Về Trung du nhớ vị ốc quê

Vùng quê Trung du Đất Tổ, nơi nhiều ao ngòi, đầm nước xen những đồi cọ trập trùng. Không gian ấy đã mang đến cho con người nơi đây những sản vật như cá tôm cua ốc, nguồn nguyên liệu để làm nên những món ăn dân dã mà đậm đà khó quên.

Con ốc dưới ao đầm, lặn dưới bùn nâu từ bao đời nay đã gắn bó với người trung du ngay từ khi còn thơ ấu. Để rồi khi lớn lên, đi lập nghiệp nơi xa, vẫn không sao quên được những ký ức tuổi thơ êm đềm, những dư vị còn lắng đọng nơi tâm hồn.

Nhớ về nơi đồng quê là nhớ về mỗi buổi chiều, hình dáng những bà mẹ quê lam lũ, tảo tần rủ nhau ra ven đầm, ra ruộng nước sâu lấp loáng để mò ốc, những con ốc đá, ốc vẳn, ốc nứa béo mẫm chúi đầu xuống bùn.

Người dân vùng Trung du bắt ốc dưới ao đầm.

Chân lội sâu xuống bùn, mình, mặt cúi sát mặt nước, hai tay mò trong đám rong rêu, trong gốc rạ, gốc bèo tây những chú ốc đang giấu mình. Chẳng mấy chốc là được đầy chậu, những con ốc bóng mượt, đều chằn chặn.  

Người dân vùng Trung du còn có cách bắt ốc bằng cách thả những cọc bối trong đó đúc những gốc cây sắn. Bối được thả xuống sâu, ốc ngửi mùi sắn mà bò tới, bậu đen vào cọc bối. Sáng hôm sau, ra nhấc bối lên được vô vàn ốc con và được cả ốc nhồi.

Bọn trẻ trong làng còn dùng lá sắn tươi, cuộn lại rồi thả xuống ven đầm, bờ ngòi để bắt ốc nhồi. Cuộn lá được cắm vào cọc, thả xuống nước, đến đêm, ốc nhồi bò tới ăn lá sắn. Sáng tinh mơ phải trở dậy để nhấc lá và bắt ốc, nếu muộn, nắng lên, ốc sẽ ăn no mà nhả bó lá bò đi.

Nhớ những chiều chăn trâu, chăn bò bên bờ ngòi, cả bọn rủ nhau xuống tắm rồi thi lặn xuống sâu để bắt ốc nhồi và những con trai nằm sâu dưới bùn. Ốc nhồi bắt được, rửa sạch, nhóm lửa nướng ăn ngay tại bờ đầm. Vị ốc nướng thơm hòa vào tiếng nói cười vang trong nắng chiều.

Ốc mang về, dù là loại ốc gì, mẹ ngâm với nước vo gạo chừng hai ngày để ốc nhả bùn cho sạch ruột rồi mới chế biến món ăn. Ở quê, ốc chế biến thành nhiều món, chủ yếu là để dùng trong bữa ăn hằng ngày.

Những con ốc đá, ốc nứa luộc qua lửa, dùng gai bưởi khêu lấy ruột rồi xào với rau răm, cà chua và lá lốt được món ốc xào thơm ngon. Rồi những bà mẹ còn dùng ốc để xào với quả chuối xanh, vài miếng đậu phụ rán vàng kèm với các loại rau thơm trong vườn nhà làm nên món đặc sản ốc xào chuối đậu chỉ có ở vùng trung du đất Tổ.

Có khi ốc bắt về, luộc cùng với củ sả, lá bưởi rồi cả nhà quây quần quanh rổ ốc luộc vừa khêu vừa xì xụp chấm với nước mắm ớt mà xuýt xoa biết mấy. Ốc nhồi hấp sả cùng lá chanh thơm nức, có vị ngọt bùi của thịt ốc hòa vào vị thơm của củ sả và lá chanh làm dậy lên cả dư vị đồng quê. Ăn ốc xong, mọi người không quên thưởng thức bát nước ốc nóng hổi, đậm đà để hưởng trọn vị thơm ngon của ốc.

Những con ốc làm nên dư vị miền Trung du Phú Thọ.

Cầu kỳ hơn, mẹ còn băm ốc trộn với nấm hương, mộc nhĩ và rau thơm để làm món chả ốc vừa béo, vừa thơm ngon. Ốc nhỏ được khêu ra, nấu với cà chua và dấm bỗng để chan vào bát bún riêu ngọt lành.

Người Trung du quý con ốc bởi nó gắn bó với đời sống lam lũ của họ từ bao đời, gắn với bữa ăn hằng ngày và làm nên dư vị ẩm thực nơi đây.

Cứ nghĩ, con ốc ngày xưa chỉ dành cho người nghèo, khi cuộc sống khó khăn, thiếu thốn. Nhưng không hẳn thế, ngày nay, cuộc sống đã đổi thay từng ngày, những giá trị vật chất ngày càng đáp ứng nhu cầu của con người, kể cả nơi thôn quê vậy mà người dân miền trung du hay nơi phố thị vẫn không quên được những món ăn chế biến từ ốc.

Chiều hè, những bà mẹ quê vẫn lặn ngụp dưới đầm nước để mò những con ốc tươi ngon, kịp mang bán tại chợ chiều. Bên gốc đa quê, phiên chợ chiều đông vui tấp nập, bên những dãy hàng rau là những chậu ốc nhồi, ốc vặn vừa được bắt từ dưới đầm bày bán.

Người dân xúm xít mua những túi ốc về chế biến món ăn, về luộc ăn chơi cho thỏa nỗi nhớ vị ốc quê. Người dân nơi phố thị có việc đi ngang qua chợ làng cũng ghé lại mua vài cân ốc về thưởng thức. Người xa quê bao tháng, bao năm, về thăm quê vẫn ước ao được ăn món ốc quê mình.

Trong bữa cơm đón khách phương xa, người dân vùng Đất Tổ không quên chế biến những món ăn từ ốc như để thể hiện tấm lòng thảo thơm, mến khách của mình.

Hình như món ốc và dư vị ngọt lành của nó tự bao giờ vẫn lặng lẽ lấp khoảng trống của những bữa ăn trong thời đại công nghệ 4.0. Bởi trước dòng chảy hối hả của cuộc sống, những món ăn đầy hấp dẫn có thể dễ khiến con người quên đi những món ăn dân dã, đời thường.

Con ốc nơi thôn quê ngày nào đã làm nên những bữa cơm gia đình ấm áp, sum vầy, làm nên những ký ức tuổi thơ trong veo, êm đềm của những người sinh ra và lớn lên ở nơi vùng quê thanh bình, yên ả. Để rồi, dù có đi xa, đến phương trời nào, vẫn không quên dư vị ngọt lành ấy.

NGUYỄN THẾ LƯỢNG