Cái chết của kẻ tình nghi số 1

Tối 19-12, nước Đức rúng động khi một xe tải cỡ lớn lao vào chợ Giáng sinh đông đúc trên Quảng trường Brai-xai-đơ-plát thuộc quận Cha-lốt-ten-buốc, giữa lòng thủ đô Béc-lin, đâm chết 12 người và làm bị thương gần 50 người khác. Tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tự xưng đã lên tiếng nhận trách nhiệm vụ tấn công trên, song thủ phạm thực hiện thì vẫn trong bóng tối. Sau khi vụ việc xảy ra, cảnh sát Đức nhanh chóng bắt giữ và thẩm vấn một nghi phạm người tị nạn Pa-ki-xtan (23 tuổi). Tuy nhiên, cảnh sát buộc phải thả nghi phạm này vì không đủ bằng chứng buộc tội.

leftcenterrightdel

Hình ảnh trong đoạn video cho thấy nghi phạm có thể đã xuất hiện tại Nhà thờ Hồi giáo ít ngày trước khi xảy ra vụ tấn công bằng xe tải. Ảnh: telegraph.co.uk 

leftcenterrightdel
Lễ tưởng niệm các nạn nhân của vụ tấn công bằng xe tải ở Khu chợ Giáng sinh Brai-xai-đơ-plát, Béc-lin. Ảnh: AP 

Trong quá trình điều tra, nhờ thu thập được hơn 500 dấu vết và dữ liệu, bao gồm mẫu vân tay, mẫu ADN lấy từ xe tải, hình ảnh từ máy quay an ninh, lời kể của các nhân chứng…, các nhà chức trách Đức đã xác định được nghi phạm chính là A-nít Am-ri (Anis Amri), người tị nạn quốc tịch Tuy-ni-di, 24 tuổi. Giấy từ chối đơn xin tị nạn tại Đức của kẻ này đã được tìm thấy trong chiếc xe tải gây án.

Ba ngày sau khi vụ án diễn ra, cảnh sát liên bang xác định một đoạn video từ hệ thống camera giám sát tại nhà thờ Hồi giáo có tên "Hội Fussilet 33" tại khu vực Moa-bít thuộc quận Mít-te ở thủ đô Béc-lin cho thấy Am-ri đã xuất hiện ở đây vào sáng 20-12, tức chưa đầy 8 giờ sau vụ tấn công. Khoảng cách từ Brai-xai-đơ-plát đến nhà thờ ở Moa-bít chỉ khoảng 7km. Hình ảnh camera giám sát trong khoảng thời gian trước đó cho thấy, Am-ri dường như đã xuất hiện tại nhà thờ này vào các ngày 14 và 15-12, tức chỉ ít ngày trước khi xảy ra vụ tấn công bằng xe tải ở Brai-xai-đơ-plát.

Tuy nhiên chỉ vài tiếng sau khi video trên được tìm thấy, nghi phạm bị truy nã trên toàn châu Âu kèm theo số tiền thưởng 100.000 ơ-rô (khoảng 104.000USD) cho ai cung cấp thông tin, đã “cao chạy xa bay” tới hơn 1.600km xuyên biên giới ba nước, và bị bắn chết trong cuộc đọ súng với cảnh sát I-ta-li-a tại một trạm kiểm soát ở ngoại ô phía Bắc Mi-lan vào sáng sớm 23-12 (giờ địa phương). Trong khi đó, 7 cơ quan tình báo và an ninh Đức cùng cảnh sát Béc-lin vẫn chưa lần ra bất kỳ mạng lưới khủng bố nào đứng đằng sau vụ tấn công ngày 19-12.

6 danh tính

Vụ việc khiến chính quyền của Thủ tướng An-giê-la Méc-ken (Angela Merkel) bị dư luận và phe đối lập chỉ trích dữ dội. Đặc biệt là việc “bắt nhầm” và tập trung điều tra người nhập cư Pa-ki-xtan suốt một ngày trong khi hung thủ thật sự thì trốn thoát. Điều mỉa mai hơn nữa là nghi phạm Am-ri đã có tên trong sổ bìa đen ở dạng cần theo dõi nhưng lực lượng an ninh và tình báo Đức vốn nổi tiếng hiệu quả vẫn để lọt lưới.

Am-ri đến Đức hồi năm 2014. Hắn từng nộp đơn xin tị nạn vào tháng 7-2015 và bị bác hồi tháng 6-2016. Theo giấy tờ, hắn lưu trú trong trung tâm cho người tị nạn ở Êm-mê-rích Am Rơ-hê-in thuộc Bắc Rin Goét-pha-li-a nhưng hắn “cực kỳ cơ động”, theo cách dùng từ của ông Ráp-phơ Gia-gơ (Ralf Jäger), Bộ trưởng Nội vụ bang Bắc Rin Goét-pha-li-a. Hắn đi khỏi trung tâm, thường xuyên thay đổi chỗ ở, tên họ và bắt đầu lên Béc-lin cư trú hồi tháng 2-2016. Theo công bố chính thức của cảnh sát Đức, hắn có ít nhất 6 danh tính khác ngoài cái tên khai sinh A-nít Am-ri.

Sự thực là từ tháng 3 đến tháng 9 vừa qua, gã thanh niên Tuy-ni-di này đã nằm trong diện "mối đe dọa tiềm năng"-thuật ngữ được cảnh sát mô tả các đối tượng có thể tiến hành tấn công bất cứ lúc nào, và bị cảnh sát theo dõi sát sao. Các hình thức điều tra bao gồm nghe lén điện thoại và giám sát chung, cho thấy Am-ri có thể đang chuẩn bị một cuộc tấn công để có tiền mua vũ khí tự động. Tháng 8, Am-ri bị bắt tại Đức với một hộ chiếu I-ta-li-a giả nhưng được thả sau 2 ngày, chờ trục xuất về Tuy-ni-di. Sau đó, việc trục xuất không diễn ra vì Am-ri không có hộ chiếu và phải chờ Tuy-ni-di cung cấp hộ chiếu thay thế.

Đến tháng 9, do không đủ bằng chứng để buộc tội, cơ quan công tố quyết định ngừng theo dõi nghi phạm gốc Tuy-ni-di này. Cho đến cách đây khoảng một tháng, mạng lưới tuyển chiến binh Hồi giáo của A-bu Oa-la-a (Abu Walaa) - nhân vật số 1 của tổ chức Nhà nước Hồi giáo (IS) tại Đức bị phá vỡ, cảnh sát liên bang phát hiện Am-ri có liên hệ với mạng lưới này và đưa ra cảnh báo nguy hiểm. Thế nhưng, sau khi thoát khỏi sự theo dõi của cảnh sát, Am-ri đã gần như biến mất khỏi những khu vực thường lui tới tại Béc-lin cho đến ngày 19-12 vừa qua.

Liệu có một mạng lưới khủng bố đứng đằng sau?

Trong quá trình điều tra vụ án tại Béc-lin, cơ quan an ninh Đức cũng không loại trừ khả năng vụ cướp xe tải để tấn công khủng bố ở chợ Giáng sinh là hành động mà một mạng lưới khủng bố đã lên kế hoạch tỉ mỉ từ trước.

Vụ cướp xe tải của lái xe Lu-cát-dơ U-rơ-ban (Lukasz Urban) được thực hiện tại điểm đến của lô hàng sắt ở một khu công nghiệp bận rộn phía tây bắc thủ đô Béc-lin, vào khoảng 15 giờ ngày 19-12. Tài xế Lu-cát-dơ U-rơ-ban đã chống trả quyết liệt trước khi thiệt mạng vì vết thương do đạn bắn. Thi thể anh, một người đàn ông to lớn, nặng 120kg và cao 1m83, được tìm thấy ở ghế hành khách trên chiếc xe tải. Với thân hình như vậy, tờ Bild dẫn lời A-ri-en Giu-rao-xki (Ariel Zurawski), anh họ của lái xe U-rơ-ban khẳng định: “Một người không đủ sức để khống chế được cậu ấy”.

Cũng theo thông tin từ phía công ty vận chuyển của người anh họ A-ri-en Giu-rao-xki mà U-rơ-ban làm thuê, ngay trước lúc 20 giờ ngày 19-12, khoảng 30 phút trước khi xảy ra cuộc tấn công khủng bố, thiết bị GPS cho thấy chiếc xe tải bị cướp này không do một tài xế chuyên nghiệp lái và chạy lòng vòng trên đường phố Béc-lin. Chủ sở hữu ở Ba Lan nghi ngờ rằng, chiếc xe tải đã bị đánh cắp và do một người nào đó điều khiển chứ không phải tài xế chuyên nghiệp U-rơ-ban. Điều này cho thấy, những kẻ khủng bố đã có hơn 5 tiếng đồng hồ để chờ cho màn đêm buông xuống. Trong thời gian đó, chúng đã học cách điều khiển chiếc xe tải quá khổ và cồng kềnh này.

Trang mạng DEBKAfile cũng cho rằng, các cơ quan tình báo Đức biết rõ vụ tấn công này là do một mạng lưới khủng bố có kinh nghiệm tiến hành và đã được lên kế hoạch chu đáo. Theo nguồn tin này, một thời gian ngắn trước khi lao vào chợ Giáng sinh ở Béc-lin, nhóm khủng bố đã ngắt kết nối một phần hệ thống điện của xe, trong đó có đèn pha, và vô hiệu hóa máy phát GPS. Sau khi gây án, nhóm khủng bố này đã biến mất như bóng ma và không ai nhìn thấy chúng. Các thành viên của mạng lưới khủng bố này rõ ràng là quá quen thuộc với những con đường chính ở thủ đô Béc-lin, các khu vực công cộng đông người, giờ cao điểm và các trung tâm mua sắm Giáng sinh. Không giống như các cuộc tấn công trước đây tại Pa-ri và Brúc-xen, những kẻ khủng bố này đã lên kế hoạch tấn công đến từng chi tiết nhỏ nhất, trong đó có việc thoát khỏi hiện trường gây án và nơi lẩn trốn sau này. Bởi vậy A-nít Am-ri dù để lại dấu vân tay trên vô lăng của chiếc xe tải gây án, vẫn có thể dễ dàng chạy trốn qua các đường biên giới mở của châu Âu để sang I-ta-li-a.

Nguy hiểm hơn, các công tố viên Đức cảnh báo nguy cơ nghi phạm này có thể giữ vai trò “mồi nhử” đánh lừa các cơ quan điều tra để cùng đồng bọn chuẩn bị cho một cuộc tấn công khủng bố tiếp theo. Vì vậy, theo Tổng Công tố Liên bang Đức Pi-tơ Phranh (Peter Frank), dù kẻ tình nghi là thủ phạm vụ tấn công đã chết, các công tố viên vẫn sẽ tiếp tục điều tra vụ việc. Điều hết sức quan trọng lúc này là xác định khả năng tồn tại một mạng lưới hỗ trợ, trong đó có thể những kẻ đồng lõa đã giúp nghi phạm chuẩn bị, thực hiện vụ tấn công và tẩu thoát, ông Phranh nhận định.

NGỌC THƯ