Công nghệ làm thay đổi giáo dục

Có thể nói, dịch Covid-19 đã "giúp" tất cả các thành phần trong xã hội Việt Nam vượt qua “ngưỡng của sự do dự” trong ứng dụng công nghệ thông tin. Theo thống kê, khoảng gần 80% học sinh Việt Nam đã học trực tuyến, xếp 17/200 quốc gia và vùng lãnh thổ kịp thời ứng dụng công nghệ thông tin trong giáo dục để ứng phó đại dịch.

Trường THCS và THPT Nguyễn Tất Thành (Hà Nội) được nhắc đến nhiều vì là cơ sở giáo dục phổ thông đầu tiên trên cả nước dạy học trực tuyến thành công theo thời khóa biểu trong suốt mùa dịch. Cô giáo Nguyễn Thị Thu Anh, Hiệu trưởng nhà trường chia sẻ: “Trước kia các bài giảng được soạn trên phần mềm powerpoint. Nhưng để dạy online bài giảng cần chi tiết hơn rất nhiều. Chúng tôi phải chọn để điều chỉnh lại nội dung dạy sao cho học sinh dễ nắm bắt, dễ thực hành. Bài giảng cũng không thể dàn trải, mà phải tìm điểm nhấn để học sinh chú ý. Chúng tôi đã cùng nhau bước qua đại dịch một cách không mấy khó khăn. Giáo viên của trường đã trưởng thành hơn, chủ động thay đổi, còn học sinh cũng tích cực hơn”.

Mới đây, tại Diễn đàn Công nghệ Giáo dục EDU 4.0 (Hà Nội), robot giáo dục mang tên Trí Nhân lần đầu được trình làng đến công chúng. Được khai sinh bởi nhà khoa học, chuyên gia về trí tuệ nhân tạo Phạm Thành Nam, Trí Nhân là một robot nam có kích thước như người lớn, được in 3D với năm giác quan và các yếu tố mô phỏng sinh học như tim, phổi nhân tạo và chuỗi ADN. Trí Nhân có thể trả lời được kiến thức về hầu hết mọi lĩnh vực. Robot còn có thể đọc thơ, phiên dịch, điều khiển các thiết bị thông minh trong nhà hoặc ngoài trời, chỉ đạo được các robot cấp thấp (gọi là minion) như robot hút bụi. Không chỉ hoạt động như một trợ lý cá nhân, Trí Nhân còn đóng vai trò như một người bạn thân, có cá tính, khả năng sáng tạo và trí tuệ, cảm xúc riêng, đưa ra những câu đùa vui...

Theo các chuyên gia, nếu chuyển đổi số trong giáo dục được áp dụng phổ biến tại các trường học, chúng ta sẽ có sự thay đổi đáng kể về giáo dục. Tuy nhiên, ông Vũ Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam cho rằng, dẫu đã có những bước tiến nhất định nhưng chuyển đổi số của Việt Nam vẫn có độ trễ so với thế giới và nhu cầu thị trường.

leftcenterrightdel
Trò chuyện với robot Trí Nhân.

Số hóa cả tổ chức, tạo ra một mô hình mới

Các chuyên gia cho rằng, để chuyển đổi số giáo dục thành công, trước tiên cần hiểu rõ về nó. Không thể gọi việc đưa một bài giảng lên mạng, không phải cứ có mấy chiếc máy tính, kết nối mạng Internet được đã là chuyển đổi số, mà chỉ là số hóa tài liệu. Chỉ khi số hóa quy trình thì mới bắt đầu có sự thay đổi về chất bởi để số hóa quy trình cần tối ưu các thủ tục. Hiện nước ta ở khoảng giữa hai giai đoạn này. Còn một giai đoạn nữa mà các nền giáo dục trên thế giới đều muốn hướng đến là giai đoạn số hóa cả tổ chức, tạo ra một mô hình mới. Ở đó, không còn khái niệm trường, lớp học... mà là “trường ảo”-nơi có thầy giáo ảo, học sinh có thể ở khắp nơi. Ở mô hình này học sinh là trung tâm, áp lực truyền thụ kiến thức giảm bởi công nghệ hỗ trợ và giúp tăng năng lực cho học sinh. Vấn đề của người thầy là truyền cảm hứng, hướng dẫn người học chọn được những thứ phù hợp, tăng khả năng tự học cho học sinh, từ đó tạo ra xã hội học tập. Đây mới là bước phát triển lớn cho giáo dục-đào tạo, giải phóng cho người thầy.

Ông Thái Bá Cần, Phó tổng giám đốc Tập đoàn Nguyễn Hoàng cho rằng, hiện chúng ta đang trong giai đoạn trường học kỹ thuật số, mới số hóa các bài giảng, cách giảng dạy cũ. Hầu hết các doanh nghiệp trong lĩnh vực giáo dục cũng ở mức độ số hóa những cái đã có cho hoạt động giáo dục.

Có nhiều yếu tố ảnh hưởng chuyển đổi số trong giáo dục. Trong đó, yếu tố đầu tiên phải là thay đổi nhận thức, đặc biệt là từ giáo viên, học sinh. Chỉ cần một bộ phận chưa chuyển đổi thì cả quá trình sẽ không thể thành công. Bên cạnh đó, ngoài khó khăn về yếu tố kỹ thuật trong vấn đề lựa chọn phần mềm để giúp sinh viên học trực tuyến, GS Nguyễn Đình Đức, Trưởng ban Đào tạo Đại học Quốc gia Hà Nội cho rằng: “Thực tế khi chúng tôi chuyển sang học trực tuyến, nhiều giảng viên sinh ra tâm lý ngại áp dụng công nghệ mới. Trong khi đó, điều quan trọng nhất khi dạy học trực tuyến là giáo viên vẫn phải tương tác và hiểu rõ cá nhân từng học trò. Làm được điều đó, việc học trực tuyến mới thực sự hiệu quả. Tất nhiên, vai trò của giảng viên cũng yêu cầu cao hơn và họ phải vất vả hơn rất nhiều”.

Cho rằng có rất nhiều vấn đề phát sinh khi thực hiện chuyển đổi số, ông Tô Hồng Nam, Phó cục trưởng Cục Công nghệ thông tin (Bộ Giáo dục và Đào tạo) nói: "Chính sách, pháp luật cần tạo hành lang pháp lý chuyển đổi số để xác định những dữ liệu như thế nào được đưa lên, ai được dùng, học liệu nào được chia sẻ, bản quyền quản lý ra sao, an toàn thông tin bảo đảm hệ thống không bị tấn công. Thực tế có những giáo viên đang dạy thì hacker vào phá lớp, thậm chí có những hacker do chính học sinh mời vào... Tư tưởng đạo đức trong môi trường mạng khác ngoài đời thực. Do đó, chúng ta cũng cần quy định về văn hóa số trong giáo dục-đào tạo. Ngoài ra, cơ sở hạ tầng viễn thông, cơ sở vật chất cũng giữ vai trò rất quan trọng. Chúng ta không thể chuyển đổi số nếu nửa lớp chưa có thiết bị công nghệ, mạng Internet dùng cho công tác giảng dạy không chỉ cứ kết nối là được mà cần băng thông rộng. Đáng nói hơn cả là dù hệ thống có tốt đến mấy mà không biết dùng thì kém hiệu quả và phản tác dụng"...

Bài và ảnh: TOÀN LINH