Cách đây ít ngày, nghe tin "Bác cả" yếu lắm rồi, chúng tôi vội chạy tới nhà thăm. Ở tuổi thượng thọ, bác như ngọn đèn trước gió. Lúc mê không nói, tỉnh lại, bác gọi tên chúng tôi, những học trò, đồng nghiệp lớp đàn em, như tiếng vọng từ trong tiềm thức. Bác nói trong cơn mê sảng: “Ở đời, sống chân thật, tử tế phải tu dưỡng, rèn luyện mà nên. Các chú phải sống thật với mình và với mọi người...!”.

"Bác cả" Trọng (cầm mic) và tác giả trong một lần hội ngộ. 

Tôi không cầm lòng được khi nắm bàn tay bác đang lạnh dần. Bác dặn chúng tôi như lời người thầy, bậc cha chú trăng trối với học trò, con cháu...

Nhớ lại cách đây hơn 40 năm, khi cuộc chiến đấu bảo vệ biên giới Tây Nam và làm nghĩa vụ quốc tế giúp nước bạn Campuchia thoát khỏi họa diệt chủng đang diễn ra, một ngày "Bác cả" Trọng dẫn đầu nhóm phóng viên Báo Quân đội nhân dân vào làm việc với Quân khu 7 về việc cử phóng viên ra mặt trận. Thời điểm ấy, tôi đang công tác ở Báo Quân khu 7. Trưa ấy, chúng tôi tiếp đoàn. Làm việc rất nghiêm túc, trí tuệ. Khi “trà dư tửu hậu”, chúng tôi thấy "Bác cả" Trọng như một nhà Nho với những bài thơ cổ uyên thâm và phong cách nho nhã của một "ông đồ".

Trước khi trở thành nhà báo Quân đội, Phạm Đình Trọng là một thầy giáo. Tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm Vinh, bác vào bộ đội. Tổ chức phân công bác làm chủ nhiệm và trực tiếp dạy văn hóa cho bộ đội và thiếu sinh quân. Thế hệ học trò Trường Thiếu sinh quân mang tên Nguyễn Văn Trỗi thuộc Tổng cục Chính trị Quân đội nhân dân Việt Nam ngày ấy, đến nay vẫn không quên thầy Trọng. Khi về Báo Quân đội nhân dân, trực tiếp giúp việc cho "Bác cả" Trọng, tôi đã chứng kiến tình cảm của các cựu học trò Trường Nguyễn Văn Trỗi dành cho thầy. Lớp học trò ấy phần lớn đều đã trưởng thành, có một số người là tướng lĩnh, có người là Ủy viên Trung ương, Ủy viên Bộ Chính trị. Nhưng, gặp lại thầy Trọng, ai cũng lễ phép, đúng mực như xưa. Họ quý trọng nhân cách của người thầy thời họ chập chững bước vào đời.

Với riêng tôi, trực tiếp công tác với "Bác cả" Trọng gần 15 năm tại Ban đại diện phía Nam Báo Quân đội nhân dân, tôi thầm cảm ơn đời đã cho mình gặp được người thầy, người anh, người bạn vong niên...

Nhà báo Phạm Đình Trọng là người thầy của chúng tôi không chỉ trong tác phẩm báo chí, nhất là những bài “ký chân trang” thấm đẫm tình người, giàu tính phát hiện và gợi mở, mà còn ở nhân cách của người cầm bút: trung thực, không bị cám dỗ, không lùi bước trước những thử thách, gian nan và thậm chí là cả những sự đe dọa...

"Bác cả" là người anh đáng kính của chúng tôi chính ở chỗ bác luôn nâng đỡ, tạo điều kiện và bảo vệ chúng tôi khi làm việc đúng lương tâm, đúng pháp luật. Và điều nữa, bác dám làm, dám chịu trách nhiệm. Tôi nhớ những năm cuối thế kỷ 20, được sự ủng hộ của Tổng biên tập Báo Quân đội nhân dân, "Bác cả" Trọng chủ trương “mở cửa” Ban đại diện phía Nam. Về chuyên môn, bác đề xuất Ban biên tập cho in phụ trương phía Nam; chủ động tổ chức các vệt bài phù hợp với địa bàn và tình hình thực tế. Về kinh tế báo chí, bác trực tiếp gặp thủ trưởng Tổng cục Chính trị và Tổng biên tập đề xuất cơ chế hoạt động. Đầu tiên, Ban đại diện cho “thuê” mặt bằng, công năng dư thừa. Trước sự phát triển của thị trường phía Nam, bác đề xuất in phụ trương quảng cáo, tự giới thiệu, tại nhà in ở phía Nam. Bác còn kết nối lãnh đạo các tỉnh, thành phố; Bộ tư lệnh các Quân khu, Quân đoàn ở phía Nam mở các văn phòng thường trú của Báo Quân đội nhân dân tại Cần Thơ, Đà Lạt, Buôn Ma Thuột... 

Mở cửa, thử nghiệm, bên cạnh thành công, tất có hệ luỵ. Là Phó trưởng ban, tôi được bác giao nhiều việc. Khi thuận lợi thì vui vẻ, khi khó khăn lại có những “lời ong tiếng ve”, thậm chí cả đơn thư... "Bác cả" động viên tôi: “Chỉ sợ chú tư túi, còn không thì cứ để anh chịu trách nhiệm”. Bác còn nói vui: “Nếu chú phải đi tù thì anh sẵn sàng vào ở cùng hoặc mang cơm cho chú”!

Nhà báo Phạm Đình Trọng còn có tố chất của một nhà văn hóa, tâm hồn nghệ sĩ. Đọc các bài viết của bác, chúng tôi cảm nhận được những tầng vỉa của sự uyên thâm...

Về tâm hồn nghệ sĩ, những người gần gũi bác đều thấy rõ. Bác là một trong những người góp phần lan tỏa văn hóa dân tộc, đặc biệt là quan họ, chèo cổ ở các địa phương phía Nam. Để làm được điều ấy, bác từng nghỉ phép ra tận làng Diềm (Bắc Ninh), một trong những cái nôi của quan họ để nghiên cứu về nguồn gốc và tinh hoa của loại hình nghệ thuật này. Vì thế, bác hiểu rõ những đặc trưng trong cách hát và bản thân bác cũng hát chuẩn một số bài quan họ cổ như “Ăn ở trong rừng”, “Thân lươn bao quản lấm đầu”... Mỗi lần hội ngộ, bác vẫn thường hát cho chúng tôi nghe...

Bây giờ thì người thầy, người thủ trưởng đáng kính, người anh, người bạn vong niên thân thiết của chúng tôi đã về với tổ tiên, về với thế giới người hiền. "Bác cả" Trọng đi xa, nhưng sẽ còn mãi trong chúng tôi bóng dáng người lính Cụ Hồ, sống trọn đời cho đất nước, quê hương và đồng đội...

Đại tá TRẦN THẾ TUYỂN (nguyên Trưởng ban đại diện phía Nam, Báo Quân đội nhân dân)

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Xã hội xem các tin, bài liên quan.