Vì sao người suy giảm miễn dịch không đáp ứng tốt với vắc xin Covid-19? 

Phần lớn người có sức khỏe bình thường may mắn đều đáp ứng tốt với vắc xin Covid-19. Nhờ tiêm vắc xin nên nhiều người có đủ kháng thể để bảo vệ bản thân trước SARS-CoV-2 như: Bệnh nhẹ, ít trở nặng, giảm nguy cơ nhập viện, hay rơi vào cơn bão cytokine và tử vong, nhất là người có bệnh nền trên 60 tuổi. Thế nhưng, một nhóm người không có được may mắn đó, dù đã tiêm vắc xin, cơ thể vẫn không tạo đủ kháng thể chống lại SARS-CoV-2, đó chính là nhóm người bệnh suy giảm miễn dịch, người không thể tiêm được các loại vắc xin phòng Covid-19… 

leftcenterrightdel
Kháng thể đơn dòng Evusheld giúp bảo vệ “nhóm người yếu thế” trước đại dịch Covid-19. Ảnh: Phong Lan

Theo bác sĩ Phạm Mạnh Hoàn, Cố vấn chuyên môn Bệnh viện đa khoa Tâm Anh cho biết, bản chất của việc tiêm vắc xin Covid-19 là đưa các thành phần cấu tạo đặc trưng của SARS-CoV-2, được coi là kháng nguyên vào trong cơ thể và hệ thống miễn dịch của cơ thể sinh ra các kháng thể chống lại các kháng nguyên là SARS-CoV-2, từ đó giúp chống lại sự lây lan và tiến triển nặng của bệnh Covid-19. Chính vì vậy, việc sử dụng vắc xin Covid-19 chính là cách thức buộc cơ thể người được tiêm vắc xin sẽ tự tạo ra kháng thể chống lại Covid-19, được gọi là phương thức gây đáp ứng miễn dịch chủ động, có nghĩa là cơ thể chủ động tự sinh ra kháng thể chống lại SARS-CoV-2.

Và để làm được điều này một cách tốt nhất, đòi hỏi người được tiêm vắc xin Covid-19 phải có hệ miễn dịch khỏe mạnh thì mới đủ khả năng sinh ra kháng thể chống lại Covid-19. Tuy nhiên, trong cộng đồng có một nhóm lớn là những người có hệ miễn dịch đang bị suy giảm do bệnh lý (như HIV), hoặc do thuốc điều trị gây ức chế hệ miễn dịch (ung thư đang thực hiện hóa trị, xạ trị) hoặc người đã được ghép tạng như ghép thận, ghép gan… hằng ngày phải dùng thuốc ức chế miễn dịch để chống thải ghép. Vì vậy, những người này khi được tiêm vắc xin Covid-19 thì hệ miễn dịch của cơ thể họ sẽ không đủ khả năng sinh ra kháng thể chống lại Covid-19 và nếu mắc bệnh dễ có nguy cơ tiến triển nặng hoặc tử vong.

Để bảo vệ “nhóm người yếu thế” trước Covid-19 như: Người suy giảm miễn dịch bẩm sinh, HIV, ung thư, ghép tạng (ghép gan, ghép thận, ghép tim…), người bị bệnh lý khớp (viêm khớp dạng thấp, thoái hóa khớp đang được điều trị bằng các thuốc điều biến sinh học), người mắc các bệnh hệ thống đang được điều trị bằng các thuốc ức chế miễn dịch (dùng corticoid liều cao…), người bị phản ứng nghiêm trọng với vắc xin Covid-19 vẫn có được kháng thể để tự bảo vệ mình trước Covid-19, các nhà khoa học đã nỗ lực tìm ra kháng thể đơn dòng Evusheld ngừa Covid-19 hiệu quả và nhanh chóng sau vài giờ tiêm. Đây là giải pháp hiệu quả hàng đầu bảo vệ người suy giảm miễn dịch trước Covid-19.

Trải qua quá trình sàng lọc từ hơn 1.500 kháng thể từ người khỏi bệnh Covid-19 trên khắp thế giới, các nhà khoa học đã chọn ra 2 kháng thể đơn dòng tixagevimab (AZD8895) và cilgavimab (AZD1061) có hoạt lực mạnh nhất và có khả năng hiệp đồng để giúp “nhóm người yếu thế” chống lại Covid-19.

Cụ thể, các nhà khoa học tạo ra các kháng thể kháng Covid-19 đó chính là các kháng thể đơn dòng từ bên ngoài và sau đó đưa các kháng thể này vào cơ thể người giúp bảo vệ cơ thể chống lại Covid-19. Đây được gọi là phương thức gây đáp ứng miễn dịch thụ động, có nghĩa là cơ thể không có khả năng sinh ra đủ kháng thể chống lại Covid-19 khi được tiêm vắc xin Covid-19 mà phải nhận kháng thể đơn dòng từ bên ngoài đưa vào. Điều này giống như mặc cho người suy giảm miễn dịch thêm “áo giáp” trước khi xung trận.

Nhờ đó, khi người bệnh gặp SARS-CoV-2 thì các kháng thể đơn dòng này ngay lập tức sẽ vô hiệu hóa tác nhân gây bệnh SARS-CoV-2, giúp người bệnh tránh nguy cơ mắc bệnh hoặc giảm nguy cơ tiến triển nặng hoặc tử vong khi nhiễm Covid-19. Các kháng thể đơn dòng này đặc biệt phù hợp cho những người bị suy giảm miễn dịch không có khả năng tự tạo ra kháng thể chống lại Covid-19 sau khi tiêm vắc xin Covid-19. 

Hình thức đưa kháng thể đơn dòng từ bên ngoài vào bảo vệ cơ thể tức thì, là hình thức thay thế cho tiêm vắc xin trong trường hợp cần thiết. Tình trạng suy giảm miễn dịch ở những người bệnh này cũng có thể hình dung giống như trường hợp trẻ sơ sinh, lúc chào đời thì hệ miễn dịch của trẻ chưa đủ khả năng tự bảo vệ trước các mầm bệnh từ bên ngoài, đồng thời chưa được tiêm vắc xin nên khi đó sữa mẹ sẽ giúp cung cấp kháng thể giúp cơ thể trẻ chống lại mầm bệnh.

Sự nỗ lực của các nhà khoa học đã được đền đáp xứng đáng khi ngày 8-12-2021, Evusheld - kháng thể đơn dòng dự phòng Covid-19 đầu tiên trên thế giới chính thức được Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) cấp phép cho điều trị dự phòng trước phơi nhiễm SARS-CoV-2. Evusheld đặc biệt hiệu quả trên nhóm người suy giảm miễn dịch, nhóm người không có khả năng sinh kháng thể dù đã được tiêm đủ liều vắc xin phòng bệnh.

Những ai cần được tiêm kháng thể đơn dòng dự phòng Covid-19?

Evusheld không thay thế vắc xin cho cộng đồng, nhưng chính thức đã tạo thêm lá chắn mới cho “người bệnh yếu thế”. Cánh cửa hẹp trước vắc xin Covid-19 của người suy giảm miễn dịch đã được mở khi Evusheld chính thức được hàng loạt các quốc gia cấp phép và tiêm ngừa cho người dân.

leftcenterrightdel
Bác sĩ Bệnh viện đa khoa Tâm Anh tư vấn cho người có bệnh nền trước khi tiêm vắc xin. Ảnh: Phong Lan

Mỹ là nước tiên phong trên thế giới khi đã đặt mua 1,7 triệu liều Evusheld từ hãng dược phẩm AstraZeneca, trong khi nhu cầu của nhóm người suy giảm miễn dịch ở quốc gia này tới 7 triệu người. Myron J. Levin, Giáo sư Nhi khoa và Y khoa, Trường Y của Đại học Colorado (Mỹ) và là một trong những chủ nhiệm chính của thử nghiệm PROVENT, cho biết: “Hàng triệu người ở Mỹ và trên toàn thế giới vẫn đứng trước nguy cơ nghiêm trọng từ Covid-19 bởi vì hệ miễn dịch của họ không tạo ra đủ đáp ứng miễn dịch, ngay cả sau khi được tiêm tất cả các liều vắc xin Covid-19 được khuyến cáo. Evusheld là một lựa chọn mới, dễ dàng sử dụng và cung cấp sự bảo vệ lâu dài cần thiết, giúp người dân sớm trở lại cuộc sống bình thường hằng ngày”.

Tại khu vực Đông Nam Á, sau Singapore thì Việt Nam là quốc gia thứ 2 đặt mua thành công kháng thể đơn dòng Evusheld. Kháng thể đơn dòng Evusheld ngừa Covid-19 sẽ sớm về Việt Nam để triển khai tiêm cho người bệnh suy giảm miễn dịch. Vì Evusheld không phải vắc xin Covid-19 cho cộng đồng nên đối tượng được ưu tiên tiêm ngừa cần được bác sĩ lựa chọn, chỉ định phù hợp.

Evusheld chỉ được tiêm ngừa Covid-19 cho người từ 12 tuổi trở lên và cân nặng ít nhất 40kg, đang không nhiễm SARS-CoV-2 hoặc tiếp xúc với người nhiễm SARS-CoV-2 ở thời điểm tiêm. Đồng thời, người muốn tiêm phải có các yếu tố nguy cơ đi kèm sau: Suy giảm miễn dịch mức độ vừa đến nặng từ nhiều nhóm bệnh do bệnh lý (hội chứng DiGeorge, hội chứng Wiskott-Aldrich, viêm khớp tự miễn, HIV…); hoặc sử dụng thuốc (corticosteroid liều cao, thuốc ức chế yếu tố hoại tử khối u (TNF), thuốc ức chế miễn dịch liên quan đến cấy ghép, tác nhân alkyl hóa, chất chống chuyển hóa, tác nhân hóa trị ung thư được phân loại là ức chế miễn dịch mức độ nặng… và các tác nhân sinh học khác như tác nhân ức chế tế bào B); hoặc phác đồ điều trị ức chế miễn dịch (ung thư, bệnh máu ác tính, ghép gan, ghép thận, ghép tim…) và có khả năng không tạo được miễn dịch dù đã tiêm vắc xin Covid-19; không thể tiêm được vắc xin Covid-19, có thể do từng xảy ra tác dụng phụ nghiêm trọng như: dị ứng nặng với vắc xin và hoặc bất kỳ thành phần nào của vắc xin Covid-19. 

Kháng thể đơn dòng dự phòng Evusheld đang được thế giới kỳ vọng sẽ giúp nhân loại đẩy lùi Covid-19, giúp “người bệnh yếu thế” lấp được khoảng trống lo sợ hiệu quả của vắc xin bị suy giảm.

THANH HẢI