Không khó để nhận thấy mục đích chuyến thăm lần này của Ngoại trưởng Mỹ là củng cố mối quan hệ đồng minh lâu năm giữa hai nước, đồng thời khẳng định cam kết mạnh mẽ của Mỹ với khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương. Theo kế hoạch, Ngoại trưởng Pompeo dự kiến thăm Nhật Bản, Mông Cổ và Hàn Quốc từ ngày 4 đến 8-10. Tuy nhiên, sau khi Tổng thống Mỹ Donald Trump mắc Covid-19, ông Pompeo đã phải cắt ngắn lịch trình và chỉ tới Nhật Bản.

Quốc gia "Mặt trời mọc" là đồng minh thân thiết của Mỹ tại khu vực châu Á. Tuy nhiên, giữa hai bên vẫn còn vướng mắc trong nhiều vấn đề, đặc biệt là cán cân thương mại và chính sách của Mỹ với Triều Tiên. Để duy trì và đẩy mạnh mối quan hệ với Nhật Bản hậu kỷ nguyên Abe Shinzo, Washington cần phải có những bước đi cụ thể nhằm khẳng định cam kết đối với đồng minh, cũng như hóa giải những lo ngại của chính quyền Tokyo.

leftcenterrightdel
Ngoại trưởng Mỹ M. Pompeo. Ảnh: AP

Ngoài nhấn mạnh cam kết với đồng minh Nhật Bản, Ngoại trưởng Mike Pompeo cũng sẽ tham dự Hội nghị Ngoại trưởng 4 nước trong "Bộ tứ Kim cương" (QUAD) gồm Mỹ, Nhật Bản, Ấn Độ và Australia dự kiến diễn ra vào ngày hôm nay (6-10) tại thủ đô Tokyo, nhằm tăng cường hơn nữa liên kết trong việc hiện thực hóa tầm nhìn Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở. Đây là cuộc họp 4 bên cấp ngoại trưởng thứ hai sau cuộc họp đầu tiên tổ chức tại New York (Mỹ) hồi năm ngoái. Theo kế hoạch, ngoài các cuộc họp chung, ngoại trưởng các nước sẽ tiến hành họp song phương về các vấn đề liên quan đến các biện pháp phòng dịch Covid-19, sự cần thiết có một phản ứng phối hợp để giải quyết những thách thức đang nổi lên từ đại dịch, đồng thời tăng cường liên kết để hiện thực hóa tầm nhìn Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương tự do và rộng mở, trong bối cảnh tình hình Biển Đông và biển Hoa Đông diễn biến phức tạp.

Hội nghị của nhóm bộ tứ diễn ra trong bối cảnh căng thẳng giữa 4 thành viên và Trung Quốc tiếp tục gia tăng trên nhiều mặt trận, bao gồm cả thương mại, công nghệ, an ninh mạng và chủ quyền quốc gia. Đặc biệt, quan hệ giữa Mỹ và Trung Quốc đang ở mức xấu nhất trong nhiều thập kỷ qua. Bởi vậy, nhiều chuyên gia cho rằng, thông qua hội nghị lần này, chính quyền Washington đang muốn thúc đẩy hiện thực hóa mục tiêu thành lập một “NATO châu Á” nhằm đối trọng với Trung Quốc.

Trước đó, phía Trung Quốc cũng đã bày tỏ quan ngại sâu sắc về hội nghị của nhóm QUAD tại Tokyo. The Australian dẫn lời người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Uông Văn Bân phát biểu tại cuộc họp báo thường kỳ ngày 29-9 ở Bắc Kinh cho hay: "Chúng tôi tin rằng, xu hướng chủ yếu của thế giới hiện nay là hòa bình, phát triển và hợp tác cùng có lợi. Thay vì hình thành các nhóm độc quyền, cần có sự hợp tác đa phương và đa dạng rộng mở, toàn diện và minh bạch". Ông Uông Văn Bân cũng khẳng định thay vì nhắm mục tiêu vào các bên thứ ba hoặc làm suy yếu lợi ích của các bên thứ ba, hợp tác cần thúc đẩy sự hiểu biết và tin cậy lẫn nhau giữa các nước trong khu vực.

Tuy 4 quốc gia trong nhóm QUAD đều có mối quan hệ căng thẳng với Trung Quốc, nhưng việc hình thành một liên minh quân sự tương tự Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương tại châu Á không phải điều đơn giản, đặc biệt trong bối cảnh nhóm bộ tứ dù chia sẻ giá trị chung nhưng lại có cách tiếp cận khác nhau. Đây cũng là lý do dù mục tiêu hình thành “NATO châu Á” đã được đề cập nhiều lần nhưng đến nay vẫn chưa thành hiện thực.

HÀ LAN