Thời gian qua, cùng với đổi mới mô hình tăng trưởng kinh tế, Đảng ta đặc biệt coi trọng lĩnh vực phát triển xã hội, coi đây là mục tiêu, đồng thời là động lực của phát triển bền vững. Nhiều chủ trương lớn đã được ban hành, như: Phát triển giáo dục-đào tạo, khoa học-công nghệ, chiến lược y tế, việc làm và an sinh xã hội, chiến lược phát triển gia đình, bình đẳng giới, phát triển văn hóa... Các nghị quyết, kết luận của Trung ương về xây dựng con người Việt Nam thời kỳ mới, hoàn thiện thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, đổi mới quản trị quốc gia đã tạo nền tảng quan trọng để định hình mô hình phát triển xã hội hiện đại và nhân văn.

Nhờ những chủ trương, biện pháp đồng bộ trên, hệ thống an sinh xã hội quốc gia ngày càng được mở rộng và hoàn thiện. Trong đó, mạng lưới bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp, trợ giúp xã hội ngày càng bao phủ rộng. Tỷ lệ hộ nghèo giảm mạnh theo chuẩn nghèo đa chiều. Nhiều quyền cơ bản của con người được bảo đảm tốt hơn, đặc biệt trong giáo dục, y tế, chăm sóc sức khỏe, tiếp cận thông tin, pháp lý và các dịch vụ xã hội. Cùng với đó, các chương trình mục tiêu quốc gia, nhất là chương trình giảm nghèo bền vững và xây dựng nông thôn mới đã tạo ra chuyển biến mạnh mẽ ở vùng sâu, vùng xa, vùng đồng bào dân tộc thiểu số. Nhiều địa phương hình thành mô hình cộng đồng tự quản, phát huy vai trò của người dân trong quản lý xã hội, bảo vệ môi trường, giữ gìn an ninh, trật tự. Các thiết chế văn hóa, thể thao, y tế, giáo dục... tiếp tục được sửa chữa, nâng cấp hoặc xây dựng mới. Phong trào “Toàn dân đoàn kết xây dựng đời sống văn hóa” được triển khai sâu rộng, qua đó điều chỉnh hành vi cộng đồng theo hướng tích cực, tạo nền tảng quan trọng cho ổn định xã hội.

Bên cạnh các kết quả trên, công tác phòng, chống tội phạm, tệ nạn xã hội được đẩy mạnh; môi trường xã hội của nước ta cơ bản ổn định. Việt Nam tiếp tục nằm trong nhóm quốc gia có môi trường chính trị-xã hội ổn định nhất châu Á, là yếu tố quan trọng để thu hút đầu tư và phát triển bền vững. Nhiều cơ quan, bộ, ngành đã triển khai dịch vụ công trực tuyến; kết nối, chia sẻ dữ liệu dân cư; ứng dụng trí tuệ nhân tạo trong quản lý đô thị, y tế, giáo dục. Công tác chuyển đổi số được thực hiện quyết liệt, giảm thủ tục, chi phí cho người dân và doanh nghiệp...

Bên cạnh những kết quả đạt được, chính sách quản lý, phát triển xã hội của nước ta vẫn còn một số hạn chế, bất cập. Có thể kể đến là: Hệ thống pháp luật liên quan đến phát triển xã hội tuy được bổ sung nhưng còn chồng chéo, thiếu liên kết, thiếu cơ chế phối hợp liên ngành. Một số chính sách an sinh xã hội chưa theo kịp biến động dân số, việc làm, di cư lao động. Khoảng cách giàu-nghèo, mức thụ hưởng các dịch vụ xã hội thiết yếu giữa thành thị và nông thôn, giữa đồng bằng và miền núi vẫn còn lớn. Một bộ phận người lao động nhập cư, lao động phi chính thức chưa được hưởng đầy đủ chính sách an sinh, bảo hiểm. Chất lượng giáo dục, y tế giữa các vùng còn chênh lệch đáng kể. Tác động của kinh tế thị trường, đô thị hóa nhanh, di cư tự do, mạng xã hội, ô nhiễm môi trường làm xuất hiện nhiều vấn đề mới, nhất là vấn đề khủng hoảng tâm lý ở thanh thiếu niên, ly hôn gia tăng, già hóa dân số, thiếu hụt lao động chất lượng cao...

Ảnh minh họa: VGP

Dự thảo văn kiện Đại hội XIV của Đảng đã đề ra nhiều định hướng chiến lược nhằm hoàn thiện mô hình phát triển xã hội trong giai đoạn tới. Trong đó, tư tưởng xuyên suốt của Đảng là phát triển xã hội hiện đại-bao trùm-bền vững, coi con người là trung tâm, chủ thể, mục tiêu và động lực của phát triển. Nổi bật, có thể kể đến một số định hướng quan trọng gồm: Hoàn thiện mô hình phát triển xã hội dựa trên tăng trưởng kinh tế gắn với tiến bộ, công bằng xã hội, bảo đảm không để ai bị bỏ lại phía sau. Phát triển toàn diện con người Việt Nam; nâng cao chất lượng dân số; mở rộng tiếp cận các dịch vụ xã hội cơ bản. Xây dựng xã hội an toàn, nhân văn, kỷ cương; chủ động phòng ngừa và xử lý hiệu quả các rủi ro xã hội. Đẩy mạnh chuyển đổi số trong các hoạt động của xã hội; xây dựng hệ thống dữ liệu xã hội đồng bộ; phát triển dịch vụ công thông minh. Tăng cường an sinh xã hội đa tầng, bao trùm, linh hoạt; bảo vệ các nhóm yếu thế...

Để các nội dung trọng tâm kể trên đi vào thực tiễn, mang lại hiệu quả thiết thực, trước hết, cần rà soát, sửa đổi, bổ sung các luật liên quan đến an sinh xã hội, việc làm, giáo dục, y tế, gia đình, dân số... bảo đảm đồng bộ với thể chế kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa. Đồng thời, xây dựng cơ chế phân cấp, phân quyền rõ ràng trong quản lý xã hội giữa Trung ương và địa phương; tăng trách nhiệm giải trình; hoàn thiện hành lang pháp lý về dữ liệu xã hội, bảo vệ dữ liệu cá nhân, an toàn thông tin trong quản lý xã hội số.

Cùng với đó, phát triển mô hình an sinh xã hội đa tầng, từ bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm xã hội tự nguyện đến các chương trình trợ giúp xã hội linh hoạt. Mở rộng chính sách bảo hiểm thất nghiệp cho lao động phi chính thức, lao động khu vực kinh tế số. Nâng cao chất lượng dịch vụ y tế, giáo dục, nhà ở xã hội; chú trọng nhóm yếu thế, vùng khó khăn. Đẩy mạnh phát triển giáo dục toàn diện, đổi mới chương trình, phương pháp dạy học gắn với chuyển đổi số; nâng cao năng lực thích ứng của thanh niên trước yêu cầu mới của thị trường lao động. Mở rộng các chương trình chăm sóc sức khỏe tinh thần, phòng ngừa bạo lực, xâm hại trẻ em; tăng cường giáo dục kỹ năng sống; xây dựng môi trường văn hóa lành mạnh; phát huy vai trò của gia đình trong quản lý xã hội.

Ngoài ra, cần tập trung xây dựng cơ sở dữ liệu dân cư thống nhất, kết nối liên thông giữa các bộ, ngành. Phát triển các nền tảng dịch vụ công số; mở rộng dịch vụ xã hội trên môi trường số như y tế từ xa, giáo dục trực tuyến, tư vấn pháp lý trực tuyến; áp dụng công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) trong quản lý đô thị, giám sát an toàn giao thông, dự báo xã hội. Xây dựng cơ chế cảnh báo sớm rủi ro xã hội, nhất là thất nghiệp, nghèo đói mới, khủng hoảng tâm lý, biến đổi khí hậu, dịch bệnh. Hoàn thiện chính sách hỗ trợ phục hồi sau khủng hoảng cho người lao động, doanh nghiệp nhỏ và vừa. Tăng cường năng lực của bộ máy quản lý nhà nước về xã hội; nâng cao chất lượng đội ngũ nhân viên công tác xã hội chuyên nghiệp. Đề cao vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc, các tổ chức chính trị-xã hội trong thực thi chính sách phát triển xã hội. Phát huy tính tự quản của cộng đồng dân cư; tăng cường truyền thông chính sách, tạo đồng thuận xã hội trong triển khai các chương trình phát triển xã hội.

Có thể khẳng định, hoàn thiện mô hình, cơ chế, chính sách quản lý phát triển xã hội hiện đại, bao trùm, bền vững là yêu cầu chiến lược mang tính đột phá trong giai đoạn phát triển mới của đất nước. Với quyết tâm chính trị của Đảng, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị và sự đồng lòng của nhân dân, chắc chắn chúng ta sẽ xây dựng được một xã hội hiện đại, nhân văn, bền vững.

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Tiến tới Đại hội XIV của Đảng xem các tin, bài liên quan.