Câu chuyện quốc tế: Tuvalu trước nguy cơ bị nhấn chìm

Trên bờ cát Vaiaku, dưới những rặng dừa đung đưa nhẹ nhàng trong gió, Tekafa Piliota ngồi trong lớp học nhỏ ven biển và mơ ước trở thành bác sĩ. Cậu bé 13 tuổi, sống tại thủ đô Funafuti của Tuvalu, biết rằng ước mơ này đồng nghĩa với việc em sẽ phải rời xa quê hương.

Quốc đảo Tuvalu nằm giữa Australia và Hawaii, không có trường đại học. Đáng nói hơn, Tuvalu dự kiến sẽ là một trong những quốc gia đầu tiên trên thế giới biến mất hoàn toàn do biến đổi khí hậu.

Quốc đảo Tuvalu có thể biến mất trong 25 năm tới. Ảnh: Guardian/Redux

Theo Reuters, Tuvalu có độ cao trung bình chỉ 2m, nhưng trong 3 thập kỷ qua, quốc gia này đã chứng kiến mực nước biển dâng cao 15cm, gấp rưỡi mức trung bình toàn cầu. Với tốc độ nước biển dâng như hiện tại, nhiều khả năng một nửa diện tích thủ đô Funafuti sẽ bị nhấn chìm trong vòng 25 năm tới. Đến cuối thế kỷ này, hơn 90% diện tích đất của Tuvalu sẽ bị ngập nước, khiến nơi này trở nên không thể sống được.

Nước biển dâng cao mang đến nguy cơ về an ninh nguồn nước, an ninh lương thực và năng lượng. Nhiều loại cây lương thực quan trọng không thể phát triển trên đất nhiễm muối. Người dân sống phụ thuộc vào các bể chứa nước mưa. Thực phẩm tươi sống khan hiếm khiến người dân phải phụ thuộc vào đồ nhập khẩu đắt đỏ. Biến đổi khí hậu mang đến nhiều cơn bão, nhiệt độ bất thường và tăng tần suất hạn hán, ảnh hưởng đến các ngành kinh tế.

Hơn 1/3 trong tổng số khoảng 10.000 dân tại Tuvalu đã nộp đơn xin thị thực theo diện "tị nạn khí hậu" để di cư đến Australia. Nhưng việc di cư của người trẻ tại một quốc gia dân số quá ít cũng dấy lên lo ngại về tình trạng chảy máu chất xám, đồng thời tạo khoảng cách lao động và mai một văn hóa.

Diện tích đất của Tuvalu chỉ 26km², nằm rải rác trên 9 quần đảo xa xôi, tạo ra vùng đặc quyền kinh tế rộng khoảng 900.000km², lớn hơn gấp đôi diện tích của bang California, Mỹ. Để đối phó với những rủi ro ngày càng gia tăng, quốc đảo này đã bồi đắp 7,8ha đất cao và gia cố 2,78km đường bờ biển bằng các kè chắn sóng, đê chắn sóng và các vùng đệm tự nhiên. Ngoài ra, Chính phủ Tuvalu cũng hợp tác với các tổ chức quốc tế nhằm cải tạo 3,6km² đất có khả năng chống chịu biến đổi khí hậu để tái định cư người dân và xây dựng hạ tầng cơ sở quan trọng sau năm 2100.

Dù trong tình huống xấu nhất bị biển “nuốt chửng”, Tuvalu cũng sẽ không chấm dứt vai trò là một quốc gia có chủ quyền. Năm 2022, Chính phủ Tuvalu đã khởi động một dự án đầy tham vọng để biến nơi đây thành quốc gia số đầu tiên trên thế giới. Sử dụng công nghệ quét 3D, Tuvalu đang tạo ra một bản sao kỹ thuật số hoàn chỉnh về các hòn đảo của nước này để bảo tồn cảnh quan, di tích lịch sử và hiện vật văn hóa.

Bên cạnh việc lập bản đồ số, một số chức năng của chính phủ sẽ được chuyển sang nền tảng trực tuyến, bảo đảm duy trì quyền công dân và ranh giới lãnh thổ ngay cả khi lãnh thổ thực tế không đủ điều kiện sinh sống. Thủ tướng Tuvalu Feleti Penitala Teo đã kêu gọi cộng đồng quốc tế công nhận những thỏa thuận như vậy, đồng thời kêu gọi ký kết một hiệp ước toàn cầu về mực nước biển dâng cao nhằm bảo vệ chủ quyền của các quốc gia đang bị đe dọa mất lãnh thổ do biến đổi khí hậu.

Câu chuyện của Tuvalu là lời cảnh tỉnh với nhiều quốc gia trên thế giới. Bởi theo kịch bản nóng lên toàn cầu nghiêm trọng nhất, khoảng 160.000km² đất ven biển có thể chìm dưới nước vào năm 2100. Kịch bản này sẽ ảnh hưởng đến các thành phố lớn ven biển ở các quốc gia như Ecuador, Ấn Độ, Việt Nam...

Giảm khí thải gây hiệu ứng nhà kính, chặn đà tăng nhiệt độ của trái đất là giải pháp hữu hiệu ngăn nước biển dâng cao nhanh chóng. Tuy nhiên, các nhà khoa học cho biết, sự gia tăng mực nước biển ở một mức độ nhất định là điều không thể tránh khỏi. Ngay cả khi thế giới ngừng phát thải khí nhà kính ngay lập tức, vẫn sẽ có độ trễ trong tác động của tình trạng nóng lên toàn cầu đối với nhiệt độ đại dương và băng tan.

Hiện nay, nhiều quốc gia đang triển khai những giải pháp thích ứng mực nước biển tăng cao, nhưng việc phối hợp giải quyết vấn đề toàn cầu này vẫn ở mức hạn chế. Liên hợp quốc cho rằng, trước khi tác động của biến đổi khí hậu ngày càng trầm trọng hơn, cần có những giải pháp mang tính toàn cầu và sự chung tay hỗ trợ của cộng đồng quốc tế để ứng phó hiệu quả hơn với mối đe dọa ngày càng hiện hữu này.

HÙNG HÀ

* Mời bạn đọc vào chuyên mục Quốc tế xem các tin, bài liên quan.