớm, từ xa, Việt Nam cần xác lập 3 "lằn ranh đỏ" tuyệt đối không được phép vượt qua trong nghiên cứu và ứng dụng AI.

Thứ nhất là lằn ranh đỏ về tư tưởng và an ninh chính trị. Tuyệt đối không chấp nhận các hệ thống AI bị lợi dụng để phát tán thông tin sai lệch, xuyên tạc lịch sử, phủ nhận thành quả cách mạng hoặc thực hiện "diễn biến hòa bình". Dữ liệu huấn luyện AI liên quan đến chính trị, chủ quyền quốc gia phải được bảo vệ như là một tài sản quý giá nhất, đảm bảo tính chính xác, khách quan theo quan điểm chính thống. Nhà nước cần khuyến khích phát triển các mô hình AI "Make in Vietnam", để gìn giữ sự trong sáng của tiếng Việt và các giá trị văn hóa dân tộc, đồng thời yêu cầu các hệ thống AI phải tuân thủ chuẩn mực đạo đức và pháp luật Việt Nam.

Thứ hai là lằn ranh đỏ về an ninh và chủ quyền quốc gia. Nghiêm cấm sử dụng AI để thu thập trái phép dữ liệu bí mật nhà nước, dữ liệu quốc phòng, an ninh. Các nền tảng AI nước ngoài muốn hoạt động tại Việt Nam bắt buộc phải tuân thủ hành lang pháp lý và quy định về lưu trữ dữ liệu trong nước. Đối với các sản phẩm lưỡng dụng, việc kiểm soát phải chặt chẽ và đảm bảo nguyên tắc con người luôn là chủ thể quyết định cuối cùng.

Thứ ba là lằn ranh đỏ về văn hóa và đạo đức xã hội. AI không được phép tạo ra các sản phẩm trái với thuần phong mỹ tục, làm xói mòn bản sắc văn hóa hoặc lan truyền các giá trị, thông tin xấu, độc. Cần ngăn chặn AI tạo sinh sản xuất tin giả nhằm bôi nhọ, lừa đảo, đồng thời kiểm soát các thuật toán có nguy cơ gây phân biệt đối xử với các nhóm yếu thế hoặc chia rẽ khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Phát triển AI phải luôn gắn liền với việc xây dựng nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc.

Quản trị AI trong kỷ nguyên mới không đơn thuần là vấn đề công nghệ, mà là bài toán chính trị - pháp lý liên quan mật thiết đến sự phát triển bền vững của đất nước. Việc xác định chủ quyền số và các giới hạn đỏ là sự cụ thể hóa phương châm "phát triển để ổn định, ổn định để thúc đẩy phát triển". Dưới sự lãnh đạo của Đảng và tư duy tự chủ chiến lược, Việt Nam quyết tâm chuyển mình từ quốc gia tiêu thụ sang quốc gia làm chủ và sáng tạo công nghệ, biến AI thành công cụ hữu hiệu để bảo vệ Tổ quốc, hiện thực hóa khát vọng dân giàu, nước mạnh trong kỷ nguyên phát triển mới của dân tộc.