Bài 2: Từ khẩu hiệu đến hành động thiết thực

Quyết liệt giảm thiểu ô nhiễm

Theo đánh giá của các chuyên gia, mặc dù Chính phủ đã ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật về bảo vệ môi trường nói chung và môi trường biển nói riêng, như Luật Tài nguyên, môi trường biển và hải đảo quy định về việc kiểm soát ô nhiễm môi trường biển từ các hoạt động trên biển, từ đất liền và xuyên biên giới... Thế nhưng, chất thải nhựa mới chỉ được quy định chung trong nhóm có khả năng tái sử dụng, tái chế chứ chưa có quy định riêng, hướng dẫn cụ thể về việc quản lý, thu gom và xử lý chất thải nhựa trên biển. Nhiều ý kiến cho rằng, Nhà nước cần có chiến lược cụ thể về vấn đề sản xuất và sử dụng sản phẩm dễ phân hủy. Qua đó, có những chính sách ưu đãi, khuyến khích đối với doanh nghiệp sản xuất cũng như doanh nghiệp phân phối; hỗ trợ doanh nghiệp tham gia các chương trình xúc tiến thương mại để quảng bá sản phẩm thân thiện với môi trường…

Tại lễ phát động phong trào chống rác thải nhựa trên phạm vi toàn quốc được tổ chức tại Hà Nội mới đây, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã nhấn mạnh, rác thải nhựa đang là vấn đề nhức nhối mang tính toàn cầu. Mỗi năm lượng rác thải nhựa do con người thải ra đủ để phủ kín 4 lần diện tích bề mặt trái đất, trong đó 13 triệu tấn rác nhựa đổ ra biển, trôi nổi trên các đại dương. Rác thải nhựa đang hằng ngày, hằng giờ tác động tiêu cực đến hệ sinh thái, môi trường sống, sức khỏe con người và sự phát triển bền vững của mỗi quốc gia. Chính vì vậy, chúng ta cần có quyết tâm chính trị cao, thực hiện quyết liệt, đồng bộ, hiệu quả các nhiệm vụ, giải pháp phòng chống, xử lý, giảm thiểu ô nhiễm rác thải nhựa, thực hiện phương châm: "Nhà nhà hạn chế rác thải nhựa, người người phòng chống ô nhiễm rác thải nhựa, xã hội tiến đến nói không với rác thải nhựa". Phấn đấu đến năm 2021, các cửa hàng, chợ, siêu thị ở đô thị không sử dụng đồ nhựa dùng một lần; đến năm 2025, cả nước không sử dụng đồ nhựa dùng một lần.

Thủ tướng đã giao Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT) cùng các bộ, ngành liên quan tiếp tục rà soát, hoàn thiện các quy định, chính sách để hạn chế việc sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần; khuyến khích, hỗ trợ phát triển, sử dụng các sản phẩm thay thế thân thiện với môi trường, phân loại rác tại nguồn; thu hút đầu tư, ứng dụng phát triển công nghệ tiên tiến tái sử dụng, tái chế rác thải, rác thải nhựa; khẩn trương đưa các cơ sở tái chế nhựa phân tán nhỏ lẻ vào các khu công nghiệp tập trung để quản lý; hạn chế và tiến tới chấm dứt việc nhập khẩu, sản xuất các loại túi ni lông khó phân hủy; kiên quyết trả lại các lô hàng phế liệu nhựa không cấp giấy phép chính thức. Cụ thể, Bộ TN&MT chủ trì xây dựng kế hoạch hành động quốc gia về quản lý rác thải nhựa đại dương đến năm 2030, trong đó đã đề xuất nhiều nhiệm vụ, giải pháp quan trọng, như: Tuyên truyền, nâng cao nhận thức, thay đổi hành vi, ứng xử với sản phẩm nhựa và rác thải nhựa đại dương; rà soát, sửa đổi, bổ sung, hoàn thiện cơ chế, chính sách, pháp luật về quản lý rác thải nhựa đại dương; tăng cường xã hội hóa, nâng cao hiệu quả hoạt động làm sạch, thu gom rác thải nhựa và rác thải nhựa đại dương.

Nâng cao ý thức trong việc bảo vệ môi trường

Tham dự một hội nghị của Bộ TN&MT mới đây, chúng tôi khá bất ngờ khi trên bàn đại biểu không còn những chai nhựa đựng nước lọc, thay vào đó là bình kim loại có thể dùng nhiều lần. Tìm hiểu chúng tôi được biết, thực hiện cam kết của Thủ tướng Chính phủ và phát động của Liên hợp quốc về "Giải quyết ô nhiễm nhựa và ni lông", từ tháng 6-2018, Bộ TN&MT đã sử dụng bình nước kim loại thay thế cho chai nước nhựa dùng một lần tại các cuộc hội nghị, hội thảo. Hầu hết các cơ quan thuộc Bộ TN&MT đều không sử dụng chai nhựa, túi ni lông khó phân hủy trong các hoạt động hằng ngày. Việc "nói không với rác thải nhựa" đang bắt đầu có sức lan tỏa mạnh. Ở tỉnh Thừa Thiên-Huế, phong trào chống rác thải nhựa đang được triển khai tích cực. UBND tỉnh Thừa Thiên-Huế đã yêu cầu các cơ quan, đơn vị trên địa bàn không sử dụng nước uống đóng chai dùng một lần trong công sở cũng như khi tổ chức các cuộc họp, hội nghị, hội thảo. Thay vào đó, chuyển sang sử dụng các bình nước có dung tích lớn trên 20 lít; hoặc tự đun nấu nước và sử dụng các bình lớn. Tỉnh cũng yêu cầu không sử dụng túi ni lông, khăn lau dùng một lần trong tất cả hoạt động của các công sở và tại các hội nghị, hội thảo do các đơn vị này tổ chức. Không chỉ các cơ quan, bộ, ngành, hiện nay nhiều doanh nghiệp, siêu thị cũng tham gia mạnh mẽ phong trào “Nói không với sản phẩm nhựa và túi ni lông sử dụng một lần”. Thời gian qua, các siêu thị như hệ thống siêu thị Co.opmart, siêu thị Big C Đà Nẵng, Big C Hà Nội… đã sử dụng phương pháp bọc hàng hóa, sản phẩm bằng lá thay thế túi ni lông.

Tuy vậy, ở các vùng nông thôn hiện nay, ý thức bảo vệ môi trường vẫn chưa được quan tâm đúng mức. Tình trạng nông dân vứt tràn làn vỏ chai nhựa chứa thuốc bảo vệ thực vật sau khi sử dụng vẫn xảy ra phổ biến. Trong quá trình khảo sát thực tế, thu thập tư liệu cho bài viết này, chúng tôi đã về các vùng nông thôn ở tỉnh Nam Định. Trên các cánh đồng của huyện Nghĩa Hưng, Hải Hậu... vỏ chai, bao bì thuốc trừ sâu, rác thải bị vứt tràn lan. Một người dân đi làm đồng cho biết: "Do đi làm đồng đã rất mệt nên ít ai nghĩ đến chuyện thu gom chai, lọ, bao bì thuốc bảo vệ thực vật". Đây cũng là thực trạng chung ở nhiều vùng nông thôn hiện nay. Ngoài việc do nhận thức, ý thức của người dân chưa cao trong việc quản lý, thu gom rác thải nguy hại thì công tác tuyên truyền vấn đề này ở vùng nông thôn cũng chưa được chú trọng đúng mức. Đặc biệt, vấn đề xử lý rác thải nguy hại tại các vùng nông thôn đang là bài toán rất nan giải.

Để có thể hạn chế việc sử dụng sản phẩm nhựa dùng một lần, cần sự vào cuộc quyết liệt từ Trung ương đến địa phương, từ các cơ quan, đơn vị đến mỗi cá nhân. Trong đó, việc nâng cao nhận thức hạn chế rác thải nhựa không chỉ là hô khẩu hiệu mà cùng với đó phải là những giải pháp quyết liệt.

ĐỨC THỊNH