Đóng góp của y học Quân đội trong hướng dẫn toàn cầu đầu tiên của WHO về vô sinh

Từ phòng thí nghiệm đến ghi nhận của quốc tế

Ngày 28-11-2025, Tổ chức Y tế thế giới (WHO) chính thức công bố Hướng dẫn toàn cầu đầu tiên về dự phòng, chẩn đoán và điều trị vô sinh-văn bản y tế có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, đánh dấu bước tiến mới trong nỗ lực giải quyết căn bệnh đang ảnh hưởng đến hàng triệu người trên toàn thế giới.

Đây là cột mốc quan trọng khi lần đầu tiên WHO ban hành một bộ tiêu chuẩn toàn cầu, chuẩn hóa toàn diện, từ các nguyên tắc tiếp cận và quản lý, dự phòng đến các chiến lược chẩn đoán và điều trị vô sinh ở cả nam và nữ; đồng thời là cơ sở khoa học quan trọng để các quốc gia xây dựng, hoàn thiện chính sách y tế phù hợp với điều kiện thực tiễn. Việt Nam có hai chuyên gia đóng góp vào việc xây dựng hướng dẫn là PGS, TS Vương Thị Ngọc Lan, Phó hiệu trưởng Trường Đại học Y-Dược TP Hồ Chí Minh, là thành viên chính thức nhóm GDG (xây dựng khuyến cáo, đánh giá bằng chứng, quyết định nội dung cuối cùng) và Đại tá, PGS, TS Trịnh Thế Sơn, Giám đốc Viện Mô phôi lâm sàng Quân đội (Học viện Quân y) là thành viên chính thức nhóm ERG (phản biện độc lập, bảo đảm hướng dẫn của WHO có tính chính xác, khách quan, khả thi và phù hợp trên phạm vi toàn cầu).

Đại tá, PGS, TS Trịnh Thế Sơn, Giám đốc Viện Mô phôi lâm sàng Quân đội (Học viện Quân y) tư vấn cho bệnh nhân.

Trong giai đoạn 2023-2025, Đại tá, PGS, TS Trịnh Thế Sơn và các đồng nghiệp tại Viện Mô phôi lâm sàng Quân đội đã có gần 20 công bố quốc tế tại các tạp chí thuộc hệ thống ISI và Scopus. 6 tháng đầu năm nay, Viện có 4 báo cáo tại hội nghị vô sinh (hội nghị sinh sản khu vực châu Á-Thái Bình Dương tại Singapore; hội nghị sinh sản và phôi người châu Âu tại Pháp và hội nghị ASRM tại Texas, Hoa Kỳ). Nhờ có các công bố khoa học rộng rãi này mà thế giới biết đến hoạt động chuyên môn, trong đó có việc sàng lọc di truyền rất hiệu quả của Việt Nam.

Đại tá, PGS, TS Trịnh Thế Sơn cho biết thêm, Hướng dẫn toàn cầu đầu tiên về dự phòng, chẩn đoán và điều trị vô sinh đã đưa ra 40 khuyến nghị và kêu gọi lồng ghép vấn đề sinh sản vào các kế hoạch tài chính, dịch vụ và chiến lược y tế quốc gia. Đồng thời kêu gọi các bước quản lý lâm sàng hiệu quả, cả trong chẩn đoán và điều trị, đồng thời khuyến nghị tăng cường đầu tư vào công tác phòng ngừa.

Quyền được làm cha mẹ - từ khoa học đến hiện thực

Viện Mô phôi lâm sàng Quân đội là đơn vị tiên phong ứng dụng các kỹ thuật xét nghiệm di truyền trước làm tổ cho các bệnh đơn gen (từ năm 2016) nhằm nâng cao chất lượng dân số; đến nay, đơn vị đã sàng lọc được khoảng 400 bệnh đơn gen. Với đặc thù là đơn vị Quân đội, Viện cũng tiên phong triển khai các kỹ thuật để điều trị vô sinh nam, từ đó chuyển giao tới các cơ sở điều trị vô sinh trên cả nước. Viện Mô phôi lâm sàng Quân đội cũng là cơ sở đầu tiên trong Quân đội và là cơ sở thứ ba trên cả nước thực hiện thành công kỹ thuật thụ tinh trong ống nghiệm. Từ khi thành lập đến nay, đã có hơn 10.000 em bé được ra đời khỏe mạnh. Đến nay, Viện đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng trong công tác đào tạo, nghiên cứu khoa học và khám, tư vấn, điều trị hiếm muộn, vô sinh; từng bước khẳng định vị thế là trung tâm đào tạo, nghiên cứu khoa học và điều trị vô sinh, hiếm muộn có uy tín của Quân đội và cả nước.

Đại tá, PGS, TS Trịnh Thế Sơn chia sẻ, trước đây, xã hội cũ đã áp đặt lỗi không có con lên phụ nữ “Cây độc không trái, gái độc không con”. Việc không có con “mặc nhiên” là lỗi của người phụ nữ. Ngày nay, nhờ khoa học mà người phụ nữ đã được minh oan, việc không có con có thể xác định rõ nguyên nhân ở nam hay nữ. Ngoài ra, chính khoa học đã “biến” ước mơ làm bố, làm mẹ của nhiều gia đình hiếm muộn trở thành hiện thực, bởi quyền được làm cha, làm mẹ là một quyền sức khỏe sinh sản chính đáng.

Việc Đại tá, PGS, TS Trịnh Thế Sơn tham gia nhóm phản biện độc lập của WHO có ý nghĩa quan trọng, thể hiện vai trò và uy tín của Quân đội nhân dân Việt Nam nói riêng và của Việt Nam nói chung trong lĩnh vực y học hiện đại. Với tư cách là đại diện của Việt Nam, sự tham gia này khẳng định năng lực khoa học, trình độ chuyên môn và kinh nghiệm thực tiễn của đội ngũ nhà khoa học Việt Nam trong lĩnh vực mô phôi thai học và hỗ trợ sinh sản đã được cộng đồng khoa học quốc tế ghi nhận. Qua đó, vị thế của ngành hỗ trợ sinh sản Việt Nam trong khu vực và trên thế giới tiếp tục được củng cố và nâng cao. Đồng thời cũng khẳng định chủ trương đúng đắn của Đảng, Nhà nước và Quân đội ta trong việc đẩy mạnh hội nhập quốc tế, phát triển khoa học, công nghệ, đóng góp tích cực cho các vấn đề y tế toàn cầu, tạo nên vị thế mới cho ngành y tế Việt Nam.