Dù chiếc ghế Tổng thống đã đổi chủ, đồng nghĩa với việc tạm thời khép lại 13 năm cầm quyền của đảng Lao động (PT), cuộc đối đầu giữa các phe phái chính trị Bra-xin vẫn chưa có hồi kết...

Không ngoa khi ví tình hình chính trị-xã hội Bra-xin thời gian gần đây như trong “chảo lửa”. Từ một ngôi sao sáng, đầu tàu kinh tế của khu vực Mỹ La-tinh, Bra-xin nay chìm trong màu sắc u ám của cuộc suy thoái nghiêm trọng nhất kể từ thập niên 1930. Tăng trưởng kinh tế sụt giảm quý thứ 6 liên tiếp, chưa kể tình trạng lạm phát, tỷ giá hối đoái và tỷ lệ thất nghiệp đều ở mức tồi tệ. Tất cả đã vẽ nên những mảng tối phía sau ánh hào quang của Ô-lim-pích Rio 2016 vừa kết thúc cách đây không lâu.

leftcenterrightdel
Tổng thống Brazil Dilma Rousseff chính thức bị bãi nhiệm. 

Đương nhiên, trên nền của những mảng tối đó, nữ Tổng thống đầu tiên của Bra-xin chính là người “đứng mũi chịu sào”. Bên cạnh sự chỉ trích vì đã không giúp xoay chuyển kinh tế hiệu quả khiến “cỗ xe tam mã”-tiêu dùng, xuất khẩu, đầu tư-của Bra-xin liên tục giảm xuống mức thấp nhất trong những năm gần đây, bà Rút-xép còn phải hứng chịu búa rìu dư luận xung quanh vấn nạn tham nhũng. Những vụ bê bối về tài chính, tham nhũng quy mô lớn gây thiệt hại lên tới hàng tỷ USD, nổi cộm là “cái mụn khổng lồ” Petrobras, được phanh phui sau chiến dịch điều tra quy mô lớn có tên gọi “Chiến dịch rửa xe” dưới thời Tổng thống Rút-xép, đã làm xấu đi “khuôn mặt” của đảng PT cầm quyền và trở thành nguyên nhân khiến xã hội Bra-xin mất niềm tin với chính quyền của nữ Tổng thống. Chiến dịch khiến gần 200 quan chức chính trị cấp cao và các nhà kinh doanh cấu kết với các chính trị gia vướng vào vòng lao lý, oái oăm thay, lại trở thành chiếc "bu-mê-răng" mà các đảng phái chính trị đối lập liên kết với nhau sử dụng để chống bà Rút-xép.

Nhìn nhận về việc bà Rút-xép bị phế truất, nhiều ý kiến cho rằng, những cáo buộc vi phạm Luật Ngân sách và Luật Trách nhiệm tài chính khi nữ Tổng thống cố gắng “làm đẹp” các con số thống kê nhằm giảm bớt tỷ lệ thâm hụt ngân sách năm 2014-đúng năm bầu cử-cũng như "tội" sử dụng kinh phí bổ sung không có trong dự toán ngân sách mà không có sự đồng ý của Quốc hội, thực chất chỉ là cái cớ để tiến hành một phiên xử mang nặng tính chính trị hơn là tính pháp lý.

Cũng khó tránh khỏi những phán xét như trên vì người đóng vai trò vô cùng quan trọng trong quá trình luận tội bà Rút-xép - Chủ tịch Hạ viện Ê-đu-ác-đô Cun-ha (Eduardo Cunha) - là người vốn có quan hệ "cơm không lành, canh không ngọt" với đảng PT. Ông này cho rằng bản thân bị tố cáo dính líu tới vụ bê bối tham nhũng Petrobras là do chính quyền Rút-xép tận dụng thời cơ để trả thù. Trong khi đó, người từng giữ cương vị Phó tổng thống dưới thời bà Rút-xép, cũng là người hưởng lợi nhiều nhất nếu bà Rút-xép bị bãi nhiệm, ông Mi-sen Tê-mê (Michel Temer), cũng dính nghi án dùng tiền của chính phủ để mua phiếu bầu và các thỏa thuận ngầm.

Thực chất vụ luận tội bà Rút-xép chỉ là phần nổi của tảng băng, khi mà những đấu đá trong một hệ thống chính trị có tới 85 đảng phái là điều không thể tránh khỏi. Xét cho cùng, căn nguyên chính dẫn tới những tranh cãi đều xuất phát từ sự khác biệt về nhận thức mô hình phát triển kinh tế. Trong khi một bên muốn xây dựng Bra-xin như một mô hình nhà nước cánh tả mới, phù hợp với việc hỗ trợ các doanh nghiệp lớn, các chương trình phúc lợi xã hội quy mô để giảm nghèo và nuôi dưỡng tầng lớp trung lưu mới, thì một bên lại nhất nhất đi theo con đường cắt giảm chi tiêu công dành cho các chương trình phúc lợi và cải cách thị trường tự do.

Không thể phủ nhận một thực tế là Chính phủ Bra-xin dưới thời đảng PT cầm quyền đã giúp hàng triệu người thoát khỏi đói nghèo. Đây là lần đầu tiên một chính phủ đạt được các bước tiến cải cách xã hội với thành tựu lớn như vậy trong lịch sử. Sự bình đẳng xã hội cũng được tăng cường kể từ khi đảng này cầm quyền cách đây 13 năm.

Tuy nhiên, nền kinh tế của Bra-xin vẫn đang phải đối đầu với những vấn đề lớn và cần những cải cách quan trọng được đưa ra. So với nhiều nước đang phát triển khác, Bra-xin cũng vấp phải những thách thức nghiêm trọng như cơ sở hạ tầng yếu kém, thu nhập phân bố không đều, chất lượng dịch vụ công thấp, tham nhũng, những xung đột xã hội và tình trạng quan liêu của chính phủ... Chúng tồn tại âm ỉ và đe dọa sự tăng trưởng kinh tế.

Nợ công trong nước đạt mức kỷ lục trong khi chi tiêu công cũng tăng thêm. Các loại thuế đã chiếm một phần lớn thu nhập quốc gia, là một gánh nặng với mọi tầng lớp xã hội, làm giảm các cơ hội đầu tư. Hơn nữa, việc thành lập doanh nghiệp cũng phải gánh chịu chi phí giấy tờ cao và các thủ tục hành chính phức tạp.

Vì vậy, không lạ gì khi người ta hy vọng rằng, chính phủ của Tổng thống Tê-mê sẽ tạo nên “một làn gió mới”, giúp khôi phục nền kinh tế đang phải vật lộn với cuộc khủng hoảng tồi tệ nhất ở Bra-xin trong 80 năm qua. Điều này chắc chắn chẳng dễ dàng khi mà việc luận tội bà Rút-xép bị nhiều quốc gia láng giềng và thậm chí cả người dân Bra-xin gắn mác “cuộc đảo chính trong Quốc hội” hay “âm mưu phế truất Tổng thống đồng nghĩa với hành động phá hoại nền dân chủ”.

Vê-nê-du-ê-la là quốc gia “bắn phát súng đầu tiên” khi tuyên bố rút đại sứ khỏi thủ đô Bra-xi-li-a và "đóng băng" các mối quan hệ với Bra-xin. Trong một tuyên bố, Bộ Ngoại giao Vê-nê-du-ê-la đã chỉ trích việc phế truất bà Rút-xép, xem đây như là một "cuộc đảo chính tại quốc hội". Bộ Ngoại giao Vê-nê-du-ê-la nêu rõ nước này "đã quyết định dứt khoát rút đại sứ của mình tại Cộng hòa Liên bang Bra-xin và "đóng băng" các mối quan hệ chính trị, ngoại giao với chính phủ vốn được hình thành từ "cuộc đảo chính tại quốc hội". Các quốc gia châu Mỹ La-tinh như Bô-li-vi-a, Ê-cu-a-đo, U-ru-goay… đều bày tỏ tình đoàn kết với bà Rút-xép.

Tình hình Bra-xin đang tiềm ẩn nguyên nhân bất ổn khi quyết định bãi nhiệm bà Rút-xép trở thành ngòi nổ cho các cuộc biểu tình lớn ở nước này, kéo theo những hệ lụy khó lường. Trong những ngày Thượng viện họp, hàng nghìn người ủng hộ bà Rút-xép đã biểu tình tại các thành phố lớn như Bra-xi-li-a và Ri-ô đờ Gia-nây-rô để phản đối. Ngay sau khi phiên điều trần và bỏ phiếu luận tội kết thúc, đại diện đảng PT khẳng định các tổ chức xã hội và những người ủng hộ bà Rút-xép sẽ xuống đường tuần hành yêu cầu tổ chức tổng tuyển cử trước thời hạn.

Chính phủ của Tổng thống Tê-mê đang đối mặt với nguy cơ lớn sau tiến trình luận tội tổng thống để tước bỏ quyền lực của chính phủ.

Sau những giây phút thăng hoa bởi chiến thắng trong trận chung kết bóng đá nam Ô-lim-pích Rio 2016, người dân Bra-xin lại quay về cuộc sống thường nhật với "gam màu trầm" của một nền kinh tế trì trệ, tỷ lệ thất nghiệp tăng cao, những bê bối về tài chính… Một bộ phận không nhỏ trong số họ ôm ấp hy vọng đất nước có thể có những biến chuyển sau nhiều tháng diễn ra các cuộc tranh cãi xung quanh cáo buộc đối với bà Rút-xép, vụ việc khiến giới lãnh đạo bị phân tâm, không chú ý tới hàng loạt vấn đề nhức nhối của đất nước, kể cả cuộc suy thoái kinh tế tồi tệ nhất trong nhiều thập kỷ qua.

Không giống như một trận bóng đá kết thúc với tỷ số rõ ràng sau 90 phút hay 120 phút, những xung đột chính trị chẳng mấy khi đi đến hồi kết. Cuộc đấu chính trị ở Bra-xin vẫn chưa ngã ngũ và dù bên nào thắng hay bại, người dân Bra-xin vẫn là những người thiệt thòi.

NGỌC THƯ