Bài 3: Cần có giải pháp căn cơ, “lộ trình” phù hợp (Tiếp theo và hết)

Thấy rõ khó khăn, thêm quyết tâm tháo gỡ          

Nhiều cán bộ các bộ, ngành, địa phương mà chúng tôi có dịp làm việc, trao đổi đều khẳng định: Nghị quyết số 494 của Ủy ban Thường vụ Quốc hội và Quyết định 22 của Thủ tướng Chính phủ về hỗ trợ NCC với cách mạng (sau đây gọi là NCC) về nhà ở là một chính sách an sinh xã hội đúng đắn, nhưng quá trình tổ chức thực hiện đã và đang phát sinh những tồn tại, bất cập. Đặc biệt, là tình trạng số đối tượng được thụ hưởng theo Quyết định 22 đông, nhưng số được giải quyết kinh phí hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà trong hơn 3 năm qua mới chiếm tỷ lệ nhỏ, gây thắc mắc, “phân tâm” đối với NCC. Cử tri các địa phương cũng nhiều lần có ý kiến, kiến nghị với các đại biểu Quốc hội và đại biểu HĐND các cấp, đề nghị sớm quan tâm giải quyết.

Một thực tế phát sinh nữa, là nhiều trường hợp hiện trạng về nhà ở tại thời điểm báo cáo năm 2012 còn tốt, nhưng sau khi triển khai Quyết định 22, đến nay đã xuống cấp, hư hỏng, nhất là do ảnh hưởng của thiên tai, bão lũ, ngập lụt, sạt lở đất..., nên số lượng nhà ở của NCC cần hỗ trợ xây mới, sửa chữa vẫn tiếp tục tăng. Số hộ gia đình NCC trong toàn quốc cần được hỗ trợ về nhà ở còn nhiều (tính đến hết tháng 9-2016 là hơn 291.120 hộ); cần lượng kinh phí lớn (ngân sách Trung ương khoảng 7.540 tỷ đồng; ngân sách địa phương là 1.745 tỷ đồng), trong khi đến nay chưa có nguồn bảo đảm.  

Cán bộ ngành LĐ-TB-XH tỉnh Thanh Hóa đến thăm, động viên gia đình NCC có khó khăn về nhà ở tại xã Đồng Tiến, huyện Đông Sơn đang sống trong ngôi nhà xuống cấp, thuộc diện chờ hỗ trợ để xây nhà mới. Ảnh: THẢO NGUYÊN 

Thực tế, trong giai đoạn 1 thực hiện Quyết định 22, tại một số địa phương, do ngân sách trên cấp hạn hẹp, nên có huyện đành đề xuất phương án “tình thế”, đó là hỗ trợ cho mỗi xã 1 hộ gia đình NCC khó khăn nhất về nhà ở. Chị Lê Thị Hòa, cán bộ Phòng LĐ-TB-XH huyện Đông Sơn, Thanh Hóa cho biết: Huyện có 16 xã, thị trấn thì từ năm 2014 đến nay, mới có 16 hộ NCC được hỗ trợ xây mới, sửa chữa nhà (mỗi xã 1 hộ) trong tổng số 523 hộ đã được huyện lập danh sách, xét duyệt.

Ông Phạm Quốc Doanh, Phó giám đốc Sở LĐ-TB-XH tỉnh Ninh Bình cho rằng: Khi một chủ trương, chính sách đã được Nhà nước ban hành (Quyết định 22) thì phải triển khai thực hiện đúng, đồng bộ, bảo đảm công khai, dân chủ, công bằng cho các đối tượng được thụ hưởng, bảo đảm chính sách thực sự đi vào cuộc sống. Nếu nguồn kinh phí khó khăn, không bảo đảm được cho các đối tượng và theo tiến độ như trong Quyết định 22, thì các bộ, ngành liên quan cần sớm phối hợp xem xét, đánh giá lại chính sách, đề xuất phương án điều chỉnh cho phù hợp; không để đối tượng NCC trong diện được thụ hưởng phải chờ đợi mãi...

Chủ động cao, phối hợp đồng bộ

Điểm chung của đối tượng NCC trong diện được hỗ trợ về nhà ở theo Quyết định 22 của Thủ tướng Chính phủ là hầu hết đã cao tuổi, sức khỏe giảm sút; không ít trường hợp có tên trong danh sách hỗ trợ giai đoạn 1, nhưng chưa nhận được tiền hỗ trợ về nhà ở, thì đã qua đời. Do vậy, việc thực hiện Quyết định 22 trong thời gian tới cần được làm quyết liệt, với trách nhiệm cao hơn, sự phối hợp đồng bộ hơn. Theo đó, cần tiếp tục lựa chọn đúng đối tượng theo thứ tự ưu tiên, đồng thời có “lộ trình” phù hợp, phát huy cao nhất sức mạnh “Nhà nước, địa phương, nhân dân cùng làm”.

Đồng chí Dương Văn Huệ, Phó giám đốc Sở LĐ-TB-XH tỉnh Thanh Hóa cho rằng, việc xác định đối tượng và thứ tự ưu tiên hỗ trợ NCC về nhà ở theo Thông tư số 09 ngày 1-7-2013 của Bộ Xây dựng, hướng dẫn thi hành Quyết định 22 của Thủ tướng Chính phủ là phù hợp. Theo đó, trong 12 đối tượng thuộc diện được hỗ trợ, thì việc hỗ trợ cần được thực hiện theo thứ tự ưu tiên: (1) Hộ gia đình đang ở nhà có nguy cơ sập đổ, không bảo đảm an toàn; (2) Hộ gia đình NCC là người cao tuổi; (3) Hộ gia đình là người dân tộc thiểu số; (4) Hộ gia đình có hoàn cảnh khó khăn; (5) Hộ gia đình thuộc vùng thường xuyên xảy ra thiên tai; (6) Các đối tượng khác còn lại.

Với trách nhiệm là cơ quan của Chính phủ được giao chủ trì triển khai thực hiện chính sách hỗ trợ NCC về nhà ở, mới đây, lãnh đạo Bộ Xây dựng đề nghị Ủy ban Các vấn đề xã hội của Quốc hội sớm báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội (TVQH) xem xét, quyết nghị một số nội dung, như: Sửa đổi, bổ sung Nghị quyết số 1023 của Ủy ban TVQH, để có cơ sở cấp kinh phí hỗ trợ về nhà ở đối với NCC; bố trí vốn trong kế hoạch đầu tư công trung hạn giai đoạn 2016-2020 để thực hiện hỗ trợ xây dựng nhà ở đối với NCC với tổng số 7.540 tỷ đồng (đến tháng 9-2016); đề nghị Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ Tài chính chủ động cân đối nguồn ngân sách Trung ương, báo cáo Chính phủ và Ủy ban TVQH quyết định để thực hiện hỗ trợ cho các hộ gia đình NCC còn lại của giai đoạn 2. Đối với các trường hợp phát sinh thêm sau ngày 30-9-2016 thì các địa phương có trách nhiệm chủ động bố trí từ nguồn ngân sách hằng năm của địa phương để thực hiện hỗ trợ.

Trong điều kiện ngân sách Trung ương và địa phương còn hạn hẹp, số lượng đối tượng NCC cần hỗ trợ về nhà ở đông, việc phát huy vai trò năng động sáng tạo, trách nhiệm của các ngành, địa phương, cơ quan, đơn vị… và cả gia đình NCC là hết sức quan trọng. Tỉnh Ninh Bình chỉ đạo: Cán bộ cơ sở phải nắm chắc hoàn cảnh, điều kiện kinh tế, nhu cầu về nhà ở của các hộ gia đình NCC; nhất thiết không để hộ gia đình NCC nào bị mất an toàn do nhà cửa hư hỏng, xuống cấp. Theo đồng chí Nguyễn Thị Thanh, Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Tỉnh ủy Ninh Bình: Trong khi chưa có ngân sách Trung ương, thì các địa phương (huyện, thị xã, thành phố) cân đối ngân sách, hoặc vận động, huy động nguồn xã hội hóa để chủ động hỗ trợ làm mới, sửa nhà cho NCC theo thứ tự ưu tiên: Nhà có nguy cơ sập, đổ thì làm ngay; người có công già yếu, nhà cửa xuống cấp thì ưu tiên làm trước… Với các đối tượng trên, nếu địa phương (huyện, thị xã…) thực sự khó khăn, không có nguồn kinh phí, không vận động hỗ trợ được…, thì báo cáo tỉnh giải quyết. 

Tỉnh Thanh Hóa tuy còn nhiều khó khăn về kinh phí, số đối tượng NCC cần hỗ trợ về nhà ở đứng ở “tốp đầu” trong toàn quốc, nhưng đã chủ động phân nhóm các hộ gia đình NCC theo thứ tự ưu tiên để tổ chức thực hiện, đồng thời trích ngân sách địa phương từ “Quỹ đền ơn đáp nghĩa” giúp cải thiện nhà ở một số đối tượng NCC có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, nhà ở xuống cấp nghiêm trọng. Các địa phương: Hà Nội, Đà Nẵng, TP Hồ Chí Minh… đã chủ động trích ngân sách địa phương, tự cân đối, vận động, huy động các nguồn khác… thực hiện tốt phương châm “Nhà nước, địa phương và nhân dân cùng làm”.

Tại TP Đà Nẵng, trên cơ sở UBND thành phố phê duyệt hỗ trợ về nhà ở cho 1.131 hộ NCC, Sở LĐ-TB-XH cử cán bộ làm việc với từng địa phương và gia đình NCC được hỗ trợ để xác định nguồn kinh phí đóng góp và thời gian khởi công, trong đó đợt 1 (gồm 50% số hộ) hoàn thành trước tháng 2-2016; số còn lại hoàn thành trước ngày 27-7-2016. Với các giải pháp đồng bộ, huy động nhiều nguồn lực (được tổng số hơn 42 tỷ đồng, do các địa phương tự cân đối và vận động hỗ trợ; thành phố cho tạm ứng; các cơ quan của thành phố đảm nhận, vận động giúp đỡ; trích quỹ đền ơn đáp nghĩa…), đến cuối tháng 7-2016, TP Đà Nẵng là địa phương dẫn đầu cả nước, đã hoàn thành xây mới, sửa chữa hơn 1.300 nhà cho NCC (vượt 2,67% kế hoạch).

Qua tìm hiểu của chúng tôi, trong khi chưa có thông báo về ngân sách nhà nước hỗ trợ NCC về nhà ở trong năm 2017, nhiều địa phương trong cả nước đã phát động, đẩy mạnh phong trào “đền ơn đáp nghĩa”, vận động các tổ chức, cá nhân ủng hộ, tham gia xây dựng, sửa chữa nhà cho NCC gặp khó khăn về nhà ở. Đó là những hoạt động thiết thực, nghĩa tình hướng tới kỷ niệm 70 năm Ngày Thương binh-Liệt sĩ (27-7-1947/27-7-2017).

Nhóm phóng viên Phòng Biên tập CTĐ, CTCT