Chúng tôi là nhà báo - chiến sĩ

Hồi ức kháng chiến

Báo QĐND ra số đầu tiên vào ngày 20-10-1950 trên cơ sở sáp nhập các tờ báo tiền thân là tờ báo Vệ quốc quân, Quân du kích. Ngay trong bài xã luận với tiêu đề “Có” trên số báo đầu tiên đã nêu rõ chức năng, mục đích, đối tượng và nhiệm vụ của tờ báo đó là: “Góp phần vào việc đem đường lối chủ trương của Bộ Tổng tư lệnh, Chính phủ, đoàn thể thấm nhuần vào toàn thể Quân đội và nhân dân để ai nấy ngùn ngụt lửa căm thù, kiên quyết vượt mọi khó khăn gian khổ, chiến thắng giặc Pháp xâm lược và bọn Mỹ can thiệp…”.

Ra đời trong bối cảnh cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp đang trong giai đoạn ác liệt nhất, nên những bước chân đầu tiên của nhà báo - chiến sĩ đã gắn liền với bom đạn nơi chiến trường. Cho đến nay, nhiều câu chuyện của những phóng viên kỳ cựu Báo QĐND vẫn để lại niềm xúc động cho mỗi nhà báo, phóng viên trẻ và cho cả toàn dân. Trong các cuộc chiến tranh bảo vệ Tổ quốc đều có sự xuất hiện ngòi bút của Đại tá Phạm Phú Bằng, nguyên Trưởng phòng Biên tập Văn hóa - Thể thao. Trong Chiến dịch Điện Biên Phủ năm 1954, ông đã đi bộ không biết bao nhiêu cây số đường rừng và làm báo trong căn hầm nằm sâu trong lòng đất, dùng ánh sáng lờ mờ xếp chữ, không dám thắp sáng đèn vì sợ địch phát hiện…

Đến thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, các phóng viên của Báo QĐND đã không quản gian nan, vất vả, hy sinh, làm nên những trang báo "khét" mùi khói lửa, thể hiện đúng tinh thần dấn thân, tận hiến của người chiến sĩ trên mặt trận văn hóa tư tưởng. Như Thiếu tướng Trần Công Mân, nguyên Tổng biên tập Báo QĐND dân đã viết: “Chúng tôi viết rất nhiều bài động viên nhân dân miền Bắc đánh Mỹ và ca ngợi chiến công của đồng bào hai miền. Ý chí quyết tâm thắng giặc của quần chúng truyền sang cả người viết. Chưa bao giờ chúng tôi viết lại say đến như vậy, viết bằng cái trí, cái tâm của người trong cuộc” (theo cuốn “Thời gian và nhân chứng (Hồi ký của các nhà báo). 

Đồng chí Trần Công Mân (đứng ngoài cùng bên phải) cùng các phóng viên Báo Quân đội nhân dân trên đường đi Quảng Trị năm 1973. Ảnh tư liệu

Năm 1965, nhà báo, Đại tá Tạ Duy Đức, nguyên Trưởng phòng Biên tập Thời sự quốc tế đạp xe 250 cây số trong 2 ngày đêm thức trắng vào thành phố Vinh, Nghệ An, nơi Mỹ mở đợt đánh phá ác liệt bằng không quân. Trong quá trình tác nghiệp, mặc cho địch rải bom như mưa trên bầu trời Nghệ-Tĩnh (nay là Nghệ An và Hà Tĩnh), ông vẫn kiên cường bám sát trận địa. “...bỗng cảm thấy một sức ép cực mạnh là chiếc máy ảnh rơi khỏi tay, người khuỵu xuống, hai tai như điếc đặc. Định thần lại, tôi nhận ra Khẩu đội 3 đã bị trúng một quả tên lửa “không đối đất” của máy bay địch...” (theo bút ký của Duy Đức trong cuốn “Ký ức người cầm bút” của Báo QĐND). Bị thương do phải chịu sức ép của bom, ông vẫn vực dậy, hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ của nhà báo chiến trường.

Những ngày B-52 oanh toạc miền Bắc, các phóng viên làm việc vất vả nhiều hơn để chạy đua, theo kịp tốc độ tiến công của quân và dân ta. Tác nghiệp nơi chiến trường, trên đầu là bom rơi, dưới đất là đạn nổ, nhưng phóng viên Báo QĐND không ngần ngại, tay cầm súng, tay cầm bút bất chấp hiểm nguy dấn thân vào trận địa. Chiến tranh vốn khốc liệt nhưng nó đem đến cho người viết cái nhìn thực tế, tạo nên nhiều bài viết hay, sống động nhưng cũng cướp đi nhiều cây bút của Báo QĐND khi đang sung sức. Trong đó có Thượng úy Lê Đình Dư (Hồ Thừa), phóng viên Phòng Biên tập Quân sự; Trung úy Nguyễn Ngọc Nhu, phóng viên Phòng Biên tập Thời sự; Trung tá Tô Ân, quyền Trưởng phòng Biên tập Quân sự; Trung úy, Trần Đức Tuấn phóng viên Phòng Biên tập Quân sự... đã hy sinh trong quá trình tác nghiệp. Ngã xuống trong khói lửa bom đạn, bên cạnh liệt sĩ Lê Đình Dư vẫn còn chiếc máy quay đã vỡ là minh chứng cho sự xả thân, tận hiến của anh nơi chiến trường khốc liệt.

Là một trong những phóng viên Báo QĐND trở về từ chiến trường miền Nam, Đại tá Thiều Quang Biên đến nay vẫn nhớ như in những tháng ngày gian nan nhưng đầy tự hào đó. Suốt 4 tháng ròng rã hành quân, không ít lần ông được nhiều người khuyên bảo rằng đừng đi, nguy hiểm lắm. Ông đều cười xòa và gạt đi bởi chính ông hiểu rõ, chuyến đi này không được thông báo trước thời gian trở về, vì có thể hy sinh bất cứ lúc nào. Nhưng Đại tá Thiều Quang Biên đâu có ngần ngại bởi tuổi trẻ phải dấn thân, là nhà báo - chiến sĩ phải gan dạ.

Đại tá Thiều Quang Biên say sưa kể về những câu chuyện làm báo thời kì kháng chiến. Ảnh: HẢI ANH

Hành quân bao giờ cũng vất vả, Đại tá Thiều Quang Biên nói vậy. Là ngày đêm bí mật hành quân qua khắp núi rừng, cùng nhau bám từng mỏm đá, trèo từng cành cây, vượt qua những đoạn đường trơn như đổ mỡ... Với nhà báo chiến sĩ, mỗi khi được nghỉ ngơi là lúc họ dành thời gian hì hục ghi chép. Trên vai khoác chiếc balo, trước ngực đeo túi đựng giấy bút, máy ảnh. Đó là vật bất ly thân của phóng viên mà cho đến bây giờ, đeo chiếc túi trước ngực đã trở thành thói quen của Đại tá Thiều Quang Biên. Nhiều hôm lội đầm lầy ngập đến ngực, ông gói ghém đồ đạc, bỏ vải mưa và chăn đắp bọc giấy bút, cất vào chiếc túi ni lông và kéo theo phía sau. Những lần gặp địch ném bom, bộ đội chạy lánh nạn. Balo ông đội lên đầu, còn chiếc túi đựng giấy bút, máy ảnh ông ôm chặt trong lồng ngực, bảo vệ như tính mạng.

Sau giải phóng, Đại tá Thiều Quang Biên trở về miền Bắc và dành 4 ngày 4 đêm không giấc ngủ trọn vẹn để viết loạt bài phóng sự với tựa đề “Nơi hướng Nam xốc tới” dài 5 kỳ, đăng trên Báo QĐND. Loạt bài đã phản ánh chân thực sự khốc liệt nơi chiến trường, đưa đến cái nhìn khác cho độc giả về sự gian nan, vất vả, và lòng gang dạ thép của bộ đội ta thời kì kháng chiến chống Mỹ.

Tự hào nhà báo - chiến sĩ

Trải qua 73 năm lịch sử, Báo QĐND đã có nhiều đổi mới và có bước phát triển toàn diện. Dù là thời chiến thay thời bình, các phóng viên Báo QĐND luôn có mặt ở những nơi nóng bỏng nhất, khó khăn gian khổ nhất, bám sát các đơn vị biên giới, làm nhiệm vụ quốc tế, kịp thời phản ánh các hoạt động của Đảng, Nhà nước và Quân đội; bảo vệ vững chắc tổ quốc, bảo vệ chủ quyền, giữ vững an ninh biên giới, vùng trời, vùng biển, hải đảo,... của quân và dân ta. Họ không ngần ngại dấn thân vào những nơi đầy gian nan, nguy hiểm...

Những năm dịch Covid-19 bùng phát, phóng viên Báo QĐND có mặt trên các mặt trận “chống dịch”, dũng cảm đi vào tâm dịch với tinh thần và trách nhiệm cao, để đưa những hình ảnh sống động, thông tin chính xác nhất đến với độc giả. Có không ít phóng viên bị virus tấn công nhưng vẫn quyết tâm bám trụ tại các tâm dịch, bệnh viện dã chiến, những nơi nguy hiểm để hoàn thành hàng loạt tác phẩm nóng hổi từ tâm dịch, đưa Báo QĐND trở thành địa chỉ tin cậy hơn với bạn đọc cả nước.

Nhiều câu chuyện của các phóng viên được ghi lại qua nhiều bài báo và những thước phim, ảnh quý giá. Trân trọng hơn khi trong sâu thẳm tiềm thức của nhà báo, mỗi một chuyến đi là một sự trải nghiệm khó quên trong cuộc đời làm báo... Năm 2020, vụ sạt lở ở Rào Trăng (Thừa Thiên Huế) khiến 13 cán bộ hy sinh trở thành điểm nóng nhận được sự quan tâm của hàng triệu người dân Việt Nam. Nơi đầu sóng ngọn gió đầy hiểm nguy, Trung úy Phan Thanh Hà (bây giờ là Thượng úy), phóng viên Phòng biên tập Báo điện tử vẫn nỗ lực tận hiến sức mình, đi sâu vào địa điểm bị sạt lở để tìm kiếm nạn nhân còn mất tích. Mỗi nơi chị đi qua đều bùn nhão đất chảy, có lần chị bị lún sâu vào đất lầy không thể đi nổi. Sau khi được giải cứu, toàn thân chị run rẩy vì vừa thoát khỏi hiểm nguy, trên tay vẫn giữ chặt máy quay và micro để tiếp tục đưa tin tại hiện trường. Nhưng rồi chị thực sự bàng hoàng khi nghe các thành viên trong lực lượng tìm kiếm thông báo chính nơi chị bị sụt lún đã phát hiện được thi thể của đồng đội mất tích trước đó. Đến nay, hình ảnh cô phóng viên đội mũ cối, mặc áo mưa, người lấm lem bùn đất cùng đôi mắt đỏ hoe vì xúc động để lại dấu ấn không thể quên trong lòng độc giả Báo QĐND.

Gần đây nhất là câu chuyện của Trung tá Phạm Văn Hiếu (khi đó là Thiếu tá), phóng viên Phòng biên tập Thời sự quốc tế có chuyến công tác cùng đoàn cứu hộ, cứu nạn của Bộ Quốc phòng sang Thổ Nhĩ Kỳ tham gia khắc phục hậu quả động đất đầu năm 2023. Sau khi nhận nhiệm vụ, anh liền xách balo lên đường. Tại vùng đất mới có cái rét thấu xương, nơi đóng quân của Trung tá Phạm Văn Hiếu cùng đoàn QĐND Việt Nam nằm ngoài trời, cách nơi tác nghiệp khoảng 30-50 cây số. Hằng ngày, các anh xuất phát từ 7 giờ sáng, cơ động đến đến vị trí được phân công, trong túi là đồ ăn trưa gồm lương khô, bánh và sữa. Mặc dù có ngày phải chịu rét, làm việc liên tục gần 12 tiếng đồng hồ nhưng anh đều bám sát toàn bộ hoạt động của lực lượng, đi vào những khu vực ngổn ngang đống đổ nát, để ghi lại những hình ảnh chân thực nhất. Trong quá trình tác nghiệp còn xuất hiện một số dư chấn, mặt đất rung chuyển, nơi anh đang đứng bị sụt lún, vôi gạch rơi trên đỉnh đầu... Nhưng anh nhanh chóng giữ được sự bình tĩnh, di chuyển đến khu vực trống trải, chờ đợi “trời yên, đất lặng”, hít một hơi thật sâu rồi tiếp tục luồn sâu vào trong các tòa nhà đổ nát để bám sát lực lượng tìm kiếm nạn nhân.

Trung tá Phạm Văn Hiếu (khi đó là Thiếu tá) tác nghiệp trong chuyến công tác tại Thổ Nhĩ Kỳ. Ảnh do nhân vật cung cấp

Khi nhận nhiệm vụ, tôi hồi hộp khi được đến vùng đất mới, thử thách bản thân ở lĩnh vực mới với vai trò là phóng viên Báo QĐND tại môi trường quốc tế. Trên hết, đây là lần đầu tiên QĐND Việt Nam cử lực lượng ra nước ngoài cứu hộ cứu nạn, tôi vinh dự được tham gia vào một sứ mệnh cao cả và đó là niềm tự hào với bản thân tôi-một nhà báo chiến sĩ-Trung tá Phạm Văn Hiếu tâm sự.

Song hành cùng sự phát triển của Báo QĐND, mỗi ký ức, câu chuyện của từng phóng viên đã tô đậm thêm lịch sử trường tồn của tờ báo chiến sĩ. Báo QĐND hướng tới là một tờ báo chuyên sâu, bám sát đời sống trong nước và quốc tế, đa dạng hóa thông tin, kịp thời, chính xác, luôn đảm bảo đúng định hướng chính trị. Để đưa đường lối chính trị của Đảng đến với nhân dân, mỗi một nhà báo chiến sĩ đều phải có bản lĩnh chính trị vững vàng, sẵn sàng đảm nhận và hoàn thành nhiệm vụ, thể hiện rõ quan điểm và lập trường trong mọi tình huống, làm báo trách nhiệm, xứng với vị thế là phóng viên của một trong những tờ báo chính trị hàng đầu của đất nước.

Đến nay, giữ gìn và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của tờ báo hai lần anh hùng, hai lần chiến sĩ, luôn sáng tạo, không ngại khó, ngại khổ để hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ là trách nhiệm của mỗi phóng viên Báo QĐND. Ý chí quyết chiến quyết thắng và phẩm chất cao đẹp của Bộ đội Cụ Hồ đã góp phần tôi luyện những nhà báo chiến sĩ ấy không ngại gian khổ, hy sinh, trực tiếp xông pha vào những nơi đầu sóng ngọn gió, xứng đáng với tinh thần của người cầm bút - người cầm súng.

HẠ ANH

*Mời bạn đọc vào chuyên mục Văn hóa xem các tin, bài liên quan.