QĐND - Quan hệ I-ran với A-rập Xê-út và Ba-ranh đã bị "đóng băng" sau khi Ri-át và Ma-na-ma tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao với Tê-hê-ran, đồng thời yêu cầu tất cả thành viên phái bộ ngoại giao I-ran rời khỏi hai nước này trong vòng 48 giờ. Động thái trên diễn ra trong bối cảnh căng thẳng leo thang liên quan đến việc chính quyền Ri-át xử tử ông Nim-rơ An Nim-rơ (Nimr al-Nimr), một giáo sĩ Hồi giáo dòng Si-ai.

Căng thẳng giữa A-rập Xê-út và I-ran bùng phát sau khi Ri-át hành quyết 47 đối tượng, trong số đó có Giáo sĩ An Nim-rơ, với cáo buộc có tư tưởng cực đoan, gia nhập "các tổ chức khủng bố" và thực hiện nhiều "âm mưu tội ác". Danh sách người bị hành quyết cũng bao gồm những người Hồi giáo dòng Xăn-ni bị kết tội tham gia các cuộc tấn công đẫm máu năm 2003 và 2004 do mạng lưới khủng bố quốc tế Al-Qaeda thực hiện, làm nhiều người A-rập Xê-út và người nước ngoài thiệt mạng.

Người dân I-ran biểu tình phản đối vụ hành quyết Giáo sĩ An Nim-rơ. Ảnh: ouest-france.fr

Ông An Nim-rơ, một giáo sĩ Hồi giáo dòng Si-ai bị buộc tội đóng vai trò chủ chốt trong làn sóng biểu tình bùng phát ở miền Đông A-rập Xê-út năm 2011. Giáo sĩ An Nim-rơ 57 tuổi, là giáo chức cao cấp của hệ phái Hồi giáo Si-ai. Tháng 10-2014, nhân vật này bị tòa án đặc biệt của A-rập Xê-út kết án tử hình vì tội "nổi loạn", "bất phục tùng Quốc vương" và tàng trữ vũ khí. I-ran, quốc gia theo hệ phái Hồi giáo Si-ai, đã nhiều lần cảnh báo A-rập Xê-út không nên hành quyết ông An Nim-rơ.

Phản ứng trước vụ hành quyết trên, hàng nghìn người I-ran đã biểu tình bên ngoài trụ sở Đại sứ quán A-rập Xê-út tại Tê-hê-ran phản đối nhà chức trách A-rập Xê-út và lên án vụ xử tử. Biểu tình đã biến thành bạo động sau khi những người biểu tình tấn công Đại sứ quán A-rập Xê-út ở thủ đô Tê-hê-ran. “A-rập Xê-út sẽ phải đối mặt với "sự trả thù thần thánh" liên quan tới việc Ri-át xử tử Giáo sĩ An Nim-rơ. Vụ hành quyết trên là sai lầm của Chính phủ A-rập Xê-út”, Lãnh tụ tinh thần của I-ran, Đại Giáo chủ A-li Kha-mê-nây (Ali Khamenei) cảnh báo.

Ngày 4-1, Cao ủy Liên hợp quốc về nhân quyền (UNCHR) Dê-ít Ra-át An Hút-xen (Zeid Ra'ad al-Hussein) cũng bày tỏ quan ngại sâu sắc trước việc A-rập Xê-út hành quyết 47 phạm nhân trong cùng một ngày, trong đó có Giáo sĩ Hồi giáo dòng Si-ai An Nim-rơ. Trước đó, Cao ủy An Hút-xen đã từng gửi thư tới Chính phủ A-rập Xê-út về bản án tử hình Giáo sĩ An Nim-rơ hồi đầu năm ngoái, trong đó nhấn mạnh "án tử hình chỉ được thực thi nếu tiến trình tố tụng được áp dụng chặt chẽ, thông qua xét xử công bằng và minh bạch".

Giới phân tích nhận định, việc chính quyền Ri-át tiến hành xử tử Giáo sĩ An Nim-rơ đã làm leo thang căng thẳng quan hệ vốn không êm đẹp giữa A-rập Xê-út với I-ran. Từ lâu, hai bên có nhiều bất đồng xung quanh cuộc chiến tranh kéo dài gần 5 năm tại Xy-ri, trong đó I-ran ủng hộ chế độ của Tổng thống Ba-sa An Át-xát (Bashar An Assad) và cuộc xung đột tại Y-ê-men, nơi liên quân các nước A-rập do A-rập Xê-út đứng đầu đang tiến hành những cuộc không kích nhằm vào phiến quân Hu-thi dòng Si-ai. Chính vì thế, vụ xử tử Giáo sĩ An Nim-rơ giống như “giọt nước tràn ly”, càng làm leo thang căng thẳng giữa I-ran và A-rập Xê-út. Đỉnh điểm của căng thẳng là Ri-át tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao với Tê-hê-ran chiều 3-1 vừa qua. Trong một động thái mới nhất, chiều 4-1, Ba-ranh cũng tuyên bố cắt đứt quan hệ ngoại giao với I-ran nhằm bày tỏ sự ủng hộ với đồng minh A-rập Xê-út.

Tuyên bố với báo chí ngày 4-1, Bộ Ngoại giao I-ran đã tố cáo A-rập Xê-út khuấy động căng thẳng trong khu vực bằng việc hành quyết Giáo sĩ Nim-rơ An Nim-rơ. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao I-ran, Hô-xê-in Gia-bơ An-xa-ri (Hossein Jaber Ansari) nêu rõ, I-ran cam kết bảo vệ các phái bộ ngoại giao. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao I-ran khẳng định "I-ran đã hành động phù hợp với các nghĩa vụ ngoại giao của mình để kiểm soát sự bộc phát của dân chúng", đồng thời cho rằng A-rập Xê-út "lợi dụng vụ việc này để khuấy động căng thẳng".

Quan ngại trước cuộc khẩu chiến làm gia tăng căng thẳng trong khu vực, Bộ Ngoại giao Mỹ tuyên bố, can dự ngoại giao và đối thoại trực tiếp vẫn là việc làm cần thiết để thu hẹp bất đồng. “Mỹ sẽ tiếp tục hối thúc các nhà lãnh đạo khu vực có những bước đi nhằm hạ nhiệt căng thẳng", người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Giôn Cơ-bai (John Kirby) khẳng định. Cùng ngày, Trung Quốc, Đức, Pháp và nhiều quốc gia khác cũng bày tỏ sự quan ngại về căng thẳng giữa I-ran và A-rập Xê-út. Trong khi đó, Bộ Ngoại giao Nga khẳng định Mát-xcơ-va sẵn sàng đóng vai trò trung gian giải quyết mâu thuẫn hiện nay giữa I-ran và A-rập Xê-út.

LINH OANH