Danh nhân Phạm Thận Duật, tự Quan Thành, hiệu là Vọng Sơn, người làng Yên Mô Thượng, tổng Yên Mô, tỉnh Ninh Bình, nay thuộc xã Yên Mạc, tỉnh Ninh Bình.

Năm 1850, Phạm Thận Duật đỗ Cử nhân kỳ thi Hương Trường Nam năm Canh Tuất. Ông đã được triều đình cử nắm giữ nhiều vị trí quan trọng trên các lĩnh vực kinh tế, chính trị, văn hóa, ngoại giao. Hơn 30 năm làm quan (từ năm 1851 đến năm 1885), Phạm Thận Duật đã có nhiều cống hiến cho triều đình, nhân dân và nền văn hóa Việt Nam.

Hội thảo quốc tế tôn vinh công lao của Danh nhân Phạm Thận Duật.

Trong thời gian đảm nhiệm các chức vụ Giáo thụ, Tri châu ở khu vực miền núi phía Bắc, ông đã dành thời gian tìm hiểu và nghiên cứu sâu sắc về phong tục, tập quán, đời sống vật chất, tinh thần của các dân tộc thiểu số ở địa phương.

Khi giữ các chức vụ tại tỉnh Bắc Ninh, Thái Nguyên và Hà Nội, đối mặt với nhiều vấn đề trong đời sống xã hội, Phạm Thận Duật đã đưa ra các giải pháp để hòa giải các mâu thuẫn lương - giáo, trấn áp giặc giã, ổn định tình hình trị an.

Năm 1876, Phạm Thận Duật về Huế làm Tham tri Bộ Lại, kiêm Phó Đô ngự sử Viện Đô sát, sau 4 tháng lại ra Bắc giữ chức Khâm sai Hà đê sứ, chỉ huy việc trị thủy 6 tỉnh tả ngạn sông Hồng. Trong hai năm, ông đã đề xuất nhiều biện pháp hộ đê đúng đắn, được tập hợp trong hai tập Hà đê tấu tập và Hà đê tấu tư tập.

Đồng chí Trần Song Tùng, Phó chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Ninh Bình phát biểu tại lễ kỷ niệm.

Với bút danh Quan Thành, ông đã viết cuốn “Hưng Hóa ký lược”, một tác phẩm quan trọng về địa chí vùng Tây Bắc Việt Nam được cả giới nghiên cứu trong và ngoài nước đều đánh giá cao trên nhiều phương diện. Các ghi chép của ông về đồng bào các dân tộc thiểu số vùng Tây Bắc đã đưa ông trở thành một học giả tiêu biểu của Việt Nam có phương pháp tiên tiến trong tiếp cận tri thức nhân học thế giới. Ông để lại nhiều tác phẩm có giá trị cao về văn học, sử học, dân tộc học, có nhiều đóng góp khi giữ trọng trách biên soạn, thẩm định các bộ quốc sử thời Nguyễn, và cả về vấn đề trị thủy, thích ứng và chống lại thiên tai lũ lụt.

Diễn văn kỷ niệm 200 năm ngày sinh Danh nhân Phạm Thận Duật, đồng chí Trần Song Tùng, Phó chủ tịch Thường trực UBND tỉnh Ninh Bình bày tỏ lòng thành kính, biết ơn sâu sắc đối với công lao và tấm gương sáng ngời của Danh nhân Phạm Thận Duật. Ông là niềm tự hào của quê hương Ninh Bình, người đã góp phần quan trọng trong việc giữ gìn, bảo tồn tinh hoa văn hóa và khơi dậy ý chí tự cường của dân tộc.

 Khu tưởng niệm Danh nhân Phạm Thận Duật tại Ninh Bình.

Tại hội thảo, các nhà nghiên cứu, chuyên gia trong nước và quốc tế đã có những tham luận nêu bật và tôn vinh vai trò, đóng góp to lớn của Danh nhân Phạm Thận Duật trong tiến trình lịch sử, văn hóa của dân tộc; góp thêm nguồn lực tinh thần, khẳng định vai trò của văn hóa - con người trong tiến trình phát triển.

Tin, ảnh: THANH AN

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.