Chuyến công du nhiều trông đợi

Chuyến công du mới đây của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới 3 nước Trung Đông gồm A-rập Xê-út, Ai Cập và I-ran đã thu hút sự chú ý của dư luận trong bối cảnh khu vực đang chìm trong các cuộc khủng hoảng và xung đột…

Hiện nay Trung Quốc là một trong những nước giữ vai trò chính trong các nỗ lực quốc tế nhằm dỡ bỏ các biện pháp trừng phạt I-ran để đổi lấy việc Tê-hê-ran hạn chế chương trình hạt nhân của mình. Trung Quốc và Mỹ hiện đang là đồng chủ tịch một nhóm làm việc để giám sát thiết kế mới của lò phản ứng nước nặng của I-ran tại A-rắc để bảo đảm lò phản ứng này không sản xuất plutonium có thể chế tạo bom hạt nhân. Trung Quốc nằm trong số các cường quốc thế giới đạt được thỏa thuận có tên là Kế hoạch hành động Toàn diện chung (JCPOA) vào tháng 7 năm ngoái với I-ran. Trong thỏa thuận hạt nhân này, Tê-hê-ran hứa ngưng các hoạt động tinh chế u-ra-ni-um, chịu thanh sát để đổi lấy việc dỡ bỏ các chế tài.

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình gặp Tổng thống I-ran Hát-xát Giâu-ha-ni trong chuyến thăm cấp nhà nước tới I-ran ngày 23-1. Ảnh: Roi-tơ 

Vì vậy, trong khuôn khổ chuyến công du Trung Đông, chuyến thăm cấp Nhà nước của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình tới I-ran được trông đợi sẽ góp phần xoa dịu bầu không khí căng thẳng ở khu vực có liên quan tới chương trình hạt nhân của Tê-hê-ran. Trước khi Chủ tịch Tập Cận Bình tới I-ran, Mỹ đã bày tỏ hy vọng Bắc Kinh tiếp tục hợp tác với Oa-sinh-tơn để bảo đảm I-ran không khôi phục khả năng hạt nhân. Ngoài ra, chuyến thăm I-ran cũng được trông đợi sẽ góp phần thúc đẩy các hướng đi tích cực hơn cho khu vực trong các vấn đề như khủng hoảng tại Xy-ri, chống chủ nghĩa khủng bố, cực đoan… vì I-ran đang nổi lên là một cường quốc có vai trò ảnh hưởng ở khu vực.

Trong thời gian gần đây, Trung Quốc đã cho thấy ý định tham gia nhiều hơn vào các nỗ lực nhằm giải quyết những vấn đề gai góc ở Trung Đông. Mới đây, lần đầu tiên Bắc Kinh đã công bố văn kiện chính sách về Trung Đông, với cam kết sẽ hỗ trợ các chính phủ ở khu vực trong cuộc chiến chống khủng bố thông qua sự hợp tác an ninh, chia sẻ tình báo và hợp tác kỹ thuật. Tháng trước, Bắc Kinh đã tiếp đón Phó thủ tướng Xy-ri, Oa-lít An Mô-an-lem (Walid Al-Moallem), cũng như các đại diện của phe đối lập ở Xy-ri. Mới đây, Trung Quốc đã phái Thứ trưởng Ngoại giao Trương Minh đến A-rập Xê-út và I-ran để tìm cách góp phần giảm căng thẳng phát sinh từ việc A-rập Xê-út xử tử một giáo sĩ Hồi giáo Si-ai nổi tiếng và vụ tấn công sứ quán A-rập Xê-út ở Tê-hê-ran.     

Kết quả chuyến thăm I-ran của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình là bằng chứng rõ ràng cho thấy điều đó. Trong chuyến thăm, hai nước đã nhất trí hợp tác trong vấn đề năng lượng hạt nhân vì mục đích hòa bình, đối phó với các hoạt động khủng bố và chủ nghĩa cực đoan tại I-rắc, Xy-ri, Áp-ga-ni-xtan và Y-ê-men.

Đáng chú ý, trong khuôn khổ chuyến công du tới Trung Đông, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã cam kết hỗ trợ nhân đạo và đầu tư tới 55 tỷ USD cho khu vực này. Theo tờ Thời báo Hoàn cầu, trong bài phát biểu tại trụ sở Liên đoàn A-rập tại Cai-rô, Ai Cập, Chủ tịch Tập Cận Bình cam kết khoản tín dụng 15 tỷ USD cho các quốc gia A-rập, 10 tỷ USD tín dụng doanh nghiệp và 10 tỷ USD cho vay ưu đãi, để hỗ trợ các hoạt động hợp tác công nghiệp giữa Trung Quốc và các nước trong khu vực. Chủ tịch Tập Cận Bình cũng đề xuất chi 300 triệu USD cho hoạt động hợp tác thực thi pháp luật và huấn luyện cảnh sát, nhằm giúp các quốc gia Trung Đông nâng cao khả năng duy trì sự ổn định, trật tự an ninh ở khu vực.

Giải thích cho sự quan tâm của Trung Quốc đối với khu vực Trung Đông, ông Phran-xê-cô Xít-xi (Francseco Sisci), giáo sư Đại học Nhân dân tại Bắc Kinh cho biết, Trung Đông là một trong ba tuyến đường được chọn cho dự án "Con đường tơ lụa" của Trung Quốc, được trông đợi sẽ góp phần rất lớn cho sự phát triển kinh tế của Trung Quốc. Chia sẻ quan điểm này, ông Lý Thiệu Tiên, Phó viện trưởng Viện Nghiên cứu quan hệ quốc tế đương đại ở Bắc Kinh cho biết, Trung Đông là một bộ phận quan trọng của dự án "Con đường Tơ lụa", trong đó có những dự án cơ sở hạ tầng quy mô lớn tại nhiều nước và Trung Quốc chỉ đạt được vị thế một đại cường quốc khi nào có vai trò lớn ở Trung Đông.

Theo ông Lý Thiệu Tiên, một lý do nữa là hơn một nửa lượng dầu nhập khẩu của Trung Quốc là từ Trung Đông. Các công ty dầu mỏ Trung Quốc đang muốn có vai trò lớn hơn tại A-rập Xê-út và I-ran, hai thị trường cung cấp gần ¼ dầu thô cho nước này. Trong khi đó, tập đoàn dầu khí quốc doanh Sinopec của Trung Quốc đang nhắm tới những hợp đồng xây dựng và chế tạo nhà máy lọc dầu lớn tại Trung Đông cũng như các nhà máy hóa dầu. CNPC, tập đoàn mẹ của PetroChina cũng đang tái cấu trúc hoạt động tại Trung Đông, nhằm cung cấp nhiều dịch vụ tích hợp, từ khai thác tới chế tạo.

Sự quan tâm của Trung Quốc đối với Trung Đông ở vào thời điểm được cho là thuận lợi khi phương Tây vừa tuyên bố bãi bỏ lệnh cấm vận đối với I-ran. Những gì đạt được sau chuyến thăm có lẽ ngoài sự trông đợi của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Trung Quốc và I-ran đã nhất trí nâng tầm quan hệ song phương lên thành đối tác chiến lược toàn diện, gọi đây là “giai đoạn mới” trong quan hệ hai nước trong chuyến thăm. Đặc biệt, lãnh tụ tối cao I-ran A-li Kha-mê-nây đã kêu gọi phát triển một mối quan hệ về kinh tế và an ninh bền chặt hơn với Trung Quốc, đồng thời tuyên bố nước này không bao giờ tin tưởng phương Tây và mong muốn mở rộng mối liên kết với “các quốc gia độc lập hơn” (như Trung Quốc).

XUÂN PHONG