Tình hình dịch bệnh sốt xuất huyết Dengue trên thế giới
Bệnh sốt xuất huyết Dengue gây ra bởi vi rút Dengue (gồm 4 týp DEN-1, DEN-2, DEN-3, DEN-4) với tác nhân truyền bệnh là muỗi Aedes (chủ yếu là muỗi Aedesaegypty). Vi rút Dengue lưu hành và gây thành dịch ở trên 100 quốc gia và vùng lãnh thổ, chủ yếu ở các vùng nhiệt đới như Đông Nam Á, Tây Thái Bình Dương, châu Phi, châu Mỹ, Địa Trung Hải, trừ các nước ở lục địa châu Âu.
Theo thông báo của Tổ chức Y tế Thế giới, trên toàn cầu có khoảng 2,5-3 tỷ người đang sống trong vùng dịch tễ của bệnh sốt xuất huyết Dengue, hằng năm có khoảng 50-100 triệu người mắc bệnh, 20.000-25.000 ca tử vong, chủ yếu là trẻ em, người cao tuổi, có bệnh nền. Hiện nay, sốt xuất huyết Dengue đã được ghi nhận là một bệnh dịch và là một trong mười nguyên nhân hàng đầu về tỷ lệ mắc bệnh, tỷ lệ tử vong trên toàn thế giới.
Tình hình dịch sốt xuất huyết Dengue trong nước
Dịch sốt xuất huyết Dengue năm 2022 đến sớm, kéo dài, đỉnh dịch đạt muộn hơn so với các năm 2020-2021. Năm 2022, cả nước ghi nhận 367.729 trường hợp mắc, 140 trường hợp tử vong; tỉ lệ chết trên mắc là 0,038%. So với cùng kỳ năm 2021 (72.881 ca mắc và 27 trường hợp tử vong) số mắc tăng 5 lần, tử vong tăng 113 trường hợp. Chu kỳ của dịch sốt xuất huyết Dengue thông thường bùng phát thành dịch 5 năm một lần. Trước đó, dịch sốt xuất huyết Dengue lớn nhất gần đây là vào năm 2017 (184.741 trường hợp mắc và 33 trường hợp tử vong), vì vậy theo chu kỳ năm 2022 sốt xuất huyết Dengue lại bùng phát thành dịch với số mắc lớn, số bệnh nhân nặng và tử vong cao hơn các năm trước.
Hiện nay, tại Việt Nam ghi nhận sự lưu hành của cả bốn týp vi rút Dengue. Diễn tiến của các týp khá tương đồng theo các tháng trong năm, song theo diễn tiến hàng năm thì týp huyết thanh DENV3 và DENV4 không xuất hiện thường xuyên. DENV4 có xu hướng gia tăng mạnh trong những năm gần đây, nhất là những năm bùng phát dịch, DENV3 ít xuất hiện từ năm 2017.
Đặc điểm lâm sàng và nguyên nhân số ca mắc gia tăng
Trong giai đoạn khởi phát, nhiều triệu chứng của bệnh giống với biểu hiện của bệnh Cúm hoặc Covid-19 nên dẫn tới nhầm lẫn trong chẩn đoán, điều trị. Ngoài ra, nhiều bệnh nhân mắc sốt xuất huyết Dengue tiến triển nặng rất nhanh, trên 50% trường hợp tử vong là người lớn.
    |
 |
Bác sĩ Bệnh viện Quân y 354 thăm khám cho quân nhân mắc sốt xuất huyết. Ảnh tư liệu
|
Nguyên nhân của việc gia tăng số ca mắc được xác định, như: Do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, mùa nắng nóng kéo dài, mưa nhiều, tồn tại nhiều khu vực nước tù đọng, tạo điều kiện cho loăng quăng, bọ gậy tồn tại, sinh trưởng. Quá trình đô thị hóa, di dân từ các vùng nông thôn lên thành thị; mật độ dân số cao tại các đô thị lớn làm gia tăng về số ca mắc.
Mặt khác, ý thức của người dân trong thực hiện các biện pháp phòng, chống sốt xuất huyết Dengue chưa cao như không ngủ màn hoặc không dùng kem chống muỗi.... Các chiến dịch diệt loăng quăng bọ gậy mang tính phong trào, chưa thực sự mang lại hiệu quả; nhiều dịch bệnh xảy ra đồng thời như Covid-19, Adeno, cúm... trong bối cảnh thiếu hụt nhân viên y tế, đặc biệt là y tế cơ sở, dẫn quá tải cho hệ y tế dự phòng và hệ điều trị.
Thực tế có những ca bệnh tiến triển nặng, do một số triệu của bệnh sốt xuất huyết Dengue giống với cúm mùa, Covid-19, sốt vi rút nên nhiều người bệnh tự điều trị tại nhà, dùng sai thuốc như Ibuprofen hoặc Aspirin để hạ sốt làm tiến triển nặng tình trạng xuất huyết. Có trường hợp do lạm dụng Paracetamol dẫn tới tình trạng tổn thương gan (tăng men gan).... Người bệnh không nhận biết được các dấu hiệu cảnh báo (dấu hiệu chuyển nặng) như đau bụng vùng hạ sườn phải, bứt rứt, vã mồ hôi, tay chân lạnh, chảy máu chân răng, xuất huyết âm đạo bất thường..., nên khi đến cơ sở điều trị đã ở tình trạng bệnh nặng; số lượng bệnh nhân nhập viện tăng đột ngột dẫn tới tình trạng quá tải cho cơ sở điều trị, cho nhân viên y tế.
Các dấu hiệu cảnh báo bị bỏ qua hoặc phát hiện muộn làm ảnh hưởng xấu đến việc cấp cứu, điều trị. Việc bị nhiễm Covid-19 có thể làm suy giảm hệ miễn dịch, dẫn tới nguy cơ tiến triển nặng nếu nhiễm sốt xuất huyết Dengue; tỉ lệ đối tượng mắc typ DENV2 cao dẫn tới tỉ lệ bệnh nhân nặng cao.
Toàn quân không có ổ dịch lớn, các ca bệnh được phát hiện, điều trị kịp thời
Năm 2022, công tác phòng, chống dịch sốt xuất huyết Dengue trong Quân đội đã được triển khai toàn diện, hiệu quả; dịch bệnh được kiểm soát tốt, không để dịch lây lan và bùng phát trong các đơn vị. Trên cơ sở dự báo tình hình dịch bệnh và bám sát các văn bản hướng dẫn của Bộ Y tế, Cục Quân y đã ban hành kịp thời nhiều văn bản chỉ đạo, hướng dẫn thực hiện phòng, chống dịch, quân y các đơn vị đã chủ động tham mưu, đề xuất các biện pháp chỉ đạo, triển khai thực hiện công tác phòng, chống dịch sốt xuất huyết Dengue đồng bộ ở tất cả các tuyến.
Các đơn vị đã quán triệt, thực hiện tốt các văn bản chỉ đạo của Bộ Quốc phòng, Tổng cục Hậu cần và hướng dẫn, chỉ đạo nghiệp vụ của Cục Quân y về phòng, chống dịch bệnh. Triển khai đầy đủ, đồng bộ các biện pháp phòng, chống dịch sốt xuất huyết Dengue tại các đơn vị; kịp thời phát hiện ca bệnh, giám sát véc tơ (muỗi), xử lý triệt để ổ dịch, không để dịch lây lan hoặc xảy ra các vụ dịch lớn, nhiều người mắc.
Thời gian tới, để chủ động thực hiện tốt các biện pháp phòng, chống dịch bệnh, Cục Quân y đề nghị các cơ quan, đơn vị quán triệt và thực hiện đầy đủ các hướng dẫn phòng, chống dịch sốt xuất huyết Dengue của Cục Quân y, trong đó tập trung tuyên truyền, giáo dục cho mọi cán bộ, chiến sĩ thực hiện tốt các biện pháp vệ sinh phòng bệnh, phòng tránh muỗi đốt, làm tốt công tác vệ sinh doanh trại, vệ sinh môi trường. Tập huấn, cập nhật kiến thức về giám sát ca bệnh, chẩn đoán, điều trị, tiên lượng bệnh nhân… cho nhân viên quân y các cấp, trọng tâm là việc phát hiện sớm ca bệnh, phát hiện sớm “dấu hiệu chuyển nặng” để cấp cứu, điều trị kịp thời.
Đồng thời, rà soát, bổ sung các loại máy phun phòng dịch, hóa chất diệt muỗi, diệt loăng quăng bọ gậy và vật tư phòng, chống dịch; sẵn sàng triển khai các biện pháp ứng phó khi phát hiện ca bệnh tại đơn vị. Duy trì nghiêm chế độ báo cáo bệnh truyền nhiễm theo phân cấp để được hướng dẫn, chỉ đạo, hỗ trợ trong tình huống dịch bệnh xuất hiện tại cơ quan, đơn vị. Các Đội Y học dự phòng, Viện Y học dự phòng Quân đội và Viện Y học dự phòng Quân đội phía Nam tiếp tục phối hợp chặt chẽ với các Viện Vệ sinh dịch tễ, Viện Pasteur, CDC địa phương theo dõi, giám sát véc tơ, giám sát vi rút Dengue; kịp thời tham mưu, đề xuất các biện pháp chỉ đạo phòng, chống dịch phù hợp, hiệu quả.
VĂN DUYÊN