Đổi mới sáng tạo là một trong những động lực chủ chốt góp phần thúc đẩy kinh tế Việt Nam bứt phá trong kỷ nguyên số. Trong đó, các sản phẩm được tạo ra từ hoạt động đổi mới sáng tạo không chỉ là tài sản của doanh nghiệp mà còn là “vũ khí chiến lược” để doanh nghiệp tăng sức cạnh tranh trên thị trường. Tuy nhiên, hoạt động đổi mới sáng tạo trên môi trường số lại tiềm ẩn nhiều nguy cơ bị đánh cắp, sao chép, vì vậy, việc hoàn thiện hành lang pháp lý để bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ trong bối cảnh khoa học-công nghệ phát triển là yêu cầu cấp thiết đặt ra hiện nay. 

 Ảnh minh họa: moit.gov.vn

Luật Sở hữu trí tuệ ban hành năm 2005 và được sửa đổi, bổ sung vào các năm: 2009, 2019, 2022 đã tạo hành lang pháp lý tương đối đầy đủ đối với việc bảo hộ quyền sở hữu trí tuệ. Tuy nhiên, vẫn còn tồn tại một số bất cập như chưa có quy định cụ thể về biện pháp thúc đẩy khai thác thương mại quyền sở hữu trí tuệ; quy định về kiểm soát lạm dụng độc quyền và chống độc quyền chưa rõ ràng; các quy định về thủ tục cấp quyền sở hữu trí tuệ còn phức tạp, thời gian thực hiện kéo dài; quy định về bảo vệ quyền chưa đủ mạnh, thiếu tính răn đe, nguồn lực hỗ trợ công tác thực thi còn hạn chế; phạm vi bảo hộ còn hẹp, chưa xử lý được những vấn đề phát sinh từ xu hướng mới trong phát triển khoa học-công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số.

Trước thực tế đó, Chính phủ đã trình dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ để Quốc hội xem xét, thảo luận và dự kiến biểu quyết thông qua ngay trong Kỳ họp thứ mười, Quốc hội khóa XV. Đây là bước đi kịp thời để giải quyết khoảng trống pháp lý trước xu thế phát triển mới, xác định những vấn đề vướng mắc để kịp thời sửa đổi, tháo gỡ, tạo thuận lợi cho hoạt động xác lập, khai thác quyền sở hữu trí tuệ. Đồng thời đổi mới tư duy và phương thức quản lý nhà nước về hoạt động sở hữu trí tuệ, giảm gánh nặng về thủ tục hành chính cho tổ chức, cá nhân liên quan.

Một trong những điểm mới của dự án Luật sửa đổi, bổ sung một số điều của Luật Sở hữu trí tuệ là biến quyền sở hữu trí tuệ thành tài sản có giá trị thương mại, có thể khai thác và sử dụng như các tài sản hữu hình khác. Cụ thể, dự thảo luật bổ sung quy định về tài chính dựa trên quyền sở hữu trí tuệ, từ đó có thể sử dụng quyền sở hữu trí tuệ để vay vốn hoặc thế chấp để vay vốn theo quy định pháp luật về tài chính, ngân hàng và pháp luật liên quan. Điều này sẽ bảo vệ quyền lợi của cá nhân, doanh nghiệp, bảo đảm các nhà sáng tạo được công nhận và hưởng lợi từ những thành quả lao động, trí tuệ của mình, từ đó khuyến khích các doanh nghiệp, cá nhân đầu tư nhiều hơn vào hoạt động nghiên cứu, phát triển và đổi mới công nghệ để tạo ra các sản phẩm mới.

Tuy nhiên, theo các chuyên gia, cơ quan chủ trì soạn thảo cần tiếp tục nghiên cứu, rà soát, hoàn thiện các quy định của dự thảo luật liên quan đến trí tuệ nhân tạo để tránh chồng chéo với các quy định hiện hành, giảm thủ tục hành chính liên quan đến đăng ký quyền sở hữu trí tuệ, đáp ứng yêu cầu đổi mới tư duy lập pháp, tăng cường phân cấp, phân quyền và chuyển đổi số trong quản lý nhà nước về sở hữu trí tuệ./.