Dân Ru-ma-ni đồng lòng chống tham nhũng

Sắc lệch trả ơn?

Câu chuyện chống tham nhũng của người dân Ru-ma-ni bắt đầu bùng lên từ cuối tháng 1-2017, sau khi Tổng thống Clau-xơ Giô-han-nít (Klaus Iohannis) kêu gọi người dân chống lại sắc lệnh khẩn cấp ân xá cho các cựu chính trị gia bị kết tội tham nhũng mà tân Thủ tướng Xô-rin Grin-đê-a-nu (Sorin Grindeanu) đề xuất, để được thông qua tại Quốc hội, mà không cần chữ ký của Tổng thống Clau-xơ Giô-han-nít. Theo sắc lệnh được tân Thủ tướng Xô-rin Grin-đê-a-nu công bố, Ru-ma-ni sẽ miễn điều tra hình sự và không phạt tù những đối tượng lạm dụng quyền lực gây thất thoát số tiền ít hơn 44.000 ơ-rô (khoảng 48.000USD). Ngoài sắc lệnh trên, tân Thủ tướng Xô-rin Grin-đê-a-nu còn công bố sắc lệnh khẩn cấp ân xá cho 2.500 tù nhân. Đối tượng ân xá bao gồm cả các chính trị gia đã thụ án 5 năm vì những tội danh phi bạo lực. Hai sắc lệnh này ngay lập tức vấp phải sự phản đối của giới tư pháp hàng đầu Ru-ma-ni, một số tổ chức phi chính phủ, các quan chức và của đại đa số người dân đang vốn quá khổ vì những hành vi tham nhũng của quan chức.

Vậy tại sao một trong hai sắc lệnh trên lại bị phản đối dữ dội như vậy? Theo lý giải của Bộ trưởng Tư pháp Phlo-rin I-ô-đa-chê (Florin Iordache), sắc lệnh trên của tân Thủ tướng sẽ giúp giảm tải cho các nhà tù đang bị quá tải hiện nay. Bình luận về lý do trên, một luật sư giấu tên nói với báo chí ở Bu-ca-rét, thật là lố bịch khi họ đưa ra một lý do không ai có thể chấp nhận được. Ông này chỉ rõ, việc miễn truy tố hình sự và không áp dụng án tù đối với các vụ việc tham nhũng có số tiền dưới khoảng 48.000USD sẽ giúp hàng chục chính trị gia Ru-ma-ni thoát tội sau khi bị cáo buộc lợi dụng chức vụ gây thất thoát tài sản nhà nước.

Chỉ rõ những điểm bất thường và nguyên nhân chính tân Thủ tướng trình sắc lệnh “phi lý” trên ra trước Quốc hội, cô P.Lô-rét-cu (P.Loresscu), một người biểu tình ở thành phố Bu-ca-rét (Bucharest) bức xúc nói với phóng viên kênh TF1: “Với sắc lệnh này, lãnh đạo đảng Dân chủ-xã hội cầm quyền (PSD) Li-vi-u Đra-gnê-a (Liviu Dragnea), người đang bị xét xử với cáo buộc lạm dụng chức quyền sẽ được miễn truy tố. Bởi theo những cáo buộc của các công tố viên, ước tính số tiền bị thất thoát trong trường hợp của ông Li-vi-u Đra-gnê-a ở mức 24.000 ơ-rô. Được biết, chính ông này đã giúp ông Xô-rin Grin-đê-a-nu trở thành tân Thủ tướng của Ru-ma-ni. Do vậy, sắc lệnh trên của Chính phủ chính là giúp ông này thoát tội. Thật bất công. Rõ ràng sắc lệnh này ban hành với động cơ không trong sáng”.

Trong khi đó, truyền thông địa phương dẫn lời các chuyên gia nhận định, việc Thủ tướng Xô-rin Grin-đê-a-nu tìm cách thúc đẩy để hai sắc lệnh này được Quốc hội thông qua và không cần có chữ ký của Tổng thống Clau-xơ Giô-han-nít là không hợp pháp. Ủy ban châu Âu (EC) cũng phản đối sắc lệnh trên. Trong các báo cáo của mình, cơ quan đang giám sát chặt chẽ hoạt động cải cách tư pháp ở Ru-ma-ni đã cảnh báo, cơ quan này phản đối mọi kế hoạch ân xá cho những cá nhân phạm tội tham nhũng.

Nhấn chìm mưu toan đen tối

Cho dù ngay từ đầu các sắc lệnh của tân Thủ tướng Xô-rin Grin-đê-a-nu đã vấp phải sự chỉ trích của người dân, chính giới Ru-ma-ni, các cơ quan của châu Âu, tuy nhiên, chính phủ dưới sự điều hành của tân Thủ tướng Xô-rin Grin-đê-a-nu vẫn thông qua. Hậu quả, đến đêm 31-1, tức là chỉ vài giờ sau khi chính phủ nước này thông qua, hàng trăm nghìn người Ru-ma-ni đã tập trung biểu tình kêu gọi hủy bỏ tất cả những sửa đổi trên. Không chỉ người dân, Tổng thống Clau-xơ Giô-han-nít cùng nhiều quan chức và tổ chức của Ru-ma-ni cũng phản đối kịch liệt hai sắc lệnh này. Phát biểu trên truyền hình, Tổng thống Clau-xơ Giô-han-nít cho rằng: “việc sửa đổi luật để phóng thích hàng chục, thậm chí hàng trăm chính trị gia là không thể chấp nhận”.

Tình hình Ru-ma-ni mỗi lúc thêm căng thẳng. Sau một đêm, bước sang đầu tháng 2-2017, có thêm hàng trăm nghìn người tiếp tục đổ xuống các con đường, quảng trường trên khắp cả nước để phản đối. Đây là cuộc biểu tình có quy mô lớn nhất ở Ru-ma-ni trong gần 30 năm qua. Theo giới truyền thông, tham gia cuộc biểu tình này có ít nhất 300.000 người. Liên minh châu Âu (EU), Mỹ và nhiều nước đã lên tiếng bày tỏ lo ngại về tình hình bất ổn tại Ru-ma-ni cũng như sắc lệnh “nương tay” cho tội phạm tham nhũng này.

Bất chấp sức ép gia tăng từ nhiều phía, ban đầu, Chính phủ Ru-ma-ni tuyên bố kiên quyết triển khai các sắc lệnh gây tranh cãi trên. Tuy nhiên, trước sức ép cả trong và ngoài nước, đặc biệt là làn sóng biểu tình mạnh mẽ của người dân Ru-ma-ni, có những lúc lến tới 500.000 người, Chính phủ của Thủ tướng Xô-rin Grin-đê-nu ngày 5-2 đã phải hủy bỏ sắc lệnh gây nhiều tranh cãi trên.

Quốc hội Ru-ma-ni ngày 13-2 đã nhất trí thông qua kế hoạch tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về cải cách chống tham nhũng. Kế hoạch trưng cầu ý dân do Tổng thống Clau-xơ I-ô-han-nít đề xuất. Ngày 21-2, Hạ viện Ru-ma-ni cũng thông qua quyết định hủy bỏ sắc lệnh gây tranh cãi này. Phiên họp tại Hạ viện thảo luận việc hủy bỏ sắc lệnh trên kết thúc với kết quả cuối cùng là 291 phiếu ủng hộ, 0 phiếu chống và 3 phiếu trắng. Trước đó, hôm 14-2, Thượng viện Ru-ma-ni cũng bỏ phiếu thông qua quyết định tương tự. Bên cạnh đó, Quốc hội Ru-ma-ni đã nhất trí thông qua kế hoạch tổ chức một cuộc trưng cầu ý dân về cải cách chống tham nhũng. Sau khi kế hoạch đã được Quốc hội nhất trí, Tổng thống sẽ đề xuất câu hỏi trưng cầu và thời gian tiến hành trưng cầu dân ý. 

Ru-ma-ni gia nhập EU năm 2007 và là quốc gia nghèo thứ hai trong EU, song lại nổi tiếng EU về mức độ tham nhũng. Từ năm 2014-2016 tại Ru-ma-ni, có hơn 1.170 người đã bị kết tội lợi dụng chức quyền, trong khi các công tố viên đang tiến hành điều tra hơn 2.000 trường hợp khác. Năm 2015, có tới 27 quan chức bao gồm Thủ tướng Vích-to Pôn-ta (Victor Ponta) cùng 16 nghị sĩ, đã phải hầu tòa. Ủy ban châu Âu cảnh báo Ru-ma-ni chớ “nuốt lời” trong nỗ lực chống tham nhũng. “Cuộc chiến chống tham nhũng cần phải được tiến tới chứ không phải là phá bỏ những gì đã làm”, người đứng đầu Ủy ban châu Âu G.C.Giăng-cơ (Jean-Claude Juncker) nói.

NGUYỄN HÒA