Bài 1: Nguy cơ trước thảm họa môi trường

Từ nhiều năm nay, người tiêu dùng nước ta vẫn sử dụng túi nilon, hộp xốp… mỗi khi đi mua hàng hoặc cất giữ thực phẩm, dù biết rằng các chế phẩm nhựa sử dụng một lần đang là tác nhân gây ra thảm họa môi trường nhưng phần vì thói quen, phần vì chưa có sản phẩm với công năng phù hợp, tiện dụng thay thế.

Từ rẻ, tiện và thói quen...

Chỉ 20.000 đồng cho 50 chiếc cốc nhựa, còn 100 chiếc ống hút nhựa có giá từ 5.000 đến 10.000 đồng; tương tự, 100 túi nilon chỉ có giá từ 10.000 đến 20.000 đồng… Mức giá rẻ như vậy nên việc người tiêu dùng ở nước ta sử dụng đồ nhựa, túi nilon trở thành thói quen trong sinh hoạt hằng ngày. Theo số liệu thống kê của Bộ Tài nguyên và Môi trường (TN&MT), ở nước ta rác thải nhựa chiếm khoảng 7% tổng lượng rác thải ra, tương đương gần 2.500 tấn/ngày. Đặc biệt, tại các thành phố lớn, khu đô thị, rác thải nhựa tràn lan ở khắp các ngõ phố. Đơn cử, tại Hà Nội và TP Hồ Chí Minh, mỗi ngày có từ 4.000 đến 5.000 tấn rác thải sinh hoạt, trong đó rác thải nhựa chiếm 7-8%. Như vậy, chỉ riêng hai thành phố này có khoảng 80 tấn rác thải nhựa thải ra môi trường mỗi ngày. Chỉ cần 10% số rác thải nhựa và túi nilon không được tái sử dụng và thải ra môi trường thì rác thải nhựa và túi nilon sẽ lên tới 2,5 triệu tấn/năm. Theo nghiên cứu, để túi nhựa có thể phân hủy cần ít nhất 100 năm và chai nhựa cần ít nhất 200 năm thì đây thực sự là gánh nặng cho môi trường, thậm chí dẫn tới thảm họa ô nhiễm nghiêm trọng.

Chúng tôi có mặt tại làng Triều Khúc, xã Tân Triều (Thanh Trì, Hà Nội)-một trong những làng có nghề thu gom, tái chế rác. Người dân nơi đây mưu sinh nhờ rác, giàu lên cũng từ rác, nhưng cũng chính rác đang từng ngày tàn phá cuộc sống của người dân. Đi sâu vào làng, chúng tôi thấy rác thải nhựa từ khắp nơi được chuyển về đây. Tại một cơ sở tái chế rác thải nhựa trong làng, chứng kiến những người thợ đang tẩy rửa, xay cắt nhựa phế liệu mới thấy việc tái chế vẫn rất thủ công. Nước thải đậm đặc chất tẩy xả ra môi trường tự nhiên. Chính vì vậy, nước ở kênh, mương tiêu của xã Tân Triều lúc nào cũng đen đặc.

Thực tế cho thấy, lượng rác thải nhựa ngày càng gia tăng, nhưng điều đáng lo ngại hơn cả là ý thức người dân vẫn rất hạn chế. Tình trạng vứt rác không đúng nơi quy định khá phổ biến khiến việc thu gom, tập kết và phân loại rác thải gặp không ít khó khăn. Đáng lo hơn, tuy đã có các quy định về việc phân loại rác, nhưng ở các thành phố, khu đô thị rất hiếm khi thấy người dân tự phân loại rác tại nhà. Rác thải nhựa, túi nilon bị vứt bừa bãi khắp nơi, nhất là ở những nơi công cộng, khu vui chơi, giải trí. Bên cạnh đó, hiện nay các địa phương ở nước ta vẫn chủ yếu xử lý bằng cách chôn lấp hoặc đốt rác nên gây ô nhiễm môi trường ở mức báo động. Ngoài ra, khi rác thải nhựa trôi ra biển sẽ làm chết các sinh vật khi vướng vào lưới đánh cá bị bỏ lại trên đại dương hay ăn phải rác thải nhựa trôi nổi trên biển. 

...đến nguy cơ thảm họa môi trường

Hạn chế việc sử dụng sản phẩm từ nhựa nhằm bảo vệ môi trường sống đã được các cấp, các ngành, các địa phương đặc biệt quan tâm. Chính phủ đã ban hành nhiều chính sách, hành lang pháp lý điều chỉnh về lĩnh vực này. Theo đó, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 582/QĐ-TTg ngày 11-4-2013 phê duyệt Đề án tăng cường kiểm soát ô nhiễm môi trường do sử dụng túi nilon khó phân hủy trong sinh hoạt đến năm 2020, đặt mục tiêu đến năm 2015 giảm 40% khối lượng túi nilon khó phân hủy sử dụng tại các siêu thị, trung tâm thương mại và đến năm 2020 là giảm 65% so với năm 2010… Theo quyết định này, Bộ TN&MT chủ trì, phối hợp với các bộ, ngành liên quan, UBND các tỉnh, thành phố tổ chức thực hiện có hiệu quả, đúng tiến độ các nội dung, nhiệm vụ của đề án; thường xuyên kiểm tra, đôn đốc việc triển khai thực hiện các nội dung của đề án tại các bộ, ngành và địa phương... Còn ở các địa phương, chính quyền các cấp cũng đã triển khai biện pháp để xử lý rác thải sinh hoạt nói chung, rác thải nhựa nói riêng. Thế nhưng, theo các cơ quan chức năng, đến thời điểm hiện nay khối lượng túi nilon, hộp xốp… tại các siêu thị, chợ đầu mối không hề giảm, thậm chí vẫn gia tăng. Có nhiều nguyên nhân được chỉ ra, nhưng hai vấn đề cốt lõi được đề cập nhiều, đó là do thói quen của người tiêu dùng và nhận thức trong phân loại rác của người dân vẫn rất hạn chế.

Tại Hội thảo “Rác thải nhựa-khu vực công-tư cùng giải quyết thách thức”, do Hiệp hội Doanh nghiệp châu Âu tại Việt Nam (EuroCham) tổ chức tháng 6 vừa qua, ông Albert T.Lieberg, Trưởng đại diện Tổ chức Lương thực và Nông nghiệp Liên hợp quốc (FAO) tại Việt Nam cho rằng: “Mỗi năm ước tính có 1,8 triệu tấn chất thải nhựa được tạo ra ở Việt Nam, trong khi lượng nhựa tiêu thụ ước tăng từ 16 đến 18%/năm. Các loại vật dụng nhựa sử dụng một lần phổ biến nhất được tìm thấy trong môi trường là nắp, chai nhựa, giấy gói thực phẩm, túi, ống hút... Đây thực sự là gánh nặng đối với môi trường và sức khỏe cộng đồng”.

Bà Nguyễn Thị Hoài Linh, Giám đốc Tổ chức hành động vì môi trường và phát triển tại Việt Nam cho biết: “Với tốc độ sử dụng đồ nhựa, túi nilon như hiện nay, Việt Nam được xếp vào nước có số lượng rác nhựa thải ra gấp đôi so với các nước có thu nhập thấp. Rác thải nhựa ở đại dương sẽ phá hủy môi trường tự nhiên, ảnh hưởng tiêu cực đến đời sống của các loại thủy, hải sản. Trên đất liền, rác thải nhựa có ở nhiều nơi và gây ra những tác động nghiêm trọng đến sức khỏe, đời sống con người. Đáng nói, lượng chất thải nhựa và túi nilon ở nước ta chiếm khoảng từ 8 đến 12% trong chất thải rắn sinh hoạt”.

ĐỨC THỊNH (còn nữa)