Nảy sinh bất đồng

Để đạt được thỏa thuận giải quyết cuộc khủng hoảng người di cư lớn nhất kể từ sau Chiến tranh thế giới lần thứ hai, cả Thổ Nhĩ Kỳ và EU đã phải có những nhượng bộ nhất định. Theo thỏa thuận đạt được ngày 18-3 vừa qua, kể từ ngày 20-3, những người tị nạn đến Hy Lạp một cách bất hợp pháp sẽ được đưa trở lại Thổ Nhĩ Kỳ. Đổi lại, phía EU cam kết đối với mỗi người tị nạn bị đưa trở lại, châu Âu sẽ tái bố trí một người Xy-ri đến từ Thổ Nhĩ Kỳ. Các quốc gia châu Âu sẽ dành 18.000 chỗ cho người tị nạn trong khuôn khổ những cam kết được đưa ra hồi tháng 7 năm ngoái.

Châu Âu sẽ rơi vào tình trạng khó khăn nếu Thổ Nhĩ Kỳ phá vỡ thỏa thuận về di cư. Ảnh: RT 

 

Ngoài ra, EU cũng sẽ đẩy nhanh việc giải ngân 3 tỷ ơ-rô (tương đương 3,38 tỷ USD) cho Thổ Nhĩ Kỳ để đối phó với cuộc khủng hoảng nhập cư và bảo đảm tài chính cho các dự án về y tế, giáo dục, nghiên cứu dành cho người tị nạn Xy-ri ở Thổ Nhĩ Kỳ. EU cam kết huy động các nguồn tài chính để cung cấp thêm cho Thổ Nhĩ Kỳ 3 tỷ ơ-rô cho tới cuối năm 2018. Brúc-xen và An-ca-ra một lần nữa khẳng định cam kết đẩy nhanh tiến trình gia nhập EU của Thổ Nhĩ Kỳ trong nhiệm kỳ Chủ tịch luân phiên Hội đồng châu Âu của Hà Lan, sẽ kết thúc vào ngày 30-6 tới.

Sau gần hai tháng thỏa thuận EU - Thổ Nhĩ Kỳ có hiệu lực, đã có những tín hiệu tích cực. Cụ thể, dòng người di cư bất hợp pháp vào Hy Lạp đã giảm đáng kể, từ con số 6.000 người/ngày hồi tháng 10 năm ngoái xuống chỉ còn 140 người/ngày trong tháng 4 vừa qua.

Tuy nhiên, trong quá trình thực thi các điều khoản trong thỏa thuận này, hai bên đã nảy sinh nhiều bất đồng và hiện ở trong "thời điểm hết sức nguy hiểm". Bộ trưởng Thổ Nhĩ Kỳ phụ trách vấn đề EU, Vôn-can Bô-xcơ (Volkan Bozkir) cho rằng, An-ca-ra về cơ bản đã hoàn tất các điều khoản trong thỏa thuận với EU. Trong khi đó, Brúc-xen lại khẳng định Thổ Nhĩ Kỳ còn phải đáp ứng 5 điều khoản nữa trước khi công dân nước này có thể được miễn thị thực vào châu Âu.

Bất đồng càng lớn khi ông V.Bô-xcơ tái khẳng định lập trường phản đối của Tổng thống Thổ Nhĩ Kỳ Rê-xép Tay-íp Éc-đô-gan (Recep Tayyip Erdogan) trong việc sửa đổi luật chống khủng bố tại nước này, điều mà EU cho là một trong 5 điều khoản quan trọng trong danh mục gồm 72 điều khoản mà hai bên cam kết thực hiện. Các nhà phân tích cảnh báo, việc sửa đổi luật chống khủng bố có nguy cơ gây trở ngại cho việc thực thi thỏa thuận giữa Thổ Nhĩ Kỳ với EU.

Châu Âu chuẩn bị Kế hoạch B

Tuy nhiên, điều khiến giới chức châu Âu lo ngại chính là việc Thủ tướng Thổ Nhĩ Kỳ A-mét Đa-vu-tô-glu (Ahmet Davutoglu) bất ngờ tuyên bố sẽ từ chức, dự kiến vào ngày 22-5 tới, thời điểm diễn ra Đại hội đảng Công lý và Phát triển (AKP). Ông A-mét Đa-vu-tô-glu được xem là "kiến trúc sư" của thỏa thuận EU-Thổ Nhĩ Kỳ và được cho là có quan hệ khá tốt đẹp với Thủ tướng Đức An-giê-la Méc-ken (Angela Merkel).

Việc ông A-mét Đa-vu-tô-glu từ chức sẽ mở đường cho Tổng thống R.Éc-đô-gan tiếp tục kiểm soát quyền lực chặt chẽ hơn. Tuy nhiên, điều này làm dấy lên những nghi ngờ rằng liệu Tổng thống R.Éc-đô-gan có sẵn lòng thực thi phần trách nhiệm của mình trong thỏa thuận hay không. “Thỏa thuận EU -Thổ Nhĩ Kỳ sẽ đổ vỡ nếu ông R.Éc-đô-gan không tuân thủ các điều khoản”, chuyên gia về chính sách đối ngoại của đảng Liên minh dân chủ cơ đốc giáo (CDU), Nghị sĩ Quốc hội liên bang Đức Các Ghê-oóc Vên-măn (Karl-Georg Wellmann), nhận định.

Trong bối cảnh như vậy, lãnh đạo chính phủ "một số nước EU" đã tiến hành thảo luận “kế hoạch B” nhằm tìm ra giải pháp mới trong trường hợp thỏa thuận EU-Thổ Nhĩ Kỳ đổ vỡ. Theo tờ Blid của Đức, trong số các giải pháp được đề cập tới, EU đã lựa chọn Hy Lạp làm đối tác chính tháo gỡ khủng hoảng người di cư thay vì Thổ Nhĩ Kỳ. Theo cách này, những "điểm nóng" có thể sẽ tiếp tục được xây dựng trên các đảo ở Hy Lạp và các đảo ở nước này sẽ trở thành các "trung tâm tiếp nhận người tị nạn trọng điểm". Người tị nạn được tiếp nhận tại các đảo này, được đăng ký và trong trường hợp cần thiết có thể bị trục xuất trực tiếp về quê hương. Ngoài ra, EU sẽ ngừng cấp khoản tín dụng như đã cam kết cho An-ca-ra và khoản tiền này được chuyển sang cho Hy Lạp.

Giới phân tích nhận định, với việc thảo luận “kế hoạch B” ngay khi thỏa thuận EU-Thổ Nhĩ Kỳ vẫn còn hiệu lực cho thấy châu Âu đã biết tự bảo vệ mình trước làn sóng di cư. Đó là tiếp tục bảo vệ biên giới ngoài EU, xử lý tại chỗ các trường hợp tị nạn ngay trên các đảo thay vì trong đất liền, cũng như trục xuất các trường hợp tị nạn bất hợp pháp.

BÌNH NGUYÊN