Nga - Mỹ cùng vào cuộc
Ngay sau khi kế hoạch ngừng bắn mới ở Xy-ri được công bố, Đặc phái viên LHQ về Xy-ri, ông Xta-phan Đơ Mi-xtu-ra (Staffan de Mistura) đánh giá, các bên đã sẵn sàng hợp tác với nhau trong cuộc chiến chống lại các nhóm khủng bố Mặt trận al-Nusra và Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng, đồng thời kêu gọi người dân Xy-ri và các nước trong khu vực ủng hộ việc thực thi thỏa thuận, nhằm mở ra khả năng giải quyết cuộc khủng hoảng Xy-ri.
Ông Xta-phan Đơ Mi-xtu-ra cho rằng, việc Nga và Mỹ đạt được sự đồng thuận về kế hoạch ngừng bắn này được cho là có cơ sở vững chắc hơn các cuộc hòa đàm và kế hoạch ngừng bắn từng thất bại trước đó. Những bất đồng cơ bản giữa Nga và Mỹ về cách thức giải quyết khủng hoảng tại Xy-ri đã được giải quyết lại thắp lên hy vọng rõ ràng hơn về tiến trình hòa bình được xây dựng nhưng đã bắt đầu tan rã từ tháng 4-2016.
Ngoại trưởng Nga và Mỹ tại cuộc họp ở Giơ-ne-vơ.
Phát biểu trong cuộc họp báo chung sau khi kết thúc đàm phán, Ngoại trưởng Mỹ Giôn Ke-ri thông báo, hai bên đã nhất trí kế hoạch thực thi một lệnh ngừng bắn mới tại Xy-ri, dự kiến có hiệu lực từ 0 giờ ngày 12-9, đúng ngày đầu tiên kỳ nghỉ lễ Eid của người Hồi giáo. "Hôm nay, Ngoại trưởng Nga Xéc-gây La-vrốp và tôi, đại diện cho Tổng thống của chúng tôi, đất nước của chúng tôi, kêu gọi các bên liên quan ở Xy-ri ủng hộ kế hoạch mà Mỹ và Nga vừa đạt được, nhằm chấm dứt cuộc xung đột thảm họa này nhanh nhất, và có thể thông qua tiến trình chính trị", Reuters dẫn lời ông Giôn Ke-ri.
Ông Giôn Ke-ri nhấn mạnh:“Mỹ và Nga cùng thông báo một kế hoạch mà hai bên hy vọng sẽ giúp giảm bạo lực, làm dịu đi những đau khổ và nối lại hoạt động hướng tới một nền hòa bình thông qua đàm phán và sự chuyển tiếp chính trị tại Xy-ri”. Người đứng đầu Bộ Ngoại giao Mỹ cũng tin tưởng Nga sẽ gây áp lực lên Chính phủ Xy-ri để chấm dứt xung đột, ngồi vào bàn đàm phán để tiến tới hòa bình.
Về phần mình, Ngoại trưởng Nga Xéc-gây La-vrốp xác nhận kế hoạch ngừng bắn mới vừa được nhất trí thông qua, đồng thời hoan nghênh tuyên bố cứng rắn của Mỹ về cuộc chiến chống khủng bố.
Một số điểm chính trong kế hoạch được báo chí dẫn lời ông Giôn Ke-ri cho biết, Chính phủ Xy-ri sẽ kết thúc nhiệm vụ chiến đấu trong những khu vực do phe đối lập nắm giữ. Mỹ và Nga sẽ lập trung tâm liên quân chống IS và chiến binh al-Nusra. Kế hoạch này yêu cầu Chính phủ Xy-ri và phe đối lập "thực thi nghĩa vụ của mình". Trong khi đó, Ngoại trưởng Xéc-gây La-vrốp cho biết Nga đã thông báo cho Chính phủ Xy-ri về kế hoạch này, và Chính phủ Xy-ri đã sẵn sàng thực thi. "Chúng tôi nhất trí về những đợt không kích khủng bố mà không quân Nga và Mỹ sẽ cùng thực hiện ở khu vực được thống nhất chỉ có không quân Nga và Mỹ hoạt động", AFP dẫn lời Ngoại trưởng Nga Xéc-gây La-vrốp nói.
Nỗi lo thực thi thỏa thuận
Cả Ngoại trưởng Mỹ và Nga đều tin kế hoạch ngừng bắn mới này sẽ giúp triển khai các vòng đàm phán nhằm chấm dứt xung đột ở Xy-ri đã kéo dài hơn 5 năm, làm hàng trăm nghìn người thiệt mạng. Ngoại trưởng Nga Xéc-gây La-vrốp phát biểu, dù vẫn còn những ngờ vực, hai bên đã thảo ra 5 văn bản tạo điều kiện điều phối cuộc chiến chống khủng bố và hồi sinh lệnh ngừng bắn thất bại ở Xy-ri ở một dạng thức tiến bộ hơn. "Điều này tạo điều kiện cần thiết để nối lại tiến trình chính trị đã bị gác lại từ lâu", ông Xéc-gây La-vrốp nói tại cuộc họp báo tại Giơ-ne-vơ. Tuy nhiên, ông Xéc-gây La-vrốp nhấn mạnh, không thể bảo đảm chắc chắn 100% việc thực thi thỏa thuận mà Nga và Mỹ vừa đạt được, bởi có nhiều bên tham gia vào quá trình giải quyết cuộc chiến ở Xy-ri.
Hai Ngoại trưởng cũng thẳng thắn chỉ rõ, vẫn còn tồn tại bất đồng chưa được giải quyết giữa Nga và Mỹ là việc phân loại các nhóm khủng bố với phe đối lập được coi là “ôn hòa” tại Xy-ri. Ngoại trưởng Mỹ Giôn Ke-ri thông báo, hai bên sẽ tiếp tục làm việc về vấn đề này thông qua một trung tâm đặc biệt được thành lập trong thời gian tới. Trung tâm này cũng chịu trách nhiệm giám sát lệnh ngừng bắn ở Xy-ri.
Đồng thời, hai ông cũng bày tỏ lo ngại các phe phái do những nhân tố khác nhau có thể sẽ không chấp hành đầy đủ các thỏa thuận. Mới nhất là vào ngày 7-9, ông Ri-át Hi-giáp (Riyad Hijab), điều phối viên Ủy ban Đàm phán cấp cao (HNC)-đại diện cho liên minh gồm nhiều nhóm đối lập ở Xy-ri, khẳng định HNC sẽ bác bỏ mọi thỏa thuận giữa Nga và Mỹ liên quan tiến trình giải quyết xung đột ở Xy-ri nếu giải pháp đó khác biệt với kế hoạch của nhóm.
Các phe phái tham chiến vẫn chưa đàm phán trực tiếp mà chỉ có các cuộc gặp riêng rẽ với Đặc phái viên Liên hợp quốc về vấn đề Xy-ri Xta-phan Đề Mi-xtu-ra. Mâu thuẫn lớn nhất là tương lai chính trị của Tổng thống An Át-xát (B.al-Assad), vấn đề mà phía chính quyền Xy-ri khẳng định sẽ không đàm phán và nhân nhượng.
NGUYỄN HÒA