A-rập Xê-út công bố sáng kiến trên nhân dịp chuyến thăm A-rập Xê-út mới đây của Thủ tướng Pa-ki-xtan N.Sa-ríp (N.Sharif). Nhân dịp này, Tổng Tham mưu trưởng quân đội Pa-ki-xtan, tướng Ra-khin Sa-ríp (Rakhil Sharif) tháp tùng đã tới quan sát giai đoạn cuối cuộc tập trận quy mô lớn mang tên “Sấm sét phương Bắc” diễn ra ở phía Bắc A-rập Xê-út với sự tham gia của 21 nước Hồi giáo.

Tuy nhiên, vẫn chưa rõ liên minh quân sự kiểu NATO mà A-rập Xê-út vừa đề xuất sẽ được thành lập trên cơ sở liên minh quân sự gồm 34 nước Hồi giáo đã được Ri-át thành lập năm ngoái hay là một sáng kiến hoàn toàn khác. Liên minh quân sự kiểu NATO của các nước Hồi giáo sẽ không nhắm tới bất kỳ quốc gia nào mà nhằm chiến đấu chống lại chủ nghĩa khủng bố và các mối đe dọa đang nổi lên như tổ chức khủng bố Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng.

Binh sĩ các nước Hồi giáo tập trận tại A-rập Xê-út. Ảnh: Getty Images 

Quá trình thành lập liên minh quân sự Hồi giáo kiểu NATO hiện mới đang ở giai đoạn bắt đầu nhưng có thể thấy rõ các tham vọng của A-rập Xê-út đằng sau sáng kiến này. Thuyết phục Pa-ki-xtan, nước có đa số người dân theo dòng Hồi giáo Xăn-ni, tham gia vào liên minh quân sự là ưu tiên của Ri-át trong cuộc đua cạnh tranh giành vị thế hàng đầu khu vực vốn quyết liệt giữa A-rập Xê-út theo dòng Hồi giáo Xăn-ni và I-ran theo dòng Hồi giáo Si-ai. Không phải ngẫu nhiên, tất cả các nước mà Ri-át kêu gọi tham gia liên minh quân sự đều là những quốc gia Hồi giáo theo dòng Xăn-ni.

Còn nhớ vào năm ngoái, khi tuyên bố thành lập liên minh quân sự Hồi giáo chống khủng bố gồm 34 quốc gia Hồi giáo theo dòng Xăn-ni, Ri-át đã vội vàng tuyên bố bao gồm cả Pa-ki-xtan trong khi nước này chưa xác nhận khiến I-xla-ma-bát phải khó xử. Nhưng sau đó, Pa-ki-xtan đã lên tiếng hoan nghênh sáng kiến của Ri-át và khẳng định tham gia vào liên minh này.

Pa-ki-xtan tuy là đồng minh thân thiết của A-rập Xê-út nhưng nước này từng khước từ lời đề nghị triển khai quân tới Y-ê-men của A-rập Xê-út để chống lại phiến quân nổi dậy Hu-thi, lực lượng được I-ran hậu thuẫn. Việc này từng khiến Ri-át không vừa lòng nhưng không vì thế mà từ bỏ mục tiêu thuyết phục Pa-ki-xtan tham gia vào liên minh quân sự Hồi giáo chống khủng bố. Trong chuyến thăm A-rập Xê-út của Thủ tướng Pa-ki-xtan mới đây, A-rập Xê-út đã cam kết viện trợ phi quân sự cho Pa-ki-xtan 122 triệu USD và các khoản vay mềm khác. Hai bên cũng ký kết 6 thỏa thuận nhằm hợp tác trong các dự án phát triển. Không loại trừ khả năng trong chuyến thăm này, hai đồng minh Hồi giáo dòng Xăn-ni này đã có các cuộc mặc cả nhằm đạt được các mục đích riêng.

Ngoài ra, nhằm thuyết phục Pa-ki-xtan hợp tác để thúc đẩy sáng kiến, lần này A-rập Xê-út sẽ trao vai trò cầm trịch cho Pa-ki-xtan trong việc thành lập liên minh quân sự Hồi giáo kiểu NATO. Mặc dù là nước đề xuất sáng kiến, nhưng Ri-át sẽ không giữ vai trò chủ trì mà ủy thác cho Pa-ki-xtan xây dựng khuôn khổ cho liên minh quân sự cũng như phát triển cơ chế hợp tác trong liên minh. Thậm chí, báo chí Pa-ki-xtan còn đưa tin tướng Ra-khin Sa-ríp đã được đề nghị đảm nhận vai trò Tổng tư lệnh của liên minh quân sự Hồi giáo kiểu NATO khi nào ông về hưu và rời khỏi vị trí Tổng Tham mưu trưởng quân đội Pa-ki-xtan.

Rõ ràng, A-rập Xê-út hiểu rõ những khó khăn có thể cản trở việc Pa-ki-xtan tham gia liên minh quân sự Hồi giáo kiểu NATO. Dư luận Pa-ki-xtan nhìn chung phản đối việc nước này điều quân tham chiến ở nước ngoài. Khi Ri-át đề nghị I-xla-ma-mát cung cấp máy bay chiến đấu, tàu chiến và binh sĩ tham gia chiến dịch không kích phiến quân Hu-thi ở Y-ê-men, báo chí nước này từng viết gay gắt rằng “Pa-ki-xtan không phải là đầy tớ của A-rập Xê-út nên không phải thực hiện răm rắp mọi yêu cầu của họ”. Việc tham gia liên minh quân sự của A-rập Xê-út nếu không khéo còn có thể thổi bùng xung đột sắc tộc, tôn giáo ở Pa-ki-xtan. Một phần năm dân số Pa-ki-xtan là tín đồ Hồi giáo dòng Si-ai và số các vụ tấn công vào người Si-ai đang gia tăng ở nước này trong thời gian qua. Hơn nữa, sự can thiệp vào Y-ê-men của Pa-ki-xtan còn có thể chọc giận I-ran, nước có đường biên giới chung khá dài với Pa-ki-xtan và là quốc gia không che giấu tham vọng giành vai trò ảnh hưởng ở khu vực với A-rập Xê-út.

Quyết tâm của Ri-át theo đuổi việc thành lập liên minh quân sự Hồi giáo kiểu NATO nhằm kiềm chế I-ran dường như rõ ràng hơn khi có những tin tức cho thấy nước này đang lặng lẽ “bắt tay” với I-xra-en, quốc gia “không đội trời chung” với I-ran, để chống lại ảnh hưởng của Tê-hê-ran ở khu vực. Theo tờ “Nhật báo phố Uôn”, các nhà ngoại giao I-xra-en và A-rập Xê-út có thể đã bí mật gặp gỡ và thảo luận các bước đi để thực hiện mục tiêu này. Giới phân tích cho rằng, mặc dù giữa I-xra-en và các nước Hồi giáo vùng Vịnh chưa từng có quan hệ ngoại giao chính thức, nhưng vẫn cần tính tới kịch bản A-rập Xê-út đã sẵn sàng tăng cường quan hệ với Nhà nước Do Thái để chống lại kẻ thù chung.

Hiện nay, cuộc cạnh tranh vai trò giữa A-rập Xê-út và I-ran được cho là đang ngày càng quyết liệt. Điều này thể hiện rõ trên một số “mặt trận” khác nhau dưới các hình thức khác nhau, mà một trong số đó là chiến trường Xy-ri và Y-ê-men. Ở Y-ê-men, cuộc tranh giành quyền lực giữa lực lượng phiến quân Hu-thi do I-ran hậu thuẫn với phe chính quyền do A-rập Xê-út ủng hộ vẫn diễn ra gay gắt. Còn tại Xy-ri, A-rập Xê-út được cho là đang thúc đẩy các chiến dịch quân sự để chống lại các lực lượng được I-ran ủng hộ ở chiến trường Xy-ri, kể cả việc sẵn sàng triển khai bộ binh tới đây.

Tuy nhiên, sáng kiến thành lập liên minh quân sự Hồi giáo kiểu NATO của A-rập Xê-út sẽ không dễ thực hiện trong bối cảnh Pa-ki-xtan cũng không muốn làm quốc gia Hồi giáo I-ran nổi giận. Mặc dù không từ chối hợp tác với Ri-át, I-xla-ma-bát cũng đang cố gắng thực hiện các nỗ lực nhằm cải thiện quan hệ với I-ran. Bằng chứng là sau khi thăm A-rập Xê-út, Thủ tướng Pa-ki-xtan cũng tới thăm I-ran nhằm xoa dịu quốc gia Hồi giáo. Cho đến nay, vẫn chưa có phản ứng chính thức của Pa-ki-xtan về lời đề nghị chủ trì việc thành lập liên minh quân sự kiểu NATO của các nước Hồi giáo từ Ri-át. Báo chí Pa-ki-xtan chỉ cho biết hai nước đã nhất trí sẽ tiếp tục tiến hành các cuộc tham vấn về vấn đề này.

MAI NGUYÊN