Tờ Le Monde cho biết, Cơ quan An ninh quốc gia (NSA) của Mỹ và Cơ quan Tình báo tín hiệu (GCHQ) của Anh đã lập ra các chương trình chuyên biệt để nghe lén những liên lạc bằng điện thoại di động và truyền dữ liệu qua internet của hành khách trên nhiều chuyến bay. Các hoạt động bị theo dõi bao gồm nhắn tin SMS, gửi thư điện tử và truy cập internet.
Một trong những mục tiêu theo dõi của NSA và GCHQ là hãng Hàng không Air France của Pháp. Sau khi Air France thử nghiệm việc sử dụng điện thoại theo chuẩn GSM thế hệ hai trên không vào năm 2007, hãng này bị các dự án theo dõi do NSA và GCHQ chủ trì đưa vào tầm ngắm.
Hành khách sử dụng điện thoại tại sân bay. (Ảnh minh họa). Ảnh: AFP
Theo tài liệu của NSA, thực tế Air France đã bị đưa vào tầm ngắm từ đầu năm 2005. Tài liệu này lên kế hoạch cho chương trình “theo dõi máy bay dân sự toàn cầu” dày 13 trang, trong đó liệt kê các giai đoạn chính theo trình tự thời gian của chương trình theo dõi. Tài liệu cho biết dựa trên một báo cáo của Cục Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), một số, thậm chí là tất cả các chuyến bay của Air France và Hãng hàng không Mê-hi-cô có thể là mục tiêu bị tấn công khủng bố từ cuối năm 2003. Bộ phận pháp lý của NSA cho rằng, các chuyến bay của hai hãng hàng không này có khả năng là mục tiêu khủng bố nếu ở nước ngoài thì không phải là vấn đề, nhưng khi các chuyến bay này bay vào không phận Mỹ thì cần được theo dõi bởi hệ thống kiểm soát không lưu của Mỹ. Vào tháng 2-2005, các luật sư đã tiến hành các thủ tục pháp lý để được thông qua việc theo dõi này. Theo The Intercept, các bằng chứng cho thấy ngay từ đầu Air France đã thu hút sự chú ý đặc biệt của Mỹ và Anh.
Sau khi những tin tức trên được công bố, Air France đã tuyên bố nội dung bài báo là “không chính xác” và khẳng định, hãng hiện nay vẫn chưa cho phép hành khách gọi điện trong các chuyến bay. Sau lần thử nghiệm không đạt kết quả vào năm 2007, dự án này đã bị hủy bỏ. Trong khi đó, hãng Lufthansa của Đức đã từ chối bình luận về những tin tức trên tờ Le Monde.
GCHQ cũng đã từ chối bình luận về nội dung đưa ra trong bài báo trong khi NSA không bình luận trực tiếp nhưng đã khẳng định, các hoạt động tình báo của mình là hợp pháp.
Tuy nhiên, theo điều tra của báo Le Monde và trang The Intercept, trong một buổi thuyết trình nội bộ năm 2012, GCHQ đã giới thiệu một chương trình có tên là “Southwinds-Gió Nam”, được sử dụng để thu thập tất cả các hoạt động, từ liên lạc giọng nói, dữ liệu đến nội dung cuộc gọi được thực hiện trên các chuyến bay thương mại. Việc theo dõi này được giới hạn ở những khu vực phủ sóng vệ tinh của hãng viễn thông Anh Inmarsats là châu Âu, Trung Đông và châu Phi. Với chương trình theo dõi trên, một chuyến bay có thể bị theo dõi với tần suất hai phút một lần. Để theo dõi được liên lạc của điện thoại trên chuyến bay đòi hỏi máy bay phải bay ở độ cao trên 3.000 mét.
Trước khi công bố những tin tức trên, Le Monde đã thẩm tra nhiều tin tức về hoạt động theo máy bay cùng các hành khách trên thế giới trong giai đoạn 2005-2013, bao gồm cả những tài liệu rò rỉ của Ét-uốt Xnâu-đân. Năm 2013, cựu nhân viên tình báo Mỹ này đã tiết lộ các chương trình do thám toàn cầu gây chấn động của Mỹ.
Sau khi Air France tiến hành thử nghiệm việc cho phép hành khách sử dụng điện thoại trên máy bay, việc này trở nên ngày càng phổ biến ở nhiều hãng hàng không khác trên thế giới. Hiện đã có hàng chục hãng hàng không trên thế giới cho phép hành khách sử dụng điện thoại trong chuyến bay. Nhiều nhà mạng cũng đã ngừng khai thác các mạng GSM để nâng cấp lên chuẩn 3G và 4G.
Theo báo cáo của GCHQ, từ năm 2012, có tổng cộng 27 hãng hàng không đã lắp đặt hoặc chuẩn bị lắp đặt hệ thống internet trên máy bay để hành khách có thể sử dụng, bao gồm: British Airways, Hồng Công Airways, Aeroflot, Etihad, Emirates, Xin-ga-po Airlines, Turkish Airlines, Cathay Pacific hay Lufthansa. Một tài liệu của NSA thống kê có 50.000 người đã sử dụng điện thoại di động trên các chuyến bay trong năm 2008. Nhưng trong năm 2009, con số này đã tăng lên 100.000 người. Số lượng tăng vọt này xuất phát từ việc ngày càng có nhiều máy bay có khả năng hỗ trợ các cuộc gọi GSM trong chuyến bay, trong khi thực tế cho thấy việc gọi điện thoại không ảnh hưởng nhiều đến an toàn bay như lo ngại ban đầu và chi phí cũng không quá đắt.
Theo thống kê, hiện có gần 100 hãng hàng không trên thế giới cho phép hành khách sử dụng điện thoại trên máy bay và việc này đối với nhiều người được cho là cần thiết. Nhưng theo giới chuyên gia, việc sử dụng liên lạc điện thoại trong chuyến bay sẽ giảm kỷ lục vào những năm 2016, 2017 và 2018 khi việc lắp đặt các hệ thống Wi-fi trên máy bay trở nên phổ biến hơn. Họ cũng cảnh báo khi đó, sẽ không có giới hạn nào cho các hoạt động do thám các chuyến bay.
MAI NGUYÊN