Với riêng ngành đối ngoại quốc phòng (ĐNQP), ông cũng để lại những tình cảm chân tình, những sáng kiến, chỉ đạo sâu sắc mang tầm chiến lược về quốc phòng, an ninh của đất nước và khu vực.

Mỗi quyết định đều xuất phát từ sự thấu hiểu giá trị của hòa bình

Trưởng thành từ chiến sĩ QĐND Việt Nam, trải qua kháng chiến chống Mỹ và chiến tranh bảo vệ biên giới phía Bắc, là người đã vào sinh ra tử, Đại tướng Phùng Quang Thanh hiểu rất rõ chiến tranh khủng khiếp, đau thương nhường nào và hòa bình quý giá biết bao. Nhằm góp phần cùng toàn Đảng, toàn quân và dân Việt Nam giữ vững hòa bình, Đại tướng Phùng Quang Thanh luôn quan tâm đặc biệt, chỉ đạo kịp thời và sâu sát công tác ĐNQP.

Còn nhớ năm 2011, tôi nhận nhiệm vụ Cục trưởng Cục Đối ngoại. Khi trao quyết định cho tôi, Đại tướng Phùng Quang Thanh căn dặn: “Tình hình thế giới và khu vực hiện nay rất phức tạp, khó dự báo, nguy cơ xung đột chiến tranh không thể nói trước được. Do đó, công tác đối ngoại rất quan trọng. Nhiều đồng đội và chiến sĩ của ta đã hy sinh để có được hòa bình và thống nhất đất nước, nên chúng ta không thể để mất hòa bình mà phải thúc đẩy hợp tác, xây dựng lòng tin. Trong đối ngoại cũng như quan hệ đời thường, ta phải lấy sự chân thành để thúc đẩy hợp tác, mềm mỏng, áp dụng "dĩ bất biến ứng vạn biến" để giữ được lợi ích quốc gia, dân tộc”.

Những chỉ đạo, đóng góp của Đại tướng Phùng Quang Thanh mang tính chiến lược sâu sắc trong ngành ĐNQP, để lại nhiều ấn tượng và tình cảm tốt đẹp đối với cán bộ, nhân viên Cục Đối ngoại. Tôi cũng vẫn nhớ năm 2010, Bộ Quốc phòng Việt Nam đưa ra sáng kiến và chủ trì tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN Mở rộng (ADMM+). Thời gian này, ASEAN đã có những bước phát triển quan trọng, thu hút sự quan tâm của các nước ngoài khu vực. Tuy nhiên, các nước ASEAN vẫn phải đối mặt với những thách thức an ninh truyền thống và phi truyền thống; ảnh hưởng tác động của cạnh tranh nước lớn, do đó rất cần một cơ chế hợp tác trong đó có sự hiện diện của các nước lớn, ngoài khu vực để bàn về hợp tác quốc phòng, đóng góp cho hòa bình, ổn định và phát triển chung ở khu vực và thế giới.

leftcenterrightdel
Đại tướng Phùng Quang Thanh và Bộ trưởng Quốc phòng Hàn Quốc ký Bản ghi nhớ về hợp tác quốc phòng song phương giữa Bộ Quốc phòng hai nước, năm 2010. Ảnh: VŨ QUANG THÁI

Nắm bắt cơ hội này, tại Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN tại Thái Lan năm 2009, Đại tướng Phùng Quang Thanh đã thông báo Việt Nam sẽ tổ chức Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN và các đối tác của ASEAN trong năm 2010 (năm Việt Nam là Chủ tịch ASEAN). Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng các nước ASEAN và các nước đối tác (ADMM+) đã được Việt Nam tổ chức lần đầu tiên. Tại hội nghị này, Đại tướng đã nói: “Lịch sử thế giới hiện đại ít khi chứng kiến việc Bộ trưởng, đại diện Bộ trưởng Quốc phòng của 18 quốc gia trên thế giới cùng ngồi lại với nhau không phải bàn về chiến tranh mà để cùng nhau chia sẻ và bàn thảo về hợp tác quốc phòng, an ninh thiết thực vì hòa bình, ổn định và phát triển, như chúng ta đang chứng kiến tại đây”.

Đúng như vậy, vai trò của ADMM+ trong cấu trúc an ninh khu vực đã được thừa nhận rộng rãi, góp phần chia sẻ đánh giá và quan điểm về các vấn đề an ninh trong khu vực, thúc đẩy sự hiểu biết, minh bạch hóa chính sách quốc phòng, tăng cường lòng tin giữa các quốc gia. Đây có thể nói là thành công rực rỡ của ASEAN, trong đó có dấu ấn đóng góp nổi bật của Việt Nam trong năm Chủ tịch ASEAN 2010. Cơ chế ADMM+ với các nhóm chuyên gia được thành lập đã trở thành cơ chế rất quan trọng đối với quốc phòng, an ninh khu vực và tiếp tục thu hút sự quan tâm của nhiều nước ngoài khu vực.

Năm 2013, Quân ủy Trung ương ra Nghị quyết số 806-NQ/QUTW về “Hội nhập quốc tế và đối ngoại về quốc phòng đến năm 2020 và những năm tiếp theo”. Đây là lần đầu tiên Việt Nam có một chiến lược toàn diện về hội nhập quốc tế và ĐNQP. Phương châm chỉ đạo và phương pháp triển khai của nghị quyết thể hiện sự đổi mới tư duy, đặc biệt trong đối ngoại song phương, đa phương; vai trò của quân đội đối với các vấn đề quốc tế như tham gia sứ mệnh Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc, góp phần vào tổng thể ngoại giao Đảng, Nhà nước.

Đại tướng Phùng Quang Thanh rất quan tâm xây dựng tình đoàn kết, hữu nghị và thúc đẩy quan hệ quốc phòng với các nước láng giềng, trong đó có 3 nước Đông Dương, với những sáng kiến hợp tác hiệu quả và thực chất. Năm 2012, dưới sự chủ trì của Đại tướng Phùng Quang Thanh, cuộc gặp giữa Bộ trưởng Quốc phòng 3 nước Việt Nam-Lào-Campuchia được tổ chức lần đầu tiên tại Đà Nẵng nhằm trao đổi về quốc phòng, an ninh mỗi nước và thống nhất sự hợp tác giữa quân đội 3 nước. Trên cơ sở đó, từ năm 2017, ba nước thường xuyên duy trì các cuộc gặp gỡ thường niên giữa 3 Bộ trưởng Quốc phòng. Năm 2014 cũng đánh dấu một bước phát triển mới trong quan hệ quốc phòng giữa Việt Nam và Trung Quốc, khi hai nước thiết lập cơ chế Giao lưu hữu nghị quốc phòng biên giới Việt-Trung, mở ra một hình thức ĐNQP mới và thực tế cơ chế này đã đóng góp rất quan trọng vào việc thực hiện quyết tâm xây dựng khu vực biên giới hòa bình, hữu nghị, hợp tác và phát triển bền vững. Sau đó, cơ chế này đã được tổ chức thường niên và trở thành kiểu mẫu trong hợp tác quốc phòng biên giới, được nhiều nước trong khu vực tham khảo.

Bên cạnh những sáng kiến, đóng góp về ĐNQP, an ninh trong khu vực, Đại tướng Phùng Quang Thanh có những quyết định quan trọng tạo nên dấu ấn của QĐND Việt Nam trong việc góp phần nâng cao vị thế của Việt Nam trong các vấn đề quốc tế. Sau tuyên bố của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng (ngày 27-3-2013) về việc Việt Nam sẵn sàng tham gia các hoạt động Gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc, ngày 27-5-2014, Trung tâm Gìn giữ hòa bình Việt Nam (nay là Cục Gìn giữ hòa bình Việt Nam) được thành lập và Việt Nam chính thức tham gia lực lượng Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc. Thật tự hào khi lá cờ của Việt Nam tung bay ở các phái bộ Gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc ở châu Phi, thể hiện bản lĩnh của Việt Nam từ một nước phải chịu những hậu quả nặng nề của chiến tranh, thì nay đã là nước đóng góp vào việc xây dựng và kiến tạo hòa bình thế giới.

Mỗi chúng ta hẳn còn nhớ một số sự kiện gây ra những thách thức lớn về an ninh, chủ quyền lãnh thổ trên biển, trước ranh giới giữa chiến tranh và hòa bình, đòi hỏi cả dân tộc Việt Nam cần điềm tĩnh hóa giải. Tại thời điểm đó, các nội dung hợp tác giữa ta và bạn đều bị chững lại. Tuy nhiên, ta vẫn chủ động đề xuất thúc đẩy hợp tác giữa hai bên. Đại tướng Phùng Quang Thanh đã sát sao chỉ đạo Cục Đối ngoại tích cực làm việc với phía bạn để truyền đạt các thông điệp của lãnh đạo cấp cao, thể hiện thiện chí trong giải quyết vấn đề một cách hòa bình, ngoại giao, đồng thời phát huy ĐNQP để tranh thủ sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế đối với Việt Nam. Đại tướng đã tận dụng cơ hội tại các diễn đàn đa phương, gặp trực tiếp Bộ trưởng phía bạn để trao đổi và giải quyết vấn đề tại các hội nghị của ASEAN, cũng như Diễn đàn Shangri-La. Trong cuộc gặp song phương với Bộ trưởng Quốc phòng của nước bạn, Đại tướng đã dùng lời lẽ có lý, có tình để truyền tải quan điểm của ta, nhưng vẫn giữ vững nguyên tắc. 

Còn mãi những tình cảm đặc biệt

Tôi cũng thường được nghe những nhận xét tốt đẹp của Bộ trưởng Quốc phòng các nước về Đại tướng Phùng Quang Thanh bởi sự chân thành, thẳng thắn và tôn trọng đối tác. Khi Đại tướng Phùng Quang Thanh đã nghỉ hưu, một số lãnh đạo Bộ Quốc phòng các nước có dịp sang thăm Việt Nam đều mong được gặp Đại tướng Phùng Quang Thanh để ôn lại những kỷ niệm, tình cảm cá nhân, tri ân đóng góp của Đại tướng trong quan hệ song phương.

Những năm đã qua, Đại tướng Phùng Quang Thanh luôn dành nhiều tình cảm quý báu và sự quan tâm chỉ đạo sâu sát cho Cục Đối ngoại. Đại tướng thường căn dặn các cán bộ trẻ của Cục Đối ngoại rằng: “Đối ngoại phải như tác chiến, phải biến bị động thành chủ động và luôn giành chiến thắng”, và “các cháu là người biết tiếng nước bạn, nên cần phải hiểu về đất nước, con người, văn hóa của bạn, đặc biệt là phải hiểu bạn nghĩ gì để đưa quan hệ hai nước gần nhau hơn, không để xa cách”. Nhờ vậy, nhiều đồng chí cán bộ trẻ của Cục Đối ngoại giờ đã trưởng thành, vững về chuyên môn và đảm nhiệm tốt các nhiệm vụ được giao.

Được phục vụ Đại tướng Phùng Quang Thanh trong các chuyến công tác nước ngoài, ngoài những buổi làm việc, chúng tôi dường như không cảm thấy khoảng cách giữa chỉ huy với cán bộ cấp dưới bởi sự gần gũi, giản dị và tình cảm ấm áp của Đại tướng dành cho mọi người. Những chuyến công tác luôn đầy ắp tiếng cười và những kỷ niệm đẹp. Đại tướng luôn quan tâm đến tất cả mọi người, ông hỏi thăm về gia đình, vợ con từng người; ân cần hỏi thăm sức khỏe đồng đội của ông qua các cán bộ là con của đồng chí mình trước đây. Nhiều đồng chí cán bộ tâm sự với tôi rằng, những chuyến công tác ấy đã góp phần quan trọng giúp họ mở ra tư duy mới về tầm nhìn trong công việc và trách nhiệm với đất nước.

Đối với cán bộ, nhân viên Cục Đối ngoại, Đại tướng Phùng Quang Thanh vừa thể hiện sự nghiêm khắc, chặt chẽ, quyết đoán của một chỉ huy tối cao vừa là người cha, người anh rất mực thương yêu mọi người. Ông thường yêu cầu rất nghiêm và quan tâm chỉ bảo về điều lệnh, tác phong, ăn mặc và ứng xử của cán bộ, nhân viên Cục Đối ngoại. Khi tiếp xúc quốc tế, ông luôn yêu cầu cán bộ đối ngoại tóc phải gọn gàng, quần áo phải được là thẳng nếp và không đi tất bộ đội khi mặc đồ dân sự... Đại tướng cũng luôn dành tình cảm và động viên kịp thời những cán bộ phục vụ, có lần ông dành tặng cả tiền công tác phí của mình trong chuyến công tác để thưởng và động viên một cán bộ Cục Đối ngoại hoàn thành xuất sắc nhiệm vụ tại ADMM năm 2013 ở Brunei. Những tình cảm quý báu, sự quan tâm sâu sát của Đại tướng là nguồn động viên rất lớn đối với cán bộ, nhân viên Cục Đối ngoại và đã trở thành câu chuyện ý nghĩa đối với các thế hệ trẻ của Cục Đối ngoại sau này. 

Những ngày Đại tướng nằm trên giường bệnh, tôi vẫn nhìn thấy một vị tướng từng xông pha trận mạc, anh dũng chiến đấu với kẻ thù, cùng đồng đội và nhân dân Việt Nam giành chiến thắng, nay lại bình thản đối diện với căn bệnh hiểm nghèo. Ông nói: “Cả đời mình luôn vì đất nước, vì quân đội, không lúc nào lơi lỏng với công việc, nhưng khi Đảng và quân đội cho nghỉ hưu thì lại tiếp tục đối mặt với cuộc chiến đấu với bệnh tật”. Khi đồng chí Thượng tướng Álvaro López Miera, nguyên Tổng Tham mưu trưởng Cuba sang thăm Việt Nam năm 2019 và đến thăm sức khỏe, Đại tướng vẫn nói về tình trạng của mình với tinh thần luôn bình thản, không lo lắng và chấp nhận hiện tại.

Đại tướng Phùng Quang Thanh đã đi xa, nhưng tình cảm cũng như những căn dặn của thủ trưởng dành cho tập thể, cán bộ Cục Đối ngoại và ngành đối ngoại toàn quân sẽ còn mãi và luôn sâu sắc, thắm đậm tình nghĩa. Cầu mong linh hồn Đại tướng được yên nghỉ. Chúng tôi, tập thể cán bộ, nhân viên Cục Đối ngoại xin hứa sẽ tiếp tục phát huy thành quả ĐNQP, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp bảo vệ Tổ quốc và nhân dân.

Trung tướng VŨ CHIẾN THẮNG, Cục trưởng Cục Đối ngoại, Bộ Quốc phòng