QĐND - Trong bài viết "Những vấn đề của châu Phi trong năm 2016" đăng trên trang tin "National Interest" (Mỹ), hai chuyên gia cao cấp G.Căm-beo (John Campbell) và A.Gra-nây (Allen Graneis), thuộc Trung tâm Nghiên cứu về châu Phi của Hội đồng Quan hệ Quốc tế Mỹ nhận định, ngoài những vấn đề nội tại như đấu tranh nội bộ giành quyền lực, di cư, tham nhũng, bất ổn do xung đột, biến đổi khí hậu…, trong năm 2016, châu Phi tiếp tục trở thành điểm cạnh tranh quyết liệt của những nước lớn, tiêu biểu là Mỹ và Trung Quốc.

Nước Mỹ đến trước… và đang về sau

Với dân số hơn 1,1 tỷ người, tài nguyên khoáng sản hàng đầu thế giới, cộng thêm với khoảng 1/3 trong số 54 quốc gia châu Phi có mức tăng trưởng GDP hằng năm xấp xỉ 6% trong mấy năm qua khiến Lục địa Đen ngày càng hấp dẫn. Từ những tiềm năng này, châu Phi cũng trở thành tâm điểm cuộc cạnh tranh giành ảnh hưởng về chính trị, kinh tế và năng lượng giữa các nước lớn. Trong cuộc “đua” tới châu Phi, với chiến lược đầu tư bài bản, có chiều sâu, Trung Quốc dường như đang “bứt phá” khỏi nhóm các cường quốc muốn đầu tư vào châu Phi.

Nhà thầu Trung Quốc thi công công trình đường sắt nối Kê-ny-a tới nhiều nước châu Phi. Ảnh: sbs.com.au

Tổng thống B.Ô-ba-ma (B.Obama) từng thăm châu Phi 4 lần, nhiều hơn bất kỳ người tiền nhiệm nào, nhưng theo các nhà phân tích, đối với nhiều người sống trên lục địa này, vai trò của Mỹ ngày càng mờ nhạt. Hai tác giả Ph.Hăm-xơn (Fen Osler Hampson) và Đ.Bơ-ni (Derek Burney) có bài phân tích với tựa đề: "Tại sao Mỹ đang mất châu Phi?", đăng trên trang tin Cigionline (Ca-na-đa). Theo sự phân tích của hai tác giả, vốn đầu tư FDI của Trung Quốc ở khu vực này đã tăng từ 464 triệu USD vào năm 2003 lên hơn 20 tỷ USD năm 2013. Kim ngạch thương mại của Mỹ với châu Phi tăng từ 33 tỷ USD vào năm 2002 lên 142 tỷ USD năm 2008, nhưng đã giảm còn 73 tỷ USD trong năm 2014. Trong khi đó, Trung Quốc đã tăng gấp đôi kim ngạch thương mại với châu Phi lên con số 222 tỷ USD chỉ trong 4 năm gần đây. Trong năm 2013, châu Phi đã trở thành nguồn cung dầu thô lớn thứ hai cho Trung Quốc. Đặc biệt, Trung Quốc đã không ngần ngại cung cấp các khoản vay lãi suất thấp cho châu Phi; và nước này có kế hoạch đầu tư 1.000 tỷ USD cho châu Phi vào năm 2025 trong lĩnh vực cơ sở hạ tầng, nhất là cầu đường.

Tình hình tương tự cũng diễn ra trong lĩnh vực an ninh. Hiện Trung Quốc là một đối tác an ninh gắn bó nhất trong khu vực, trong khi đó chỉ có một số ít các nước phương Tây tham gia vào vấn đề an ninh tại Lục địa Đen. Chẳng hạn, trong 9 sứ mệnh Gìn giữ hòa bình của Liên hợp quốc đang được tiến hành ở châu Phi trong năm 2015 thì Trung Quốc đã triển khai quân thực thi 7 sứ mệnh, nhất là ở Xu-đăng, nơi Trung Quốc có thể gặt hái lợi ích rất lớn từ dầu mỏ. Con số này nhiều hơn hẳn so với Mỹ (5 sứ mệnh), Anh (2 sứ mệnh), Ca-na-đa (3 sứ mệnh) và kể cả Pháp (6 sứ mệnh).

Giải thích lý do của sự “tụt hậu”, các chuyên gia Mỹ cho rằng, nước Mỹ quan tâm tới châu Phi không bằng Trung Quốc trên cả bình diện kinh tế, chính trị, an ninh. Tâm lý không “đặt nặng” vấn đề châu Phi là lý do chính khiến nước Mỹ đang đi sau Trung Quốc ở khu vực chiến lược này.

Đầu tư hôm nay, hưởng lợi tương lai

Trong khi đó, ý thức được những thế mạnh của châu lục này, từ nhiều năm qua, Trung Quốc đã triển khai mạnh mẽ chính sách của mình tại đây. Những con số tỷ đô ngày càng xuất hiện nhiều trong các bản hợp đồng kinh tế giữa Trung Quốc và các nước châu Phi. Kinh tế đã trở thành yếu tố quan trọng nhất. Trong 5 năm qua, Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất của châu Phi khi đã giành được các hợp đồng xây dựng trị giá 400 tỷ USD với hơn 2.000km đường sắt và gần 4.000km đường cao tốc. Trung Quốc là đối tác thương mại hàng đầu của châu Phi với khoảng 222 tỷ USD giá trị hàng hóa và dịch vụ trao đổi trong năm 2014. Theo thống kê, riêng các doanh nghiệp ở Bộ Xây dựng Trung Quốc trong năm 2014 đã ký hợp đồng xây dựng ở châu Phi trị giá lên tới 70 tỷ USD, với hơn 3.000 dự án đang triển khai. Hiện tại, Trung Quốc đang thống trị ngành xây dựng ở châu Phi, với thị phần lớn hơn Pháp, Mỹ và I-ta-li-a cộng lại. Trong lĩnh vực năng lượng, theo số liệu của Viện doanh nghiệp Mỹ, trong hơn một thập kỷ qua đã có 29,97 tỷ USD, chiếm 41% tổng vốn đầu tư của Trung Quốc được dành cho các dự án năng lượng ở châu Phi…

Mối quan hệ Trung Quốc-châu Phi được hai bên khẳng định sẽ ngày càng khăng khít hơn. Các nhà lãnh đạo của Trung Quốc mới đây đều khẳng định sẽ tiếp tục đầu tư lớn vào châu Phi. Trong bài phát biểu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc hồi tháng 9-2015 vừa qua, ông Tập Cận Bình đã cam kết cử 8.000 binh sĩ tham gia Phái bộ giữ gìn hòa bình và tài trợ 1 tỷ USD để ủng hộ nhiệm vụ gìn giữ hòa bình ở châu Phi. Ngoài ra, mặc dù không tiết lộ con số cụ thể nhưng ước tính quy mô viện trợ của Trung Quốc cho châu Phi cũng lên tới 2.500 dự án ở 51 quốc gia thuộc châu Phi, với tổng trị giá khoảng 94 tỷ USD. Thủ tướng Trung Quốc Lý Khắc Cường cũng đã cam kết sẽ mở rộng hợp tác toàn diện với toàn lục địa châu Phi. Trung Quốc muốn tìm kiếm sự hợp tác về ngoại giao với châu Phi trên các diễn đàn quốc tế. Với việc châu lục này chiếm hơn 25% số phiếu tại Đại hội đồng Liên hợp quốc, Trung Quốc muốn dựa vào châu Phi để tìm kiếm sự hỗ trợ về chính trị.

Các nhà phân tích cho rằng, châu Phi là lục địa nhiều tiềm năng; mỗi nước, cho dù lớn hay nhỏ khi đầu tư vào đây đều có thế mạnh riêng. Cuộc cạnh tranh Mỹ-Trung hay của các nước khác ở châu Phi không phải là triệt tiêu lẫn nhau, mà là tìm cách khai thác cơ hội, đóng góp cho sự phát triển chung của khu vực này.

HOA HUYỀN