Đây vừa là niềm vui, niềm tự hào, vừa là trách nhiệm của mỗi người dân địa phương trong việc bảo tồn, giữ gìn và phát huy giá trị di sản văn hóa.
Trong lễ đón nhận danh hiệu di sản, ông Vũ Đăng Quyên, đại diện Ban quản lý di tích lịch sử đình làng Thị Cấm cho biết: “Tục lệ xưa vẫn luôn được người dân chúng tôi nhớ đến và thường xuyên kêu gọi mọi người tham gia thực hành. Mỗi năm, hội thi tổ chức mang lại những giá trị ý nghĩa khi gắn kết gia đình, hàng xóm, tạo không khí thuận hòa trong các tổ dân phố. Sau mỗi phần thi, những niêu cơm được dâng lên lễ thánh ai cũng phấn khởi cầu mong mọi người bình an, hạnh phúc”.
    |
 |
| Người dân hào hứng thực hành thổi cơm thi dâng lễ thánh. |
Tương truyền vào thời Hùng Vương thứ 18 ở làng Thị Cấm (nay là phường Xuân Phương) có một chàng trai tên Phan Tây Nhạc sức khỏe và ý chí hơn người. Gặp khi đất nước có nạn ngoại xâm, vua cho tuyển quân và kêu gọi người tài ra giúp nước. Chàng Tây Nhạc vào ứng thí, trúng tuyển. Vua lấy làm hài lòng, phong chàng làm tướng và giao cho 3 vạn quân kịp lên đường ra chiến trận. Tướng quân Phan Tây Nhạc lĩnh ý vua, nhận đủ quân số và gấp rút ngày đêm luyện rèn binh sĩ. Vì hành quân gấp mà không ăn đúng bữa thì khó có sức đuổi giặc, ông đã nghĩ ra cách thường xuyên tổ chức thi nấu cơm có thưởng ngay trong quân ngũ để tuyển chọn người giỏi bếp núc hậu cần cho binh sĩ. Quân đội của tướng Phan Tây Nhạc nổi tiếng “bách chiến bách thắng”. Sau khi chiến thắng quân giặc, tướng quân Phan Tây Nhạc và vợ là Hoa Dung về sống ở mảnh đất quê hương, dạy dân làng trồng dâu, nuôi tằm, dệt vải và cho dân làng tổ chức thi kéo lửa thổi cơm vào ngày mồng 8 tháng Giêng hằng năm để tưởng nhớ tình quân dân một lòng giữ nước, diệt giặc.
Cũng theo ông Vũ Đăng Quyên, việc tổ chức thực hành hội thổi cơm thi Thị Cấm vẫn giữ được tính nguyên bản so với truyền thống: “Ngày xưa không có diêm mà kéo giăng ra lửa để nấu cơm, chia ra 4 đội thi, mỗi đội 10 người, các đội thi kéo lửa, thi chạy lấy nước thổi cơm và thi nấu cơm. Thời gian quy định bắt đầu phát lửa thổi cơm là lúc 11 giờ và kết thúc 12 giờ, tức là trong 1 giờ đồng hồ. Thóc là của dân làng trồng lúa tại làng để mang ra thi thổi cơm tế thánh”.
Hội thổi cơm thi Thị Cấm gắn với di tích lịch sử quốc gia đình Thị Cấm-nơi thờ tướng quân Phan Tây Nhạc và Hoa Dung. Ngày 9-3-2021, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ban hành quyết định đưa Lễ hội truyền thống "Hội thổi cơm thi Thị Cấm" vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia.
Ông Trần Thanh Long, Phó chủ tịch UBND quận Nam Từ Liêm cho biết, trong những năm qua, UBND quận đã triển khai nhiều chương trình, kế hoạch kêu gọi nhân dân địa phương nâng cao nhận thức về công tác quản lý bảo vệ, phát huy giá trị các di tích và “Hội thổi cơm thi Thị Cấm” theo quy định của Luật Di sản văn hóa, quy chế quản lý di tích và quy tắc ứng xử của UBND TP Hà Nội ban hành. Thời gian tới, quận tiếp tục tăng cường tuyên truyền giá trị đặc sắc của Lễ hội truyền thống “Hội thổi cơm thi Thị Cấm” để các tầng lớp nhân dân ngày càng tự hào về di sản văn hóa đặc sắc của địa phương và cộng đồng trách nhiệm trong việc bảo tồn, phát huy giá trị di sản này trong đời sống đương đại.
Bài và ảnh: MINH THU