Chưa đầy một tuần sau lễ kỷ niệm tròn 50 năm ngày ký Hiệp ước Roma thành lập Liên minh châu Âu (EU), thực thể kinh tế - chính trị lớn nhất thế giới này hiện đang phải đối mặt với một trong những vụ cáo buộc tham nhũng tồi tệ và kéo dài nhất từ trước đến nay. Vụ việc bị phanh phui có nguy cơ làm giảm nghiêm trọng uy tín cũng như niềm tin của người dân đối với các cam kết của EU trong việc trấn áp và tiêu diệt nạn tham nhũng.

Lộ sáng

Chiến dịch ra quân đồng loạt sáng 27-3 của hơn 150 cảnh sát với 30 cuộc khám xét bất ngờ tiến hành tại Bỉ, Pháp, Lúc-xăm-bua và I-ta-li-a đã trở thành sự kiện chấn động Liên minh châu Âu. Không hề thông báo trước, cảnh sát đã bất ngờ đột kích vào một số ngân hàng, văn phòng công ty và nhà riêng tại các quốc gia trên, thậm chí lục soát cả trụ sở của Ủy ban châu Âu (EC) tại Brúc-xen (Bỉ), đồng thời thẩm vấn nhiều người liên quan để tìm chứng cứ trong vụ điều tra các quan chức EU bị tình nghi gian lận và tham nhũng. Nhiều tài liệu và dữ liệu máy tính quan trọng tại các địa điểm khám xét trên đã bị thu giữ trong đợt ra quân thần tốc này.

Chiến dịch xuất quân rầm rộ của cảnh sát các nước thành viên EU đã hé mở một trong những vụ tham nhũng bê bối nhất từ trước đến nay tại EU. Theo tiết lộ của phát ngôn viên EC Giô-han Lai-ten-bơ-gơ, có ít nhất 3 quan chức, trong đó có một quan chức EC bị bắt giữ trong chiến dịch này. Ba quan chức trên đều là người I-ta-li-a sinh sống tại Bỉ, gồm có ông Gian-ca-lô Xi-ô-ti, 46 tuổi - quan chức thuộc Cơ quan Đối ngoại của EC, chịu trách nhiệm giám sát cơ sở hạ tầng của các cơ quan EU ở nước ngoài; ông Xơ-gi-ô Tri-ca-ri-ô, 39 tuổi - cựu cầu thủ của đội bóng AC Mi-lan và là trợ lý của ông Giô-van-ni Ri-vê-ra, thành viên Nghị viện châu Âu; ông An-giê-lô Trô-y-a-nô, 60 tuổi - chủ sở hữu một tập đoàn kinh doanh bất động sản.

Trong suốt 10 năm tiến hành điều tra, Cơ quan chống gian lận (OLAF) của EU đã tìm thấy những bằng chứng làm cơ sở cáo buộc ba nhân vật trên phạm tội tham nhũng, nhận hối lộ và làm sai luật đấu thầu trong các vụ thuê đất xây dựng văn phòng đại diện của EC ở nước ngoài và hợp đồng lắp đặt hệ thống an ninh trị giá hơn 30 triệu ơ-rô cho các văn phòng này. Theo các công tố viên, những người này đã biển thủ hàng chục triệu ơ-rô trong các hợp đồng đấu thầu trên và trực tiếp nhận nhiều khoản tiền hối lộ không nhỏ.

Hành vi biển thủ công quỹ và nhận hối lộ của họ bắt đầu lộ ra ánh sáng sau khi OLAF nhận được lời phàn nàn của một công ty Phần Lan vào năm 2004, về việc họ đã bị loại thầu trong một dự án của EU tại Niu Đê-li một cách bất công. Đến năm 2005, Văn phòng trên tiếp tục nhận được nhiều lời buộc tội ông Xi-ô-ti đã nhận các khoản "lại quả" đáng kể từ tập đoàn bất động sản của doanh nhân Trô-y-a-nô, kể cả việc tu bổ tư dinh miễn phí, để bảo đảm cho ông Trô-y-a-nô giành được các hợp đồng nhà đất liên quan đến các phái đoàn EU ở các quốc gia thành viên.

Một quan chức EU còn cho biết thêm, ông Trô-y-a-nô còn bị cáo buộc đứng ra thành lập nhiều công ty xây dựng “ma” để đấu thầu các dự án của EU. Duy nhất trong số ba bị can, vai trò của trợ lý Tri-ca-ri-cô trong vụ tham nhũng vẫn chưa rõ ràng. Tuy nhiên, các điều tra viên đã phát hiện bằng chứng cho thấy ông này đã sử dụng trái phép trang thiết bị văn phòng của Nghị viện. Trong khi đó, ông Ri-vê-ra - người có phát biểu tại nghị viện về vấn đề gian lận trong bóng đá châu Âu hôm 28-3 được cho là không hề liên can đến bê bối này.

Nguy cơ lớn

Ông Ha Pi-tơ, thành viên Nghị viện châu Âu, đồng thời là ủy viên Ủy ban kiểm soát ngân sách EU (BCC) ví von rằng: “OLAF mới chỉ bắn được những con chim sẻ và đánh động những con khác bay đi”. Điều đó cho thấy vấn nạn tham nhũng đã trở nên khá nghiêm trọng trong EU. Trước đó, vụ bê bối biển thủ công quỹ tại Cơ quan thống kê Eurostat của EU vào cuối thập niên 1990 đã làm rung chuyển liên minh sau khi cơ quan điều tra phát hiện thấy, các quan chức của Eurostat đã tuồn hàng triệu USD vào tài khoản bí mật và dựng lên các hợp đồng giả để che mắt. Vụ bê bối gần đây nhất là vào tháng 5-2005, khi OLAF tìm thấy chứng cứ về việc nhà báo Ma-tin Tin-lách của Tạp chí Stern đã bỏ tiền mua thông tin từ một số quan chức EU, cũng “góp phần” làm mờ đi những nỗ lực chống gian lận của liên minh.

Vụ bê bối trong nội bộ EU bị phanh phui sau cuộc điều tra kéo dài 10 năm của OLAF đã cảnh báo về tình trạng tham nhũng và biển thủ miếng mồi ngon là các khoản ngân sách đa dạng của liên minh. Những “con sâu” như 3 đối tượng trên thực sự đã “làm rầu nồi canh” EU bởi sau 50 năm kể từ khi thành lập, thực thể kinh tế - chính trị lớn nhất thế giới này đã có nhiều tiến bộ trong cuộc đấu tranh chống gian lận và biển thủ công quỹ. Tuy nhiên, thực trạng tham nhũng cũng đang cản trở mạnh mẽ tới quá trình hoàn thiện thể chế kinh tế. Tình hình đó đòi hỏi EU cần phải có những động thái răn đe và trừng phạt mạnh tay hơn nữa đối với các cá nhân lợi dụng chức quyền để tham nhũng, hối lộ hoặc tiếp tay cho hành vi biển thủ công quỹ.

LINH AN